Janusz Benedykt Siwek (ur. 1929, Kielce) wychował się w Kielcach i tu spędził lata okupacji niemieckiej. Jako członek Szarych Szeregów pomagał rozpoznawać teren, przenosił raporty i meldunki, pomagał przesiedleńcom, malował na murach hasła i symbole patriotyczne. Brał udział w akcjach „małego sabotażu”, m.in. „gazując” sale kinowe przy użyciu ampułek podkradanych ojcu oraz malując na murach hasła i symbole patriotyczne. Brał udział w akcji wykradzenia broni z niemieckiej jednostki wojskowej. Pan Janusz opowiada też o wizycie Adolfa Hiltera w Pałacu Buskupów Krakowskich. Wspomina ojca, Aleksandra Siwka ps. „Bonarow”,działacza łączności kolejowej AK, który został postrzelony w zasadzce, w wyniku czego zmarł w 1942 r.
[00:00:06] Ur. 20 marca 1929 r. w Kielcach, całe życie mieszkał w tym mieście. Rodzice działali w harcerstwie, cała rodzina związana z harcerstwem. Obecnie boh. pracuje z młodzieżą, jest harcmistrzem w kręgu starszych instruktorów „Łysica”. 14 czerwca 1939 – mianowanie na harcerza. 1 września 1939 r. o godz. 6 rano hitlerowski atak na Kielce: huk, bałagan, strach.
[00:03:05] Rodzina mieszkała blisko dworca kolejowego, ojciec był pracownikiem kolei. Poszedł po informacje do punktu Obrony Przeciwlotnicz-Gazowej (OPLG). Bombardowanie w okolicy Białogonu i na łąkach czarnowskich (dawne lądowisko wojskowe) – informacja o wybuchu wojny. Odwołane zajęcia w szkole. Transporty wojskowe na torach kolejowych, powitanie polskich żołnierzy – początek działania w podziemnym harcerstwie.
[00:06:05] W niedzielę 3 września rodzina nie poszła do kościoła – strach w reakcji na opowieści od przybywających uciekinierów z zachodu kraju. O godz. 12 komunikat radiowy o wypowiedzeniu wojny przez Anglię i Francję. Ostrzelanie pociągu wojskowego przez niemieckie samoloty, na tle pogodnego nieba polskie samoloty lecące na zachód – popłoch wśród ludzi. [+]. Harcerze wybudowali dla dróżników rów ochronny. Tłumy uciekinierów przechodziły przez przejazd kolejowy na ulicy Karczówkowskiej. Harcerze przynosili im wodę, starsi harcerze w szkole nr 3 im. Stefana Konarskiego zorganizowali kuchnię polową.
[00:10:55] Wędrówka uciekinierów na wschód. 4 września atak z powietrza: kilka samolotów zbombardowało cywilów na łąkach przy ul. Żytniej. Boh. pomagał w opatrywaniu rannych, przerażenie, zapach prochu, leje po bombach, leżący wszędzie ludzie. [+]
[00:13:55] Pomoc rannym na łąkach, odwożeni dorożkami i furmankami do szpitali. Harcerze i harcerki pomagający w szpitalach.
[00:17:05] Ucieczka rodziny do mieszkania ciotki przy ul. Śniadeckich (dom ze schronem). 5 września spokój – nie działało radio, nie było prasy, pustki na ulicach. Wejście Niemców do Kielc, budowa zapór przeciwczołgowych przez polskich żołnierzy koło Kadzielni. Odgłosy walk, obserwowanie ze strychu – pożary, dymy nad miastem, wybuchy artyleryjskie.
[00:21:35] Przerażenie ludzi w schronie. Biegnący polscy żołnierze, strzelający do nich Niemcy na motocyklach. Modlitwa za ojczyznę, „oficjalne przejście do podziemia”. [+]
[00:25:42] Rozpoczęcie działalności harcerskiej. Słabo wyposażone wojsko polskie. Niemcy zajęli szkoły na swoje kwatery – wyrzucali ławki, wyposażenie, książki. Palenie mebli. Harcerze wybierali ze śmietnika wyrzucone przez Niemców książki, po wojnie zwrócili je bibliotekom. [+]
[00:25:35] Dowódcą grupy harcerzy był Jerzy Stawski, organizował małą dywersję: zrywanie drogowskazów, dezinformacja, pomaganie jeńcom wojennych zgromadzonych na ul. Zamkowej – donoszenie posiłków.
