Lesław Witeszczak (ur. 1924, Lwów) – poeta, prozaik i tłumacz. Podczas okupacji niemieckiej był karmicielem wszy we lwowskim Instytucie prof. Rudolfa Weigla. Maturę zdał na tajnych kompletach, należał do Armii Krajowej. Po wojnie ukończył Wydział Filologii Angielskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1950–1956 pracował w Bibliotece Jagiellońskiej, potem przez rok uczył języka angielskiego w krakowskim liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego. W latach 1957–1971 był członkiem zespołu redakcyjnego tygodnika „Życie Literackie”, z którego został zwolniony z powodów politycznych. W latach 1972–1977 pracował jako kierownik literacki teatru Bagatela, z pracy zwolniono go za list protestacyjny przeciwko represjom w Radomiu w roku 1976. W latach 1981–1983 współzałożyciel i członek redakcji miesięcznika „Pismo”. Debiutował w 1947 roku na łamach „Dziennika Literackiego”, przyjmując pseudonim Leszek Elektorowicz, pochodzący od nazwiska panieńskiego matki. W latach 1958–1983 był członkiem Związku Literatów Polskich, od 1980 w Zarządzie Głównym. Członek PEN Clubu i ZAIKS-u, członek założyciel Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W latach 1983-1998 członek Zarządu Klubu Inteligencji Katolickiej. W roku 2016 odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
mehr...
weniger
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1924 r. we Lwowie.
[00:01:21] Przedstawienie rodziców: Romany z d. Elektorowicz i Aleksandra. Ojciec był urzędnikiem w magistracie, matka pianistką i nauczycielką w lwowskim konserwatorium. Boh. przyjął nazwisko matki jako pseudonim w życiu literackim. Z rodziną mieszkała babcia Elektorowiczowa, która po wywiezieniu rodziców opiekowała się boh. – powody wyjazdu do Krakowa. Ojciec działał w Armii Krajowej razem z Janem Brodziszem.
[00:08:05] Życie w przedwojennym Lwowie. Antyżydowska działalność ONR – wybijanie szyb w sklepach. Boh. miał w klasie kolegów Żydów: Horowitza, Friedmana i Lenera. Jeden z nich podczas okupacji zostawił u boh. rzeczy na przechowanie. Reakcja na zajęcie Lwowa przez Niemców w 1941 r.
[00:14:25] Stosunki polsko-ukraińskie i polsko-żydowskie przed wojną. Ociec miał poglądy prawicowe – sytuacja polityczna w mieście: Ozon i endecy. Powody wyrzucenia ojca z pracy. Wspomnienie Ostrowskiego, ostatniego prezydenta miasta.
[00:22:02] Ojciec był porucznikiem rezerwy, po wejściu sowietów poszukiwano oficerów – kłamstwo sąsiadów. Wrażenie po przyjściu do szkoły po rozpoczęciu deportacji. Sytuacja Żydów podczas sowieckiej okupacji – wstępowanie do milicji. [+]
[00:26:10] Bombardowania miasta we wrześniu 1939. Zajęcie miasta przez sowietów – deportacje Polaków, aresztowania i egzekucje, represje wobec inteligencji. Ucieczki za San, na niemiecką stronę. Sytuacja Żydów.
[00:35:00] Napaść Niemiec na Związek Radziecki – do armii niemieckiej wstępowali Kozacy i Kałmucy – ich los po wojnie.
[00:37:00] Po wejściu Niemców w 1941 r. prześladowano Żydów. Matka została zatrzymana przez Ukraińców, którzy powiedzieli, że jest Żydówką. Represje wobec Polaków i Żydów, działalność szmalcowników.
[00:41:38] We Lwowie było getto, ale boh. tam nie chodził. Boh. widział uliczną egzekucję kilku Żydów.
[00:44:10] Ojciec działał w Armii Krajowej. Boh. złożył przysięgę w AK i działał w komórce łączności – nauka alfabetu Morse’a.
