Bruno Opacki (ur. 1936, Puławy) jest synem przedwojennego policjanta. Podczas okupacji niemieckiej mieszkał w Puławach, gdzie był świadkiem m.in. likwidacji ludności żydowskiej, terroru niemieckiego i akcji partyzanckich. Po wojnie jego ojciec został uwięziony, a potem zamordowany. W 1953 Bruno Opacki zdał maturę i mimo problemów z dostaniem się na studia, ukończył Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Po utworzeniu województwa nowosądeckiego (1975 r.) przeprowadził się do Nowego Sącza, gdzie pracował w Wojewódzkim Ośrodku Postępu Rolniczego.
[00:00:10] Ur. 1936 r. w Puławach, mieście Czartoryskich. Ojciec Jan ur. w 1891 r. jako poddany cara Mikołaja, matka w 1900 r. 5 dzieci. Rodzice pracowali na roli. Ojciec w 1913 r., wzięty do wojska, ranny pod Kijowem. W 1918 r. ślub – śmierć pierwszej żony przy porodzie drugiego dziecka.
[00:03:37] W 1920 r. ojciec brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Matka jako najstarsza córka musiała pomagać swojej odwowiałej matce i licznemu rodzeństwu. Ślub z ojcem – wdowcem z dwójką dzieci z pierwszego małżeństwa – był swoistą ucieczką od tego życia.
[00:06:00] Po wojnie namawiano ojca do zostania w Korpusie Ochrony Pogranicza albo policji, wrócił do domu. Mama pochodziła z Góry Puławskiej. Losy Armii Berlinga w okolicy Puław. Ojciec zaciągnął się do policji państwowej, posterunek w Karczmiskach. Przeprowadzka do Puław w latach 20. XX w.
[00:10:20] Budowa domu na działce leśnej otrzymanej od państwa. Niewiadoma data dzienna urodzenia boh. Elektryfikacja podkarpackich wsi zakończyła się w 1976 r. Stosunki dworu Czartoryskich z ludnością z okolicznych wsi.
[00:15:19] Wybuch II wojny światowej. Rodzina wyjechała do leśniczówki, boh. chował się przed nalotami w sterty liśćmi. Przemarsz oddziałów niemieckich, stukot podkutych butów. Strzelnica w lesie – tam roztrzeliwano ludzi z łapanek, Żydów.
[00:18:43] Dom boh. przy ulicy Żyrzyńskiej 24 – biegła z pałacu Czartoryskich do Żyrzyna – w czasie wojny nazywała się Parkstrasse 42, po wojnie Partyzantów. Przez całą okupację Niemcy organizowali tam ćwiczenia i egzekucje. Rozstrzelania odbywały się też na wale nad Wisłą. Egzekucja 20 mężczyzn w Górze Puławskiej.
[00:22:54] Siostra widziała powieszonych w Górze Puławskiej – niektórych mama znała. Widok ludzi idących na rozstrzelanie w stronę lasu. Jednostka wojskowa z czasów carskich – tam stacjonowali Niemcy.
[00:25:59] W Puławach było wielu Żydów – w czasie okupacji zniszczono dzielnicę żydowską. Handel, szewstwo, krawiectwo były w rękach Żydów, także restauracje. Apteka. Kamień pamiątkowy naprzeciw kościoła na skarpie.
[00:28:20] Prawosławni w Puławach – cerkiew przerobiona w PRL na kościół garnizonowy. Najstarszy cmentarz Puław – Włostowicki – nagrobki prawosławne z XIX w. Szkoła agronomiczna z czasów carskich, budynki w stylu rosyjskim. Getto żydowskie było w Puławach krótko, na terenie tartaku przy szosie na Lublin. Potem Żydzi zostali wywiezieni na Majdanek. Najbiedniejsi Żydzi – pachciarze – chodzili po wsiach i skupowali jajka i inne rzeczy.
[00:34:35] Cyganie w czasie okupacji byli wysyłani do obozów śmierci. Po wojnie przejeżdżały tabory, stacjonowały w lasach, na polanach. Wróżyli i kradli, kobiety kąpały się w sukienkach, śpiewy przy ogniska.
[00:37:25] Przy domu był ogród, grządki, woda do podlewania ze studni. Pomoc rodziny ojca – żyzne gleby nadwiślańskie. W czasie okupacji siostra mogła chodzić tylko do szkoły krawieckiej, boh. chodził 1 i 2 klasy przy ul. Polnej.
