Jerzy Nowicki ps. „Plastuś” (ur. 1932, Ciechanowiec) – syn zastępcy naczelnika poczty w Piotrkowie Trybunalskim. Po aresztowaniu i śmierci ojca w Oświęcimiu, matka z dziećmi wróciła do rodziny w Ciechanowcu. Jesienią 1948 Jerzy Nowicki wstąpił do 6. Partyzanckiej Brygady Wileńskiej Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, przysięgę składał przed kpt. Władysławem Łukasiukiem ps. Młot”. W organizacji wykorzystano jego zdolności plastyczne – zajmował się podrabianiem pieczątek i podpisów na fałszywych kartach meldunkowych. W roku 1950 wyjechał do Warszawy, gdzie został dekoratorem w Akademii Sztabu Generalnego. W 1956 odszedł z Akademii i pracował jako dekorator, m.in. w Hucie Warszawa oraz Zarządzie Głównym ZSMP. Zaczął także uprawiać własną twórczość artystyczną, głównie sakralną i patriotyczną. Był kopistą dzieł sztuki, m.in. Jana Matejki oraz Juliusza i Wojciecha Kossaków. W połowie lat 80. wyjechał do USA. W Nowym Jorku rewitalizował wnętrze kościoła św. Stanisława Biskupa i Męczennika na Manhattanie, jego praca uratowała kościół od rozbiórki. W roku 1990 wrócił do Polski. Członek Związku Polskich Artystów Plastyków, działacz Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. w Ciechanowcu.
[00:00:30] Prezentacja rodziców: Leokadii i Aleksandra. Po narodzinach boh. rodzina wyjechała do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie ojciec był zastępcą naczelnika poczty. W Piotrkowie mieszkano do 1941 r. Boh. miał starszego brata Romana i młodszą siostrę Marię.
[00:02:55] Podczas okupacji ojciec, pracujący na poczcie, niszczył donosy. Pewnego dnia w 1940 r. ostrzegł bogatą żydowską rodzinę – okoliczności jego zdradzenia i aresztowania. Boh. i brat byli dwa razy w więzieniu u ojca, którego potem wywieziono do Oświęcimia – wiadomość o jego śmierci i odesłanie rzeczy. Podczas jednej z wizyt matki w więzieniu boh. przeziębił się i leżał w szpitalu. Przejście przez zieloną granicę do Generalnej Guberni – powrót do Ciechanowca. [+]
[00:08:15] Boh. wychowywał dziadek, który miał gospodarstwo rolne. Babcia zmarła po pobiciu przez Niemców za przerzucanie kartofli do getta. Boh. widział prowadzenie kilkunastu Żydów do więzienia – atakowanie ludzi przez psy.
[00:13:17] Walka Rosjan i Niemców w 1944 r., przejście frontu. Boh. nie pamięta wybuchu II wojny.
[00:14:50] W 1948 r. boh. wstąpił do Armii Krajowej [?] – zdolności plastyczne boh., który zarobkowo malował szyldy. Komendant Dybowski chciał, by boh. fałszował dokumenty – nieudane próby podrabiania pieczęci – zdarzenie z gorącym jajkiem i gazetą. Wystawianie fałszywych dokumentów meldunkowych dla ukrywających się członków podziemia – zasady konspiracji. [+]
[00:20:35] Po dwóch latach boh. zaczęło się interesować UB i musiał wyjechać do Warszawy – zatrudnienie w Akademii Sztabu Generalnego na stanowisku dekoratora. Warunki mieszkaniowe – zmiana lokum z powodu pluskiew. Zakwaterowanie w pobliżu Akademii na ul. Opaczewskiej w baraku, w którym mieszkali lotnicy. [+]
[00:26:35] Pracując w Akademii boh. miał kontakt z kolegami z Ciechanowca, którzy też działali w podziemiu – sytuacja w domu, postrzeganie boh. przez rodzinę.
[00:30:55] Boh. pracował w Akademii przez pięć lat – atmosfera na uczelni, kradzieże rosyjskich dokumentów i przekazywanie ich do Ciechanowca. Spotkanie z komendantem WiN w domu Ryszarda Dybowskiego. Po przeniesieniu Akademii do Rembertowa boh. mieszkał na jej terenie – poznanie przyszłej żony. [+]
[00:37:40] Spotkanie dowództwa w sali kinowej Akademii – udekorowanie sali godłem Polski, problem z jego zawieszeniem. Po upadku godła na zgromadzonych sprawę badała Informacja Wojskowa, pułkownik odpowiedzialny za powieszenie godła został zdegradowany. [+]
[00:45:40] Pomysł udekorowania sali kinowej obrazami Matejki i Kossaka – boh. namalował kopie kilku obrazów, w tym ułanów goniących Moskali – ostrzeżenie pułkownika, po którym boh. zwolnił się z pracy. [+]
[00:50:55] Boh. pracował w firmie produkującej długopisy, a potem jako dekorator w Hucie Warszawa. Zatrudnienie w Zarządzie Głównym ZSMP – robienie wystaw po Turniejach Młodych Mistrzów Techniki – wyjazdy z wystawami do Moskwy, zachowanie gospodarzy. [+]
[00:54:40] Boh. składał przysięgę akowską w obecności „Młota” i dowódcy z WiN – spotkanie w lesie koło Ciechanowca.
[00:57:00] Boh. nigdy nie był podejrzewany o działalność wywrotową. W latach 80. wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Na początku pracował jako malarz pokojowy, potem wygrał konkurs na odnowienie wnętrza kościoła polskiego na Manhattanie – warunki umowy, przebieg prac. Powody odmowy dalszej pracy w Stanach – powrót do Polski. [+]
[01:10:43] Nikt z rodziny nie wiedział o konspiracyjnej działalności boh. Zawarcie związku małżeńskiego i szybki rozwód. Życie rodzinne boh.
[01:15:05] Po powrocie ze Stanów boh. odwiedził matkę mieszkającą w Ciechanowcu, spotkał się także z dawnym komendantem – wizyta w IPN w Białymstoku, potwierdzenie przynależności do WiN. Boh. wstąpił do Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej – sprawowane funkcje i działalność w organizacji. Przemówienie podczas manifestacji na ulicy Rakowieckiej – reakcja zgromadzonych.
[01:23:16] Wspomnienia ojca. Starszy brat mieszkał u ciotki w Suwałkach, siostra po maturze uczyła w wiejskiej szkole. Kłopoty z pamięcią.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.