[00:46:30] 7 marca 1944 do domu przyszli trzej gestapowcy, którzy szukali Żydów. Gestapowcy ukradli ojcu zbiór znaczków pocztowych. Ojciec został ostrzeżony przez właścicieli domu, Wojdowskich, ale wszedł do mieszkania – gruntowna rewizja. Gestapowcy zabrali ojca, matkę i ciotkę Adę Elektorowicz, rodowitą Niemkę, oraz walizkę zrabowanych rzeczy. Boh. pracował w Instytucie prof. Weigla jako karmiciel wszy i nie został zatrzymany. [+]
[00:55:20] Rodzina została aresztowana na skutek donosu. Boh. został tylko z babcią. Wcześniej zdał maturę na tajnych kompletach. Boh. był zatrudniony w Instytucie prof. Weigla i równocześnie działał w AK.
[01:00:50] Boh. karmił wszy w Instytucie Weigla – nakładanie na nogę klatek z wszami, które żywiły się ok 2 godzin. Praca w laboratorium – powstawanie szczepionki. [+]
[01:02:45] Podczas działań wojennych rodzice oddali jeden pokój i spali w nim polscy żołnierze, zorganizował to współpracownik ojca pochodzący z Poznania. Podczas okupacji mężczyzna pracował jako zaopatrzeniowiec dla gestapo. Niemcy po rewizji w domu opieczętowali jeden pokój. Po ich odjeździe boh. wszedł tam i znalazł pod łóżkiem konspiracyjne gazetki, a w szufladzie matrycę pieczątki, dzięki której ojciec wyrabiał fałszywe dokumenty dla Żydów – formularze metryk od Ojców Bernardynów. Organizacja łapanek przez Niemców. [+]
[01:14:46] Matka była pianistką i uczyła w konserwatorium, miała tam koleżanki Żydówki – pomoc dla nich w czasie okupacji. Dla pani Bezen znaleziono miejsce w domu dawnej służącej, ale potem, podobno, wydał ją Ukrainiec. Jednym z uratowanych był skrzypek prof. Julian Weber, który ukrywał się w Hołosku. Po wojnie był dyrektorem konserwatorium i zatrudnił matkę. Stan jej zdrowia po pobycie w Ravensbrück, gdzie pracowała w fabryce. Uczennicą matki była m.in. Maria Manturzewska.
[01:21:41] Ciotka nie podpisała volkslisty i została wysłana do obozu w Ravensbrück. Tam trafiła także matka boh. Początkowo pracowały w lesie, potem matkę przeniesiono do fabryki broni. Po wyzwoleniu matka wróciła do Polski, rodzina zamieszkała w Gliwicach.
[01:24:26] Ojciec był w obozie w Gross-Rosen i pracował w kamieniołomach, potem przebywał w podobozie Dyhernfurth, gdzie pracował w fabryce gazów bojowych. Zabijanie Żydów w komorach gazowych. [+]
[01:29:45] Niedługo po wojnie boh. pojechał do Gross-Rosen, strażnik czerwonoarmista pozwolił mu przeglądać stertę dokumentów pozostałych po więźniach – bezowocne poszukiwania śladów ojca, którego przeniesiono do Dyhernfurthu – praca w fabryce gazów bojowych. [+]
[01:33:05] Ojciec pracował w kamieniołomie, ale zachorował na żółtaczkę i przeniesiono go do podobozu Dyhernfurth. Boh. wszedł do wszystkich baraków i spotkał Żyda, lwowskiego adwokata – losy ojca. Obozowym katem był Ślązak Jeżak – obozowa makabra. Marsz śmierci z obozu. Przypuszczenia dotyczące okoliczności śmierci ojca. [+]
[01:41:53] Boh. dowiedział się, że Ravensbrück został wyzwolony przez Amerykanów – powrót do Krakowa.
