Marian Zbisław Szpak (ur. 1924, Izbica) w kwietniu 1940 roku został deportowany wraz z rodziną w okolice Pawłodaru w Kazachstanie. W 1941 roku po zawarciu układu Sikorski-Majski wraz ze starszym bratem dostał się do formowanej Armii Polskiej na Wschodzie, gdzie został przydzielony do artylerii 10 Dywizji Piechoty. Wiosną 1942 został przez Krasnowodzk ewakuowany z ZSRR do Persji, a następnie przez Irak do Palestyny. Po reorganizacji Armii Polskiej dostał się do Pułku Artylerii Przeciwlotniczej 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Ranny w bitwie pod Monte Cassino, walczył o wyzwolenie Ankony i Bolonii. W 1947 roku wrócił do Polski i zamieszkał w Szczecinie. Pracował w Baltonie jako kierowca. W 2019 roku awansowany na stopień kapitana. Mieszka w Szczecinie.
[00:00:12] Teatry polowe na froncie we Włoszech – przyjeżdżali zawodowi polscy komicy z teatrów rewiowego i dramatycznego, występowali z dala od działań wojskowych. Przełożony boh. [Freund?] był piosenkarzem w Łodzi, oszczędzał głos, ćwiczył śpiew w nocy. [+]
[00:04:59] Zaproszenie oficerów na uroczystość Nowy Rok. Szpital polowy pod Monte Cassino. Leczyli się tam Polacy i Niemcy. Kpr. Szelewiński. Boh. był w oddziale patrolującym. Oddziały wysyłane z Iraku na Sycylię i do Włoch. Sycylię zdobyli Amerykanie, ginęło ich więcej niż innych wojsk.
[00:11:23] Stałe wypieranie Niemców na północ Włoch aż do Ankony. Forsowanie rzeki Senio, zaminowany teren. Wielu Białorusinów i Ukraińców w oddziale. Z Armii Andersa odeszli Żydzi, stworzyli własne wojsko, „wykurzyli Anglików z Palestyny”. Słabi żołnierze amerykańscy, nieprzygotowani do walki, wielu zginęło.
[00:15:57] Armia niemiecka bardzo dobrze wyszkolona, ale w Związku Radzieckim nie wytrzymała nerwowo. Bitwa czołgów niemiecko-radziecka.
[00:18:10] Bitwa pod Ankoną, udział nawet kucharzy. Cmentarz pod Loreto. Brytyjska dywizja pancerna zamknęła wycofującym się Niemcom drogę ucieczki – 2 tys. jeńców niemieckich. W bitwie pod Ankoną boh. został lekko ranny w rękę i brzuch. Szpital polowy posuwający się przed 3 dywizją karpacką – pobyt przez 2 tygodnie. Zdobycie Senigalli, dojście do Adriatyku.
[00:22:03] Entuzjazm włoskich kobiet. Kara śmierci za zgwałcenie kobiety w polskim wojsku. Włoszki lubiły Polaków. Kpr. Szelewiński, miłośnik orderów. Chodzenie do kościoła, śpiewanie na mszy, zbieranie na tacę. Ksiądz chwalący waleczność Polaków.
[00:27:43] Proces żołnierza, który dopuścił się gwałtu, dziewczyna urodziła syna, pobrali się. Kochliwe Włoszki.
[00:30:23] 16-letnia dziewczyna, plany ślubne boh. Ciężka zima w Anglii, pobyt w szpitalu z chorą ręką. Złe traktowanie przez Anglików. Wykopywanie min beczkowych na wybrzeżu. Niebezpieczne pociski moździerzowe, ogromne straty wśród żołnierzy piechoty. Kolega Ślązak trafiony w głowę. [+]
[00:37:10] Przyjaźń żołnierzy polskich i australijskich, niechęć do Anglików.
[00:39:28] Przyjaźń z misiem Wojtkiem. Obóz w Palestynie niedaleko Rechowotu, przeprawa przez Kanał Sueski. Miś Wojtek jadł wszystko, w Anglii otrzymywał porcje żołnierskie. Kryjówka Wojtka w rurze przelewowej. Anegdoty o misiu. [++]
[00:44:46] Trudny kurs na prawo jazdy, poprawka egzaminu, stare samochody używane na wojnie. Śmierć kolegów w zniszczonym przez minę samochodzie. [+]
[00:48:39] Bunkry drewniane przysypane ziemią, doskonały snajper – dowódca. Śmierć gen. Sikorskiego – podejrzewanie Andersa. Wspomnienie Włoszki. Wymagające „Pestki” (Pomocnicza Służba Kobiet), „astronomki” – spotkania nocne.
[00:52:05] „We Włoszech był dla nas raj”, sympatia kobiet. Pobyt w Civitanova. Kąpiel w Rimini, utonięcie akowca, kopanie grobów. Wizyta na grobie po latach.
[00:55:04] Bitwa o Bolonię – pierwsza szła V dywizja., odniosła najwięcej strat. „Nie radzę na wojnę iść, najczęściej czeka tam śmierć”. Pogrzeby kolegów, którzy zginęli we Włoszech. Prowizoryczne mogiły. Bunkry z kamieni. Koledzy dezerterzy z Wehrmachtu (Kaszubi, Ślązacy). Przyjazne stosunki w dywizji karpackiej. Oficer służbista z 5 dywizji w Mosulu.
[01:01:39] We Włoszech podstawą diety był makaron, słodycze i ryż. Żal na wiadomość o zakończeniu wojny. Przepłynięcie do Anglii przez Francję i Kanał La Manche. Udekorowanie orderem kolegi żołnierza z Podhala przez prezydenta.
[01:06:18] Praca w Anglii: zbiór owoców, prace pomocnicze. Robienie walizek z cielęcej skóry. Przybycie do Gdyni. Anglicy podczas pożegnania. Zamieszkanie w wiejskim obozie wojskowym.
[01:09:43] Defilada zwycięstwa w Londynie, „było mi przykro”. Namawianie do pozostania w Anglii w górnictwie, „paskudnie kopalnie angielskie”. Powszechne miganie się od służby, dwukrotna operacja ręki.
[01:13:08] Powrót do Polski z wysłużonym mundurze. Złodziejstwo w Polsce, surowe kary. Łatwe dziewczyny w Anglii. Szybkie zakładanie rodzin w Polsce.
[01:16:04] Po przyjeździe do Polski obóz dla wysiedleńców, złodziejstwo w pociągach. Mama była na Syberii przez 6 lat, ojciec (policjant) zamordowany w Łucku na rozkaz z Moskwy. Policjant proszący o łaskę. Rodzice: Stanisław i Stanisława primo voto Lisiecka. Mama była Niemką. Brat był razem z boh.
[01:20:29] Order otrzymany od królowej Elżbiety, odznaka dywizji karpackiej. Prezentacja odznaczeń. Szykany w pracy, przezwisko „andersowiec”. Zapominana dziś historia walk o Monte Cassino.
[01:23:42] Po wojnie praca w warsztatach ślusarskich, jako kierowca. Wożenie dygnitarzy partyjnych, opowiadanie o losach wojennych w szkołach, „zarażanie polskością”. Piosenkę o Monte Cassino śpiewana po wojnie jak hymn.
[01:27:46] Odwiedziny po latach na Monte Cassino – płacz. W czasie walk boh. zbierał rannych. Boh. zgłosił się do piechoty, brat przepisał go do artylerii polowej.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..