[00:30:00] Zgromadzenie żołnierzy niemieckich na placu przed katedrą, wywiezienie oficerów polskich. Z kolegą (Rysiek Zyzik) obserwowali przyjazd do Kielc Hitlera: w czarnym mecedesie kabriolecie. Pobyt Hitlera w Pałacu Biskupów Krakowskich zbudowanym przez niemieckich rzemieślników. W 1938 r. w tym pałacu utworzono mauzoleum Józefa Piłsudskiego – Hitler oddał mu hołd przed popiersiem. [++]
[00:37:12] Informacja o 25 tys. jeńcach wojennych w Kielcach. 10 września bitwa pod Iłżą.
[00:39:50] Wizytacja w Kielcach generalnego gubernatora Franka w 1941 r. – w podziemiach odsłonił tablicę pamiątkową z pobytu Hitlera. 11 listopada 1939 r. starsi harcerze postanowili utworzyć tajny hufiec kielecki, komendantem został Jan Zawadzki ps. „Arcy”.
[00:41:51] Działania harcerzy: przenoszenie ulotek, opieka nad wysiedlonymi z zachodu kraju, nauka konspiracji, obserwacja Niemców, złożenie przyrzeczenia. Ponad 200 harcerzy, harcerki miały inne zadania. Raportowanie przez całą okupację.
[00:44:36] Sztandar Związku Strzeleckiego przechowywany przez Niemców w komórce. 2 listopada 1939 r. sztandar został wykradziony. Harcerze stali na czatach na ul. Karczółkowskiej. Wykradł m.in. Władysław Pietrzykowski – losy sztandaru po wojnie. [++]
[00:47:32] Wypisywanie haseł na murach: żółwie i hasło „Pracuj pomału”, kotwice Polski Walczącej, akcje odstraszania ludzi od chodzenia do kina, gdzie kwitła niemiecka propaganda. Dwa kina w Kielcach: „Czwartak” i „Palace” (tylko dla Niemców, istnieje do dziś jako kino Moskwa). Kino-park dla Polaków. [+]
[00:51:26] Ojciec był instruktorem obrony przeciwgazowej, miał ampułki z gazami – podrzucenie ampułki do kina, smród, gaz łzawiący. Ciągle wieszane napisy przed kinem: „W kinie siedzą świnie, a Polacy w Oświęcimie”. Rodzice hodowali rasowe kury, tzw. karmazyny, były wrażliwe, padały bez odpowiedniej paszy. Nocą w parku powieszona kura z napisem „Wolałam się powiesić niż hitlerowcom jajka znosić”. Strażacy bardzo powoli ją usuwali. [+]
[00:55:33] Wymalowanie znaku Polski Walczącej na dzwonnicy, w miejscu po tablicy pamiątkowej z 1917 r. usuniętej przez Niemców. Znak pozostał tam do końca lat 50. Dokonali tego trzej harcerze z Szarych Szeregów: Wojciech Gołąbek, Sadkowski i Jurek [?] – pędzlem do golenia, na oczach wartowników. Szare Szeregi w Kielcach powstały w 1942 r.
[01:00:45] Ojciec Aleksander Siwek był pracownikiem PKP, komendantem okręgu organizacji Polska Niepodległa. Po zjednoczeniu organizacji podziemnych działał w AK w łączności kolejowej. Okoliczności śmierci ojca – ranny i złapany w obławie. Zmarł w wyniku zakażenia rany postrzałowej 28 lutego 1944 r.
[01:05:08] Ukończenie szkoły podstawowej w czasie okupacji. W Szarych Szeregach chłopcy zbierali i dostarczali informacje o ruchach wojska, plany. Nauka na tajnych kompletach gimnazjalnych. Po wyzwoleniu dalsza działalność w Szarych Szeregach. Pomoc przy organizowaniu szkoły im. Śniadeckiego: znoszenie ławek, tablic, szyb. Rozpoczęcie nauki w lutym 1945 r. w nieogrzewanym budynku. Nauczyciele dyktowali wiadomości, notatki ołówkiem na luźnych kartkach. [+]
[01:08:36] W marcu 1944 r. akcja wykradzenia Niemcom karabinu z siedziby w gimnazjum im. St. Kostki. Wykradał Czesław Chwastowski. Za posiadanie pepeszy boh. zatrzymany po wojnie przez UB – przetrzymywany przez 43 dni, przesłuchania, rewizja w domu. Stosy broni przy garażach na ul. Sienkiewicza 62. Konfiskata ulotek niemieckich i radzieckich.
[01:16:43] Zmuszenie do podpisania zobowiązania nieujawniania informacji o UB, nakaz przystąpienia do Związku Partyzantów Ziemi Kieleckiej – boh. został kombatantem w wieku 16 lat. Wojewoda Wiślicz-Iwańczyk (partyzant „Ponurego”), sekretarz Boczarski.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.