Irena S. (ur. 1956) jest córką funkcjonariusza Urzędu Bezpieczeństwa, który zamieszkał w Lublinie badając sprawę „cudu lubelskiego”. Od lat 70. działała w opozycji, za co została relegowana ze studiów prawniczych. W latach 80. w jej mieszkaniu znajdował się punkt kolportażu podziemnych wydawnictw. Dotarła do dokumentów IPN dotyczących działalności jej ojca – rozmowa jest jednym z aspektów mierzenia się z rodzinną przeszłością. Pani Irena zgodziła się na nagranie pod warunkiem nie ujawniania jej tożsamości oraz wizerunku.
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1956 r.
[00:00:34] Ojciec był funkcjonariuszem Urzędu Bezpieczeństwa, służył w latach 1946-1956, odszedł w stopniu kapitana. Wstępując do służby był „politycznie niewyrobiony”.
[00:01:46] Ojciec pochodził z terenów byłego zaboru pruskiego, był sierotą – przed wojną i podczas okupacji pracował w majątku ziemskim.
[00:03:24] Powody przyjazdu do Lublina – badanie sprawy „cudu lubelskiego”.
[00:04:40] Boh. z dokumentów IPN dowiedziała się, że ojciec zajmował się głównie rozpracowywaniem Polskiego Stronnictwa Ludowego. Dopiero jako nastolatka dowiedziała się, że ojciec pracował w UB – powody odejścia ze służby. Ojciec nie rozmawiał o pracy w domu.
[00:08:10] Dbałość państwa o funkcjonariuszy służb, ścieżki karier dla ich dzieci. Boh. nie obrała przewidzianej dla niej drogi – wpływ wychowania przez babcię, ateizm w domu – zwrócenie się w kierunku religii. W marcu 1968 boh. miała 12 lat – wspomnienie ojca, który słuchał Radia Wolna Europa.
[00:14:30] Sytuacja w domu – ojciec chciał, by córka studiowała prawo i została adwokatem. Na pierwszym roku studiów boh. poznała profesora, który podpisał list protestacyjny w 1976 r. – jego opinia o przyszłości Polski, nieuchronnych zmianach ustrojowych oraz przemianach społecznych. Boh. nawiązała kontakty z opozycją, za co relegowano ją z uczelni.
[00:19:18] Boh. czytała akta ojca w IPN – kwestia „czy ojciec na mnie donosił?”. Jego postawa wobec córki. [+]
[00:23:13] Sen o ojcu przed wizytą w IPN.
[00:24:40] Zmierzenie się z własną przeszłością. Przyjaźń z Heleną Dekutowską, stryjeczną siostrą „Zapory”. Zainteresowanie żołnierzami podziemia antykomunistycznego.
[00:27:43] Zmiana stosunku do ojca.
[00:29:02] Boh. nie przeczytała wszystkich dokumentów znajdujących się w teczce z IPN – ciężar wiadomości. Rozważania na temat „resortowych dzieci”. Poczucie wyobcowania nasilające się wraz z dorastaniem. W domu boh. żołnierzy podziemia antykomunistycznego nazywano bandytami. Działalność Mieczysława Moczara – ojciec był jednym z jego współpracowników. Postawy życiowe boh.
[00:39:00] Kontakt z Dariuszem Pilarskim – pierwsze rozmowy. Rozważania na temat przeszłości ojca i swojej.
[00:43:15] Ojciec zmarł w 1993 r. – reakcja na zmiany ustrojowe. Na miesiąc przed śmiercią został pozbawiony dodatku emerytalnego za walkę z podziemiem – odwołanie, w którym napisał, że nikogo nie zabił – rozważania na ten temat. Boh. nie wie, czy ojciec brał udział w torturowaniu więźniów.
[00:47:40] Słowa ojca na początku transformacji ustrojowej. Na pytanie, kto wydał „Zaporę”, ojciec podał pseudonim informatora: „Opal”, co zgadza się ze współczesnymi wynikami badań. Ojciec zniszczył dokumenty dotyczące siebie oraz boh. i jej męża. [+]
[00:51:12] Dokumenty, którymi dysponuje boh., to donosy, które ojciec otrzymywał od ludzi, których pozyskał – poczucie obrzydzenia podczas lektury. Donosy agenta „Sęka”. Waga wszystkich informacji. Większość agentów donosiła dla korzyści materialnych. Działalność wywiadowcza znanego profesora, który w latach 50. podróżował za granicę i rozpracowywał środowiska emigracyjne. W latach 60. był konsultantem w sprawie domiarów dla kolegów. [+]
[00:59:20] Ojciec zajmował się terenem Radecznicy. Opinia na temat walki potomków akowców z potomkami ubeków – podziały w społeczeństwie. Rozważania na temat karier osób związanych ze służbami w PRL. Zdanie na temat książki Anny Kłys, która odkryła, że jej ojciec był funkcjonariuszem UB.
[01:07:14] Boh. w latach 70. związała się z opozycją. W latach 80. miała w domu punkt kolportowania bibuły, ukrywano tu także „spaloną” drukarnię. Wyjazd po papier – zagrożenie konfiskatą samochodu. Dostęp do wydawnictw podziemnych.
[01:10:32] W 1978 r. ojciec znalazł u córki „Głos” wydawany przez KOR – próba wydobycia informacji na temat źródła. Przypuszczenie, że ojciec kontrolował informacje, które SB miało na temat boh. i jej męża. Próba zwerbowania przyszłego męża przez SB – interwencja ojca. Zakupy w Pewexie dla wnuka. Zainteresowania boh.: polityka i służby specjalne.
[01:17:35] Postawa matki, reakcja na zdarzenia w 1956 r. Po odejściu ojca z UB rodzice wyprowadzili się do innego miasta. Wspólne przeglądanie książki „Twarze lubelskiej bezpieki”.
[01:20:25] Rozważania na temat ojca, jego życiowych wyborów, nagłej śmierci – poczucie straty. Boh. w wieku 20 lat zmieniła poglądy i środowisko – docenienie udzielonej pomocy. Rozważania na temat osób, które zmieniają poglądy: koniunkturaliści i osoby doznające szczerej przemiany, przywołanie osoby Michała Komara.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.