Alicja Ładoś z d. Rogowska (ur. 1933, Lwów) pochodzi z rodziny mieszczańsko-inteligenckiej i ziemiańskiej, osiadłej na Kresach Wschodnich II RP. W 1944 roku opuściła Kresy i dotarła do Nowego Sącza, gdzie widziała ostatnie niemieckie prześladowania i wkroczenie Armii Czerwonej. Po wojnie ukończyła Liceum Pedagogiczne w Starym Sączu i była nauczycielką w sądeckich szkołach.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1933 r. we Lwowie.
[00:00:35] Ojciec boh. był kierownikiem szkoły – powody przeprowadzki do majątku dziadków w Sulatyczach. Pradziadek brał udział w Powstaniu Styczniowym i by uniknąć prześladowań zmienił nazwisko na Śliwa. Dziadek, właściciel kilku szybów naftowych, nie chciał ich sprzedać Dzieduszyckim. Wspomnienie dworu i ogrodu. W 1943 r. do domu przyszli banderowcy, którzy dokonali rabunku i zabrali dziadka.
[00:04:30] W 1939 r. ojciec został zmobilizowany – wyjazd wojskowym taborem do Kałusza, gdzie matka z dziećmi zatrzymała się ciotki. Po przyjeździe rannego ojca rodzina wyjechała do Brzeżan, gdzie mieszkali jego rodzice.
[00:08:48] Wywiezienie kilku mieszkańców Brzeżan na Syberię. Warunki mieszkaniowe w Brzeżanach – zajęcia rodziców.
[00:12:00] Boh. widziała Żydów prowadzonych na egzekucję, słyszała odgłosy strzałów. Znalezienie zwitka dolarów w opuszczonym przez Żydów domu. [+]
[00:15:20] Wspomnienie majątku w Sulatyczach, rozkład pomieszczeń we dworze, jego otoczenie.
[00:18:30] Matka wyszła za mąż bez wiedzy rodziców, losy jej sióstr. Brat matki studiował prawo we Lwowie i Krakowie. Po zabraniu dziadka został w majątku z matką – obydwoje zostali zabici przez Ukraińców. Matce nie pozwolono pojechać na pogrzeb. Do rodziny w Brzeżanach dołączyła ciotka z Kałusza z córką – wyjazd do Nowego Sącza, gdzie mieszkał kuzyn Otwinowski.
[00:24:20] Dziadek Rogowski był urzędnikiem. Ojciec był nauczycielem, kształcił się w Tarnopolu, był kierownikiem szkoły we Lwowie – powody przeprowadzki do Sulatycz, zajęcia ojca.
[00:28:02] Boh. chodziła do szkoły w Brzeżanach, podczas nalotów uczniowie chronili się w piwnicy, wspomnienie nauczycielki Mokrzyckiej. Po Pierwszej Komunii dzieci były na przyjęciu na plebanii. Boh. dostała spódnicę uszytą przez matkę – przypalenie jej przy piecu. Rodzina przyjechała do Nowego Sącza w 1944 r.
[00:31:26] Odwiedziny u ciotki we Lwowie. Stryj był dyrektorem gimnazjum, w 1939 r. dostał posadę dyrektora szkoły w Gdyni i przeprowadził się na Wybrzeże. Podczas okupacji został wywieziony do Dachau i tam zginął, jego żona zmarła w szpitalu dla psychicznie chorych.
[00:35:30] W Sulatyczach był sklep, którego właściciel był Żydem – zakupy „na zeszyt”. Relacje z Żydami i Ukraińcami do wybuchu wojny.
[00:37:00] Rodzinne Wigilie u dziadków w Sulatyczach. Wuj miał samochód – wyjazd rodziny z Sulatycz.
[00:38:55] W 1939 r. ojciec został zmobilizowany, po powrocie nie opowiadał o wojnie. Matka z dziećmi wyjechała do ciotki mieszkającej w Stryju.
[00:42:55] W domu w Brzeżanach mieszkało przez kilka dni trzech niemieckich żołnierzy. W mieście były dwa kościoły. Po wejściu Rosjan matka haftowała bluzki Rosjankom.
[00:46:00] W domu mieszkała Ukrainka, która wyszła za folksdojcza – ostrzeżenie, by nie zapalać światła – nocleg w piwnicy. Przemarsz banderowców przez miasto – mordowanie Polaków.
[00:48:50] W domu przez kilka dni mieszkały Rosjanki, żony oficerów. Podczas napaści Niemiec na Związek Radziecki rodzina wyjechała do dworku państwa Górskich – końskie trupy na ulicach.
