Jan Sałek (ur. 1924, Małomierzyce k. Iłży) pochodzi z rodziny rolniczej. W 1940 wstąpił do organizacji „Chłostra” (kryptonim Batalionów Chłopskich), a w 1942 został komendantem placówki „Macierzanka”. 6 sierpnia 1944 roku brał udział w zwycięskiej bitwie z Niemcami pod Tychowem. W grudniu 1944 roku został aresztowany przez Niemców, przeszedł ciężkie śledztwo w kilku więzieniach. 27 stycznia 1945 został oswobodzony w Częstochowie i wrócił pieszo do Małomierzyc. Po wojnie był dwukrotnie (w grudniu 1945 oraz w 1951 roku) aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Pracował jako nauczyciel, w latach 1964-1981 był dyrektorem Zespołu Szkół Przemysłu Spożywczego w Kielcach. Prezes Zarządu Okręgu Ogólnopolskiego Związku Batalionów Chłopskich. Obecnie w stopniu podpułkownika. Mieszka w Kielcach.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1924 r. w Małomierzycach koło Iłży.
[00:00:22] Boh. był przed wojną uczniem gimnazjum w Iłży. Ojciec należał do Stronnictwa Ludowego i przyjaźnił się z działaczem Józefem Barszczem. Wspomnienie utrudzonych polskich żołnierzy we wrześniu 1939 r., ucieczka mieszkańców wsi przed Niemcami. Nadzieje na szybki koniec wojny, podczas bombardowanie Iłży zniszczono dom stolarza Wrześniewskiego. Informacje o rozstrzelaniu przez Niemców polskich jeńców w Dąbrowie.
[00:04:47] W lipcu 1940 r. boh. złożył w obecności Józefa Barszcza ps. „Niemen” przysięgę w organizacji „Chłostra”. Boh. znalazł w lesie mapy topograficzne, które oddał przełożonym – korzystanie z map przez zgrupowanie „Ośka”. W 1942 r. został mianowany komendantem placówki Macierzanka. W lipcu 1944 r. był w obstawie podczas ataku partyzantów na stacjonujący w Chwałowicach sztab niemieckiej dywizji – przebieg akcji, rozbrojenie Niemców.
[00:08:08] Przed wyjazdem do lasów starachowickich oddział chciał zabrać owies dla koni – natknięcie się na Niemców w majątku Starosiedlice. W 1944 r. boh. był w obstawie odprawy Komendy Obwodu BCh, w której brali udział m.in. Tomasz Sulima ps. „Wróbel” i Jan Gruszka ps. „Bartos” – przyjazd dowódcy zgrupowania Jana Sońty ps. „Ośka”, który miał na sobie niemiecki mundur. [+]
[00:11:00] W grudniu 1944 r. boh. został aresztowany przez Niemców, we wsi byli ukryci Rosjanie, którzy leżeli m.in. na dachu kurnika. Aresztantów zaprowadzono do szkoły, potem wywieziono do więzienia w Starachowicach, gdzie byli już radzieccy partyzanci z oddziału „Saszki” – bicie więźniów, przewiezienie do Częstochowy. 17 stycznia 1945 r. boh. został wyzwolony i pieszo wrócił do domu. Spotkania z czerwonoarmistami, którzy pytali, czy daleko do Berlina. [+]
[00:14:23] Po wojnie boh. był dwukrotnie aresztowany przez UB – stosunek władzy do byłych bechowców. Po aresztowaniu 8 grudnia 1945 r. boh. do marca 1946 siedział w więzieniu w Kielcach – wypuszczenie po konfrontacji. Drugi raz aresztowano go w 1951 r., gdy był na kursie dla nauczycieli fizyki w Toruniu.
[00:17:52] Boh. pomimo złej opinii przedstawicieli władz oświatowych został dyrektorem szkoły.
[00:19:23] Działalność w Związku Batalionów Chłopskich – trudności z postawieniem pomnika w Warszawie.
[00:20:38] Wychowanie młodzieży przed wojną – wspomnienie leśnej mogiły powstańca.
[00:21:41] Przedwojenna propaganda w zderzeniu z rzeczywistością wojny. Sytuacja na wsi podczas okupacji – czerpanie z zasobów żywności przez wszystkie formacje konspiracyjne. Likwidacja bandytyzmu i bimbrowni. Rola boh. jako komendanta placówki, działania oddziałów specjalnych.
[00:25:55] W schronie wykopanym w lesie ukrywali się dwaj Żydzi, których dokarmiały wiejskie kobiety. Po wojnie obydwaj się ochrzcili, chrzestną jednego z nich była matka boh.: Helena Sałek. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne, ojciec Józef Sałek miał pasiekę. Podczas okupacji ktoś doniósł, że zabił nielegalnie świnię i ojciec do końca wojny ukrywał się. Konopelski, policjant granatowy z Iłży, ostrzegał ojca, gdy żandarmi po niego wyjeżdżali. Donosiciel został ukarany chłostą. Matka była uzdolnioną matematycznie analfabetką. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.