Płk Bolesław Zbigniew Pawłowski ps. „Lanca” (ur. 1924, Komorowo), syn zawodowego podoficera Wojska Polskiego, II wojnę światową spędził wraz z rodziną w Tomaszowie Lubelskim. Po zaprzysiężeniu w 1942 roku do Armii Krajowej został przyjęty do kompanii leśnej plutonowego Józefa Bomby „Gaja” oraz do kancelarii Wojskowej Służby Ochrony Powstania w Tomaszowie Lubelskim. Uczestniczył w akcji „Burza”. Po wojnie został dyplomowanym lekarzem-neurologiem. Obecnie jest honorowym Prezesem Szczecińskiego Oddziału Związku Żołnierzy Armii Krajowej.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1924 r. w koszarach w Komorowie k/Ostrowi Mazowieckiej.
[00:00:30] Ojciec był zawodowym wojskowym, boh. spędził dzieciństwo w koszarach 71 Pułku Piechoty w Zambrowie – wychowanie w duchu patriotycznym. Ojca przeniesiono do Małkini – dojazdy do gimnazjum w Ostrowi Maz., przed wybuchem wojny boh. ukończył pierwszą klasę.
[00:02:34] We wrześniu 1939 rodzina była w domu dziadka w Zarębach Kościelnych. Stosunek dziadka do Żydów – matka boh. nauczyła się jidysz od żydowskich rówieśników. Podczas okupacji między Małkiną a Zarębami przebiegała granica niemiecko-sowiecka – wyjazd do niemieckiej strefy, kwarantanna w Białej Podlaskiej. Rodzina zdecydowała się na wyjazd do Tomaszowa Lubelskiego, gdzie wikarym był wuj, ks. Bolesław Żach – życie podczas okupacji.
[00:07:50] Boh. miał kenkartę, w której sfałszowano jego wiek – praca w aptece Emila Franke. Nastoletni letni boh. złożył przysięgę w Armii Krajowej, jego dowódcą był przedwojenny plutonowy KOP Józef Bomba ps. „Gaj”. Działalność ojca w konspiracji – w wikarówce mieściła się kancelaria Polskiego Państwa Podziemnego. Ojciec pisał meldunki, a boh. je szyfrował, łączniczką z Lublinem była uczennica gimnazjum – dostarczanie prasy podziemnej.
[00:14:53] Pracownicy kancelarii, działalność Wojskowej Służby Ochrony Powstania. Szefem ojca był przedwojenny oficer policji Władysław Błoński ps. „Leszek”. Zadania ojca. Po sąsiedzku był posterunek granatowej policji – współpraca z komendantem placówki, który po wyzwoleniu został zastrzelony.
[00:19:20] Podczas łapanki w pociągu łączniczka zostawiła teczkę z podziemną prasą – reakcja oficerów w kancelarii. Powody urządzenia tajnej kancelarii w wikarówce. Naczelnik poczty dostarczał listy wysyłane do żandarmerii i gestapo – sposób rozklejania koperty. Często treścią były donosy na sąsiadów.
[00:25:40] Pracownicy kancelarii – bracia Rzewuscy, którzy zostali przesiedleni z Wielkopolski – zmuszanie do podpisania volkslisty, powody nacisków. Po podpisaniu listy Rzewuski był szefem młynów w powiecie tomaszowskim – możliwość słuchania audycji radiowych z Londynu. Boh. słuchał radia z wujem ks. Żachem, który potem dyktował treść ojcu. Po zdobyciu Monte Cassino wieść rozeszła się po mieście.
[00:33:30] Powszechna wśród młodzieży przynależność do konspiracji. Boh. uczył się na tajnych kompletach – wyjazd na egzamin gimnazjalny do wsi Krynice. Nauczycielem matematyki był inżynier, który pracował w stolarni – zasady używania broni. [+]
[00:37:32] Boh. nosił meldunki dowódcy Józefowi Bombie – zachowanie jego dzieci, gdy w domu pod nieobecność rodziców pojawił się obcy mężczyzna. [+]
[00:41:02] Wyjścia do lasu na akcje partyzanckie. Młodzież w partyzantce. Kompania boh. została przerzucona na wschód celem obrony polskich wsi przed napadami ukraińskich nacjonalistów.
[00:45:00] Boh. pracował w aptece z Zygmuntem Momotem, który także został zaprzysiężony w AK – decyzja komendanta o pozostaniu boh. i Momota w mieście. Wspólna akcja – wyjazd do Telatyna z amunicją dla oddziału. W okolicy trwały walki z Ukraińcami – spotkanie radzieckiej partyzantki. Boh. odprowadzał radziecki oddział do leśniczówki, a Zygmunt Momot został w Telatynie – wiadomość o jego śmierci podczas napadu Ukraińców. Zginął także Zbigniew Olędzki.
[01:01:53] Major Szczepankiewicz ps. „Drugak” przekazał broń z alianckich zrzutów kompanii por. „Wiktora”, który spacyfikował ukraińską wieś. Ofensywa Armii Czerwonej.
[01:05:15] Skutki wojny, okupacji i powojennych wpływów Związku Radzieckiego. W maju 1938, w rocznicę śmierci Piłsudskiego, boh. (wtedy uczeń 6 klasy) czytał wiersz podczas akademii – szacunek dla przedstawicieli władz. Odczucia podczas deklamowania wiersza i wpływ na publiczność – pojęcie patriotyzmu, pochwała sanacyjnych metod rozprawiania się z opozycją. Rozważania na temat współczesnej polityki.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
[01:13:13] Po wyzwoleniu boh. uczył się w liceum w Zamościu, maturę zdał w Ostrowi Mazowieckiej. Chciał studiować farmację, ale wybrał medycynę – dobrze zdany egzamin na studia w Warszawie. Pod koniec studiów boh. trafił do wojska – umożliwienie zdania ostatnich egzaminów, po których przez pięć lat był lekarzem w wojsku. Zmiany po październiku 1956 – odejście do cywila. Boh. pracował w sanatorium dziecięcym w Nowym Czarnowie, założył rodzinę. Doktor Gnat zaprosił do Polski grupę francuskich lekarzy – wyjazd na staż na Sorbonie. Po powrocie do Polski boh. zrobił drugi stopień specjalizacji z neurologii.
[01:23:28] Rozwój współczesnej medycyny – stan zdrowia boh.
[01:24:34] Działalność w Światowym Związku Żołnierzy AK. Spotkania z młodzieżą.
[01:28:30] Okoliczności zamieszkania w Szczecinie – władze Związku Radzieckiego zażądały, by żadna większa polska jednostka nie stacjonowała blisko jego granic – przerzucenie wojsk na zachód. 138 Pułk Artylerii Lekkiej trafił do Szczecina. Po wyjściu do rezerwy boh. był powoływany na ćwiczenia – awanse po przejściu w stan spoczynku.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.