[00:42:30] W 1945 r. wysiedlenie ludności z Puław – rodzina boh. zamieszkała w Łubkach k. Wąwolnicy – szkoła wiejska. W pierwszej klasie boh. siedział w ławce z żydowskim chłopcem, który „zniknął” ok. Bożego Narodzenia. W szkole nauka pisania i rachunków. Starsze dzieci chodziły na tajne komplety – geografii uczył ojciec kolegi, wychowanek profesora Romera.
[00:46:50] I komunia św. w 1945 r . w zniszczonym kościele garnizonowym (po pobycie Niemców i Rosjan). W styczniu 1945 r. w Puławach przebiegała strefa frontowa, opuszczona przez mieszkańców. Obrazek komunijny, białe spodnie uszyte przez mamę, tenisówki bielone pastą do zębów.
[00:49:50] Na Kresach Rosjanie usuwali Polaków ze stanowisk: wysyłali do obozów. W Generalnej Guberni ludzie poszli do lasu – ojciec współpracował z partyzantką. Starsza siotra była łączniczką. Partyzanci spotykali się, grali w siatkówkę. Boh. był „naznaczony” jako syn policjanta.
[00:56:16] Brak opracowań na temat losów dzieci b. policjantów w PRL. Kłopoty z dostaniem się na studia. Rozpoczęcie studiów w 1955 r. na Wydziale Rolniczym SGGW w Warszawie, najmniej atrakcyjnym, po którym pracowało się w PGR.
[01:01:19] Indoktrynacja w szkole średniej w czasie stalinizmu, ZMP, dzieci donosiły na rodziców. Matura w 1953 r. Dysproporcja w poziomie nauki między miastem a wsią. Liceum im. Czartoryskich w Puławach. Przedwojenni legendarni nauczyciele, jedność kształcenia i wychowania w czasie stalinizmu. Wszechobecność Stalina w życiu szkolnym. Boh. nie należał do ZMP. [+]
[01:08:25] Armia Berlinga przybyła do Puław w lipcu 1944, Niemcy wysadzili most na Wiśle. Zmęczeni, spragnieni żołnierze nieśli dobytek w worku, wysysali wodę z błota. [+]. Przeprowadzali wysiedlenia mieszkańców.
[01:12:35] Po wysiedleniu władzę przejęło wojsko. Niemcy, wycofując się, zbombardowali Puławy. Wysiedlenie do Wronowa, potem pod Wąwolnicę. Przejście z mamą przez tory, zatrzymanie przez pijanego Rosjanina. [+]
[01:17:30] Mama wymieniała bimber na tuszonkę w radzieckich kuchniach polowych. Zatrzymanie przez Rosjan, zamknięcie z mamą w komórce. Rosjanie „niszczyli wszystko”, wracając z Berlina byli obwieszeni zegarkami. Powojenne dowcipy o Rosjanach.
[01:22:10] Śmierć Stalina, akademia, smutna muzyka z kołchoźników. Aktywiści z ZMP mieli duży wpływ na życie szkoły. Na studiach ocena niedostateczna z przedmiotu „podstawy marksizmu i leninizmu”, poprawka.
[01:26:02] Październik 1956 – boh. była na II roku studiów. Zlikwidowano egzamin z ekonomii politycznej. Studenci wycięli brzytwą tekst z podręcznika – wróbelek mieszkał w tym pudełku. Akademik na Jelonkach.
[01:29:32] Studium nauczycielskie przy SGGW. Boh. nie chciał mieszkać w Warszawie, a jego dziewczyna tak. Kupowanie meldunku w Warszawie. Miłość do gór i koni. Półroczna praktyka studencka w stadninie koni w Walewicach. Niedaleko Bielawy nad Bzurą – cmentarz z czasów II wojny (bitwa nad Bzurą). W latach 60. likwidowano stadniny koni na Podkarpaciu.
[01:33:55] Możliwości pracy po studiach. Turystyka studencka. W latach 70. praca w Wojewódzkim Ośrodku Postępu Rolniczego. Kierownik Mieczysław Kotlicki.
[01:36:49] Wprowadzenie stanu wojennego – wizyta u znajomych po choinkę. Boh. nie angażował się w działalność opozycyjną. Chata z ulami w Ochotnicy Górnej.
[01:41:11] Ojciec w marcu 1945 r. aresztowany przez UB, dokumenty z przesłuchań w IPN. Odbicie więźniów przez „Orlika”, ciężko pobity ojciec nie zdołał uciec. Przetrzymywany jeszcze przez 2 lata, potem wyrzucony ledwo żywy za płot.
[01:45:20] Ojciec eskortował więźnia politycznego, który uciekł w Lublinie z samochodu. Ojciec miał sprawę prowadzoną przez Niemców.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.