[01:43:24] Przyjazdy do Krakowa, by wysyłać paczki żywnościowe do rodziców w obozach. Pierwsza wiadomość o ojcu przyszła od jego stryjecznego brata, który mieszkał w Sanoku – listy z obozów. Boh. szukał ojca po wojnie – dwa wyjazdy na Dolny Śląsk.
[01:53:13] Matka była w Ravensbrück ponad rok. Boh. po wyzwoleniu szukał śladów ojca na Dolnym Śląsku.
[01:54:49] Gestapowcy po wejściu do mieszkania robili rewizję i czekali na ojca, który został ostrzeżony, ale wrócił do domu. Pogłoska, że pani Rastawicka kolaboruje z Niemcami – zbadanie sprawy przez AK – wykonanie wyroku śmierci. Działalność kontrwywiadu AK, połączenie z Narodową Organizacją Wojskową.
[02:03:00] Boh. po rewizji w mieszkaniu znalazł prasę konspiracyjną oraz matrycę, dzięki której ojciec robił fałszywe pieczątki i fałszował dokumenty. Gestapowcy ukradli kolekcję znaczków należącą do ojca, część znaczków pochodziła sprzed I wojny światowej. Ojciec musiał zanieść do samochodu walizkę ze skradzionymi rzeczami. Gestapo mieściło się w budynku dawnej elektrowni przy ul. Pełczyńskiej, gdzie ojciec wcześniej pracował. [+]
[02:09:22] Domysły, kto doniósł na ojca – Niemiec, który mieszkał w domu, Żydówka Szlichowa, której rodzice pomogli. Szlichową potem złapało gestapo.
[02:14:13] Poszukiwanie ojca przez Czerwony Krzyż. Po powrocie boh. z Gross-Rosen do domu przyszła kobieta, która powiedziała, że ojciec po wybuchu bomby stracił pamięć – drugi wyjazd na Dolny Śląsk. Boh. został złapany – dołączenie do grupy Żydów, którzy mieli wyjechać do Izraela.
[02:20:24] Starania o uwolnienie rodziców – zbieranie pieniędzy na ich wykupienie. Boh. dotarł do Figaszewskiego, który pracował w gestapo – podanie rzeczy ojcu, którego wywożono do obozu. Ostatnie spotkanie z ojcem – jego wygląd. [+]
[02:28:00] Ostatnie spotkanie z ojcem boh. opisał w swojej książce pt. „Rejterada” w opowiadaniu „Papierosy”.
[02:28:40] Ciotka Adelajda wróciła z obozu razem z matką. Obóz w Ravensbrück został wyzwolony przez Amerykanów.
[02:30:57] Niemiecki strażnik pilnujący więźniów okłamał boh. co do warunków panujących w obozie – nadzieja i oczekiwanie na powrót ojca. Pojawienie się kobiety, która powiedziała, że ojciec stracił pamięć.
[02:34:55] Wspomnienie ojca, jego charakter i praca przed wojną. Gestapowcy przyszli do domu szukając Żydów. Podejrzenia, że ojca wydał Austriak mieszkający w domu. Boh. namówił kolegów do napadu – kilka dni później ojciec został wezwany przez Kripo, parę dni później do domu przeszli gestapowcy.
[02:40:53] Ciotka Adelajda Elektorowicz była pianistką, miała klasę w konserwatorium. Tylko ojciec zajmował się fałszowaniem dokumentów, pomoc Ojców Bernardynów.
[02:44:30] Boh. miał w AK pseudonim „Antek”, nie znał pseudonimu ojca. Dopiero po wojnie powiedział matce, że należał do Armii Krajowej. Powodem zostawienia boh. przez gestapowców mogła być legitymacja z Instytutu prof. Weigla. Rewizja przeprowadzona w domu.
[02:49:30] Ciotka Adelajda Elektorowicz była Niemką wyznania ewangelickiego, ale zabrano ją do obozu. Opinia na temat „polskich” obozów koncentracyjnych.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..