Szpak Zbisław cz. 2
Marian Zbisław Szpak (ur. 1924, Izbica) w kwietniu 1940 roku został deportowany wraz z rodziną w okolice Pawłodaru w Kazachstanie. W 1941 roku po zawarciu układu Sikorski-Majski wraz ze starszym bratem dostał się do formowanej Armii Polskiej na Wschodzie, gdzie został przydzielony do artylerii 10 Dywizji Piechoty. Wiosną 1942 został przez Krasnowodzk ewakuowany z ZSRR do Persji, a następnie przez Irak do Palestyny. Po reorganizacji Armii Polskiej dostał się do Pułku Artylerii Przeciwlotniczej 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Ranny w bitwie pod Monte Cassino, walczył o wyzwolenie Ankony i Bolonii. W 1947 roku wrócił do Polski i zamieszkał w Szczecinie. Pracował w Baltonie jako kierowca. W 2019 roku awansowany na stopień kapitana. Mieszka w Szczecinie.
more...
less
[00:00:12] Teatry polowe na froncie we Włoszech – przyjeżdżali zawodowi polscy komicy z teatrów rewiowego i dramatycznego, występowali z dala od działań wojskowych. Przełożony boh. [Freund?] był piosenkarzem w Łodzi, oszczędzał głos, ćwiczył śpiew w nocy. [+]
[00:04:59] Zaproszenie oficerów na uroczystość Nowy Rok. Szpital polowy pod Monte Cassino. Leczyli się tam Polacy i Niemcy. Kpr. Szelewiński. Boh. był w oddziale patrolującym. Oddziały wysyłane z Iraku na Sycylię i do Włoch. Sycylię zdobyli Amerykanie, ginęło ich więcej niż innych wojsk.
[00:11:23] Stałe wypieranie Niemców na północ Włoch aż do Ankony. Forsowanie rzeki Senio, zaminowany teren. Wielu Białorusinów i Ukraińców w oddziale. Z Armii Andersa odeszli Żydzi, stworzyli własne wojsko, „wykurzyli Anglików z Palestyny”. Słabi żołnierze amerykańscy, nieprzygotowani do walki, wielu zginęło.
[00:15:57] Armia niemiecka bardzo dobrze wyszkolona, ale w Związku Radzieckim nie wytrzymała nerwowo. Bitwa czołgów niemiecko-radziecka.
[00:18:10] Bitwa pod Ankoną, udział nawet kucharzy. Cmentarz pod Loreto. Brytyjska dywizja pancerna zamknęła wycofującym się Niemcom drogę ucieczki – 2 tys. jeńców niemieckich. W bitwie pod Ankoną boh. został lekko ranny w rękę i brzuch. Szpital polowy posuwający się przed 3 dywizją karpacką – pobyt przez 2 tygodnie. Zdobycie Senigalli, dojście do Adriatyku.
[00:22:03] Entuzjazm włoskich kobiet. Kara śmierci za zgwałcenie kobiety w polskim wojsku. Włoszki lubiły Polaków. Kpr. Szelewiński, miłośnik orderów. Chodzenie do kościoła, śpiewanie na mszy, zbieranie na tacę. Ksiądz chwalący waleczność Polaków.
[00:27:43] Proces żołnierza, który dopuścił się gwałtu, dziewczyna urodziła syna, pobrali się. Kochliwe Włoszki.
[00:30:23] 16-letnia dziewczyna, plany ślubne boh. Ciężka zima w Anglii, pobyt w szpitalu z chorą ręką. Złe traktowanie przez Anglików. Wykopywanie min beczkowych na wybrzeżu. Niebezpieczne pociski moździerzowe, ogromne straty wśród żołnierzy piechoty. Kolega Ślązak trafiony w głowę. [+]
[00:37:10] Przyjaźń żołnierzy polskich i australijskich, niechęć do Anglików.
[00:39:28] Przyjaźń z misiem Wojtkiem. Obóz w Palestynie niedaleko Rechowotu, przeprawa przez Kanał Sueski. Miś Wojtek jadł wszystko, w Anglii otrzymywał porcje żołnierskie. Kryjówka Wojtka w rurze przelewowej. Anegdoty o misiu. [++]
[00:44:46] Trudny kurs na prawo jazdy, poprawka egzaminu, stare samochody używane na wojnie. Śmierć kolegów w zniszczonym przez minę samochodzie. [+]
[00:48:39] Bunkry drewniane przysypane ziemią, doskonały snajper – dowódca. Śmierć gen. Sikorskiego – podejrzewanie Andersa. Wspomnienie Włoszki. Wymagające „Pestki” (Pomocnicza Służba Kobiet), „astronomki” – spotkania nocne.
[00:52:05] „We Włoszech był dla nas raj”, sympatia kobiet. Pobyt w Civitanova. Kąpiel w Rimini, utonięcie akowca, kopanie grobów. Wizyta na grobie po latach.
[00:55:04] Bitwa o Bolonię – pierwsza szła V dywizja., odniosła najwięcej strat. „Nie radzę na wojnę iść, najczęściej czeka tam śmierć”. Pogrzeby kolegów, którzy zginęli we Włoszech. Prowizoryczne mogiły. Bunkry z kamieni. Koledzy dezerterzy z Wehrmachtu (Kaszubi, Ślązacy). Przyjazne stosunki w dywizji karpackiej. Oficer służbista z 5 dywizji w Mosulu.
[01:01:39] We Włoszech podstawą diety był makaron, słodycze i ryż. Żal na wiadomość o zakończeniu wojny. Przepłynięcie do Anglii przez Francję i Kanał La Manche. Udekorowanie orderem kolegi żołnierza z Podhala przez prezydenta.
[01:06:18] Praca w Anglii: zbiór owoców, prace pomocnicze. Robienie walizek z cielęcej skóry. Przybycie do Gdyni. Anglicy podczas pożegnania. Zamieszkanie w wiejskim obozie wojskowym.
[01:09:43] Defilada zwycięstwa w Londynie, „było mi przykro”. Namawianie do pozostania w Anglii w górnictwie, „paskudnie kopalnie angielskie”. Powszechne miganie się od służby, dwukrotna operacja ręki.
[01:13:08] Powrót do Polski z wysłużonym mundurze. Złodziejstwo w Polsce, surowe kary. Łatwe dziewczyny w Anglii. Szybkie zakładanie rodzin w Polsce.
[01:16:04] Po przyjeździe do Polski obóz dla wysiedleńców, złodziejstwo w pociągach. Mama była na Syberii przez 6 lat, ojciec (policjant) zamordowany w Łucku na rozkaz z Moskwy. Policjant proszący o łaskę. Rodzice: Stanisław i Stanisława primo voto Lisiecka. Mama była Niemką. Brat był razem z boh.
[01:20:29] Order otrzymany od królowej Elżbiety, odznaka dywizji karpackiej. Prezentacja odznaczeń. Szykany w pracy, przezwisko „andersowiec”. Zapominana dziś historia walk o Monte Cassino.
[01:23:42] Po wojnie praca w warsztatach ślusarskich, jako kierowca. Wożenie dygnitarzy partyjnych, opowiadanie o losach wojennych w szkołach, „zarażanie polskością”. Piosenkę o Monte Cassino śpiewana po wojnie jak hymn.
[01:27:46] Odwiedziny po latach na Monte Cassino – płacz. W czasie walk boh. zbierał rannych. Boh. zgłosił się do piechoty, brat przepisał go do artylerii polowej.
more...
less