[00:50:48] Sąsiadka-Ukrainka ostrzegła matkę przed możliwym napadem – zachowanie ojca. Matka była zaradna, jeździła do Lwowa i tam handlowała słoniną. Podczas łapanki Niemiec pomógł jej uciec.
[00:54:45] W 1944 r. rodzina przyjechała do Nowego Sącza. Kilka dni po przyjeździe matka została aresztowana jako szpieg, przesłuchiwał ją i bił Heinrich Hamann – ucieczka z budynku gestapo.
[00:56:38] Podczas okupacji wuj przysyłał rodzinie dolary z Anglii. Matka zajmowała się handlem. Zbliżanie się frontu do miasta – rodzina przeniosła się do piwnicy państwa Markiewiczów, gdzie schroniło się wiele osób. Wspomnienie czarnego chleba, który ojciec przyniósł po wejściu Rosjan. Wysadzenie zamku w Nowym Sączu.
[01:02:15] Boh. znała kogoś, kto znalazł butelkę ze złotem na terenie getta. Żydzi w Nowym Sączu po wojnie – boh. była nauczycielką, uczyła m.in. Zygmunta Millera, którego ojciec Jakub opiekował się żydowskim cmentarzem. Żyd Holzer pracował w sklepie.
[01:04:33] Rodzina mieszkała w Brzeżanach i nie została deportowana przez Rosjan.
[01:04:57] [Wyciemnienie, przerwa techniczna]
[01:05:35] Zatrzymanie się w majątku Vogelsangów.
[01:06:20] W Nowym Sączu boh. uczyła się w żeńskiej szkole im. Urszuli Kochanowskiej, uczyła ją m.in. Helena Fedyk. Boh. jako nauczycielka raz zastosowała karę cielesną wobec ucznia – okoliczności zdarzenia. [01:07:27] [Wyciemnienie – fragment usunięty na prośbę Autorki relacji].
[01:09:10] Rodzina zamieszkała na poddaszu w kamienicy Zemanka, mieszkała tam jego żona z dziećmi. Pod koniec lat 40. wyprowadzono się do Piwnicznej, gdzie matka prowadziła sklep, sąsiadami była rodzina Koralów. Ojciec był nauczycielem w szkole w Zubrzyku. Boh. ukończyła Szkołę Pedagogiczną w Starym Sączu. Porady dyrektora Migacza. Boh. mieszkała w internacie, maturę zdała w 1952 r.
[01:15:18] Po ukończeniu liceum boh. pracowała jako kierowniczką świetlicy. Ojciec przez rok był dyrektorem szkoły im. Jagiełły w Nowym Sączu – powody przeniesienia do Dąbrówki. Boh. podjęła pracę w szkole nr 1 – gdy wprowadzono stan wojenny, zmieniła szkołę.
[01:17:20] Boh. studiowała zaocznie medycynę w Krakowie, ale zrezygnowała. Reakcja po śmierci Stalina. Zachowanie kolegi Mariana Kordysa, który w czasach gomułkowskich przyjechał z Wilna.
[01:21:00] Nowy Sącz po przyjeździe w 1944 r. Uczniem boh. był Andrzej Mączyński, prawnik. Wspomnienie dyrektora szkoły Karola Myczkowskiego i Edwarda Fydy. Boh. uczyła historii, chemii. Naciski, by boh. i Marian Kordas, nauczyciel rosyjskiego, zapisali się do partii.
[01:27:25] Wprowadzenie stanu wojennego – matka wracała pociągiem do Sącza – rozmowa ze spotkanym oficerem. Wyłączenie telefonów. Mąż i szwagier zostali zatrzymani przez wojsko podczas wycieczki.
[01:30:30] Boh. miała małe dziecko i nie zaangażowała się w działalność Solidarności.
[01:31:38] Ciotka Władysława również przyjechała z córką do Nowego Sącza, losy innych członków rodziny – wyjazdy z Kresów, okoliczności śmierci dziadka Rogowskiego. Bezskuteczne poszukiwania grobów babki i wuja.
[01:34:40] Pierwsze wspomnienie z dzieciństwa – rodzice wybierali się z wizytą, boh. wzorem matki zrobiła sobie makijaż i nie zabrano jej. Wuj Kazik przywoził czekoladki na święta. Wojna nie śni się boh.
[01:36:40] Młodość boh. – matce nie podobał się żaden z kandydatów do zamążpójścia. Przyszłego męża poznała w autobusie – pierwsze spotkanie w kawiarni, wytrwałość konkurenta. Wspólny wyjazd na Mazury.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..