Sałek Jan
Jan Sałek (ur. 1924, Małomierzyce k. Iłży) pochodzi z rodziny rolniczej. W 1940 wstąpił do organizacji „Chłostra” (kryptonim Batalionów Chłopskich), a w 1942 został komendantem placówki „Macierzanka”. 6 sierpnia 1944 roku brał udział w zwycięskiej bitwie z Niemcami pod Tychowem. W grudniu 1944 roku został aresztowany przez Niemców, przeszedł ciężkie śledztwo w kilku więzieniach. 27 stycznia 1945 został oswobodzony w Częstochowie i wrócił pieszo do Małomierzyc. Po wojnie był dwukrotnie (w grudniu 1945 oraz w 1951 roku) aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Pracował jako nauczyciel, w latach 1964-1981 był dyrektorem Zespołu Szkół Przemysłu Spożywczego w Kielcach. Prezes Zarządu Okręgu Ogólnopolskiego Związku Batalionów Chłopskich. Obecnie w stopniu podpułkownika. Mieszka w Kielcach.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1924 r. w Małomierzycach koło Iłży.
[00:00:22] Boh. był przed wojną uczniem gimnazjum w Iłży. Ojciec należał do Stronnictwa Ludowego i przyjaźnił się z działaczem Józefem Barszczem. Wspomnienie utrudzonych polskich żołnierzy we wrześniu 1939 r., ucieczka mieszkańców wsi przed Niemcami. Nadzieje na szybki koniec wojny, podczas bombardowanie Iłży zniszczono dom stolarza Wrześniewskiego. Informacje o rozstrzelaniu przez Niemców polskich jeńców w Dąbrowie.
[00:04:47] W lipcu 1940 r. boh. złożył w obecności Józefa Barszcza ps. „Niemen” przysięgę w organizacji „Chłostra”. Boh. znalazł w lesie mapy topograficzne, które oddał przełożonym – korzystanie z map przez zgrupowanie „Ośka”. W 1942 r. został mianowany komendantem placówki Macierzanka. W lipcu 1944 r. był w obstawie podczas ataku partyzantów na stacjonujący w Chwałowicach sztab niemieckiej dywizji – przebieg akcji, rozbrojenie Niemców.
[00:08:08] Przed wyjazdem do lasów starachowickich oddział chciał zabrać owies dla koni – natknięcie się na Niemców w majątku Starosiedlice. W 1944 r. boh. był w obstawie odprawy Komendy Obwodu BCh, w której brali udział m.in. Tomasz Sulima ps. „Wróbel” i Jan Gruszka ps. „Bartos” – przyjazd dowódcy zgrupowania Jana Sońty ps. „Ośka”, który miał na sobie niemiecki mundur. [+]
[00:11:00] W grudniu 1944 r. boh. został aresztowany przez Niemców, we wsi byli ukryci Rosjanie, którzy leżeli m.in. na dachu kurnika. Aresztantów zaprowadzono do szkoły, potem wywieziono do więzienia w Starachowicach, gdzie byli już radzieccy partyzanci z oddziału „Saszki” – bicie więźniów, przewiezienie do Częstochowy. 17 stycznia 1945 r. boh. został wyzwolony i pieszo wrócił do domu. Spotkania z czerwonoarmistami, którzy pytali, czy daleko do Berlina. [+]
[00:14:23] Po wojnie boh. był dwukrotnie aresztowany przez UB – stosunek władzy do byłych bechowców. Po aresztowaniu 8 grudnia 1945 r. boh. do marca 1946 siedział w więzieniu w Kielcach – wypuszczenie po konfrontacji. Drugi raz aresztowano go w 1951 r., gdy był na kursie dla nauczycieli fizyki w Toruniu.
[00:17:52] Boh. pomimo złej opinii przedstawicieli władz oświatowych został dyrektorem szkoły.
[00:19:23] Działalność w Związku Batalionów Chłopskich – trudności z postawieniem pomnika w Warszawie.
[00:20:38] Wychowanie młodzieży przed wojną – wspomnienie leśnej mogiły powstańca.
[00:21:41] Przedwojenna propaganda w zderzeniu z rzeczywistością wojny. Sytuacja na wsi podczas okupacji – czerpanie z zasobów żywności przez wszystkie formacje konspiracyjne. Likwidacja bandytyzmu i bimbrowni. Rola boh. jako komendanta placówki, działania oddziałów specjalnych.
[00:25:55] W schronie wykopanym w lesie ukrywali się dwaj Żydzi, których dokarmiały wiejskie kobiety. Po wojnie obydwaj się ochrzcili, chrzestną jednego z nich była matka boh.: Helena Sałek. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne, ojciec Józef Sałek miał pasiekę. Podczas okupacji ktoś doniósł, że zabił nielegalnie świnię i ojciec do końca wojny ukrywał się. Konopelski, policjant granatowy z Iłży, ostrzegał ojca, gdy żandarmi po niego wyjeżdżali. Donosiciel został ukarany chłostą. Matka była uzdolnioną matematycznie analfabetką. [+]
more...
less