Płk Bolesław Zbigniew Pawłowski ps. „Lanca” (ur. 1924, Komorowo), syn zawodowego podoficera Wojska Polskiego, II wojnę światową spędził wraz z rodziną w Tomaszowie Lubelskim. Po zaprzysiężeniu w 1942 roku do Armii Krajowej został przyjęty do kompanii leśnej plutonowego Józefa Bomby „Gaja” oraz do kancelarii Wojskowej Służby Ochrony Powstania w Tomaszowie Lubelskim. Uczestniczył w akcji „Burza”. Po wojnie został dyplomowanym lekarzem-neurologiem. Obecnie jest honorowym Prezesem Szczecińskiego Oddziału Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1924 r. w koszarach w Komorowie k/Ostrowi Mazowieckiej.
[00:00:30] Ojciec był zawodowym wojskowym, boh. spędził dzieciństwo w koszarach 71 Pułku Piechoty w Zambrowie – wychowanie w duchu patriotycznym. Ojca przeniesiono do Małkini – dojazdy do gimnazjum w Ostrowi Maz., przed wybuchem wojny boh. ukończył pierwszą klasę.
[00:02:34] We wrześniu 1939 rodzina była w domu dziadka w Zarębach Kościelnych. Stosunek dziadka do Żydów – matka boh. nauczyła się jidysz od żydowskich rówieśników. Podczas okupacji między Małkiną a Zarębami przebiegała granica niemiecko-sowiecka – wyjazd do niemieckiej strefy, kwarantanna w Białej Podlaskiej. Rodzina zdecydowała się na wyjazd do Tomaszowa Lubelskiego, gdzie wikarym był wuj, ks. Bolesław Żach – życie podczas okupacji.
[00:07:50] Boh. miał kenkartę, w której sfałszowano jego wiek – praca w aptece Emila Franke. Nastoletni letni boh. złożył przysięgę w Armii Krajowej, jego dowódcą był przedwojenny plutonowy KOP Józef Bomba ps. „Gaj”. Działalność ojca w konspiracji – w wikarówce mieściła się kancelaria Polskiego Państwa Podziemnego. Ojciec pisał meldunki, a boh. je szyfrował, łączniczką z Lublinem była uczennica gimnazjum – dostarczanie prasy podziemnej.
[00:14:53] Pracownicy kancelarii, działalność Wojskowej Służby Ochrony Powstania. Szefem ojca był przedwojenny oficer policji Władysław Błoński ps. „Leszek”. Zadania ojca. Po sąsiedzku był posterunek granatowej policji – współpraca z komendantem placówki, który po wyzwoleniu został zastrzelony.
[00:19:20] Podczas łapanki w pociągu łączniczka zostawiła teczkę z podziemną prasą – reakcja oficerów w kancelarii. Powody urządzenia tajnej kancelarii w wikarówce. Naczelnik poczty dostarczał listy wysyłane do żandarmerii i gestapo – sposób rozklejania koperty. Często treścią były donosy na sąsiadów.
[00:25:40] Pracownicy kancelarii – bracia Rzewuscy, którzy zostali przesiedleni z Wielkopolski – zmuszanie do podpisania volkslisty, powody nacisków. Po podpisaniu listy Rzewuski był szefem młynów w powiecie tomaszowskim – możliwość słuchania audycji radiowych z Londynu. Boh. słuchał radia z wujem ks. Żachem, który potem dyktował treść ojcu. Po zdobyciu Monte Cassino wieść rozeszła się po mieście.
[00:33:30] Powszechna wśród młodzieży przynależność do konspiracji. Boh. uczył się na tajnych kompletach – wyjazd na egzamin gimnazjalny do wsi Krynice. Nauczycielem matematyki był inżynier, który pracował w stolarni – zasady używania broni. [+]
[00:37:32] Boh. nosił meldunki dowódcy Józefowi Bombie – zachowanie jego dzieci, gdy w domu pod nieobecność rodziców pojawił się obcy mężczyzna. [+]
[00:41:02] Wyjścia do lasu na akcje partyzanckie. Młodzież w partyzantce. Kompania boh. została przerzucona na wschód celem obrony polskich wsi przed napadami ukraińskich nacjonalistów.
[00:45:00] Boh. pracował w aptece z Zygmuntem Momotem, który także został zaprzysiężony w AK – decyzja komendanta o pozostaniu boh. i Momota w mieście. Wspólna akcja – wyjazd do Telatyna z amunicją dla oddziału. W okolicy trwały walki z Ukraińcami – spotkanie radzieckiej partyzantki. Boh. odprowadzał radziecki oddział do leśniczówki, a Zygmunt Momot został w Telatynie – wiadomość o jego śmierci podczas napadu Ukraińców. Zginął także Zbigniew Olędzki.
[01:01:53] Major Szczepankiewicz ps. „Drugak” przekazał broń z alianckich zrzutów kompanii por. „Wiktora”, który spacyfikował ukraińską wieś. Ofensywa Armii Czerwonej.
[01:05:15] Skutki wojny, okupacji i powojennych wpływów Związku Radzieckiego. W maju 1938, w rocznicę śmierci Piłsudskiego, boh. (wtedy uczeń 6 klasy) czytał wiersz podczas akademii – szacunek dla przedstawicieli władz. Odczucia podczas deklamowania wiersza i wpływ na publiczność – pojęcie patriotyzmu, pochwała sanacyjnych metod rozprawiania się z opozycją. Rozważania na temat współczesnej polityki.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
[01:13:13] Po wyzwoleniu boh. uczył się w liceum w Zamościu, maturę zdał w Ostrowi Mazowieckiej. Chciał studiować farmację, ale wybrał medycynę – dobrze zdany egzamin na studia w Warszawie. Pod koniec studiów boh. trafił do wojska – umożliwienie zdania ostatnich egzaminów, po których przez pięć lat był lekarzem w wojsku. Zmiany po październiku 1956 – odejście do cywila. Boh. pracował w sanatorium dziecięcym w Nowym Czarnowie, założył rodzinę. Doktor Gnat zaprosił do Polski grupę francuskich lekarzy – wyjazd na staż na Sorbonie. Po powrocie do Polski boh. zrobił drugi stopień specjalizacji z neurologii.
[01:23:28] Rozwój współczesnej medycyny – stan zdrowia boh.
[01:24:34] Działalność w Światowym Związku Żołnierzy AK. Spotkania z młodzieżą.
[01:28:30] Okoliczności zamieszkania w Szczecinie – władze Związku Radzieckiego zażądały, by żadna większa polska jednostka nie stacjonowała blisko jego granic – przerzucenie wojsk na zachód. 138 Pułk Artylerii Lekkiej trafił do Szczecina. Po wyjściu do rezerwy boh. był powoływany na ćwiczenia – awanse po przejściu w stan spoczynku.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.