Janusz Benedykt Siwek (ur. 1929, Kielce) wychował się w Kielcach i tu spędził lata okupacji niemieckiej. Jako członek Szarych Szeregów pomagał rozpoznawać teren, przenosił raporty i meldunki, pomagał przesiedleńcom, malował na murach hasła i symbole patriotyczne. Brał udział w akcjach „małego sabotażu”, m.in. „gazując” sale kinowe przy użyciu ampułek podkradanych ojcu oraz malując na murach hasła i symbole patriotyczne. Brał udział w akcji wykradzenia broni z niemieckiej jednostki wojskowej. Pan Janusz opowiada też o wizycie Adolfa Hiltera w Pałacu Buskupów Krakowskich. Wspomina ojca, Aleksandra Siwka ps. „Bonarow”,działacza łączności kolejowej AK, który został postrzelony w zasadzce, w wyniku czego zmarł w 1942 r.
[00:00:06] Ur. 20 marca 1929 r. w Kielcach, całe życie mieszkał w tym mieście. Rodzice działali w harcerstwie, cała rodzina związana z harcerstwem. Obecnie boh. pracuje z młodzieżą, jest harcmistrzem w kręgu starszych instruktorów „Łysica”. 14 czerwca 1939 – mianowanie na harcerza. 1 września 1939 r. o godz. 6 rano hitlerowski atak na Kielce: huk, bałagan, strach.
[00:03:05] Rodzina mieszkała blisko dworca kolejowego, ojciec był pracownikiem kolei. Poszedł po informacje do punktu Obrony Przeciwlotnicz-Gazowej (OPLG). Bombardowanie w okolicy Białogonu i na łąkach czarnowskich (dawne lądowisko wojskowe) – informacja o wybuchu wojny. Odwołane zajęcia w szkole. Transporty wojskowe na torach kolejowych, powitanie polskich żołnierzy – początek działania w podziemnym harcerstwie.
[00:06:05] W niedzielę 3 września rodzina nie poszła do kościoła – strach w reakcji na opowieści od przybywających uciekinierów z zachodu kraju. O godz. 12 komunikat radiowy o wypowiedzeniu wojny przez Anglię i Francję. Ostrzelanie pociągu wojskowego przez niemieckie samoloty, na tle pogodnego nieba polskie samoloty lecące na zachód – popłoch wśród ludzi. [+]. Harcerze wybudowali dla dróżników rów ochronny. Tłumy uciekinierów przechodziły przez przejazd kolejowy na ulicy Karczówkowskiej. Harcerze przynosili im wodę, starsi harcerze w szkole nr 3 im. Stefana Konarskiego zorganizowali kuchnię polową.
[00:10:55] Wędrówka uciekinierów na wschód. 4 września atak z powietrza: kilka samolotów zbombardowało cywilów na łąkach przy ul. Żytniej. Boh. pomagał w opatrywaniu rannych, przerażenie, zapach prochu, leje po bombach, leżący wszędzie ludzie. [+]
[00:13:55] Pomoc rannym na łąkach, odwożeni dorożkami i furmankami do szpitali. Harcerze i harcerki pomagający w szpitalach.
[00:17:05] Ucieczka rodziny do mieszkania ciotki przy ul. Śniadeckich (dom ze schronem). 5 września spokój – nie działało radio, nie było prasy, pustki na ulicach. Wejście Niemców do Kielc, budowa zapór przeciwczołgowych przez polskich żołnierzy koło Kadzielni. Odgłosy walk, obserwowanie ze strychu – pożary, dymy nad miastem, wybuchy artyleryjskie.
[00:21:35] Przerażenie ludzi w schronie. Biegnący polscy żołnierze, strzelający do nich Niemcy na motocyklach. Modlitwa za ojczyznę, „oficjalne przejście do podziemia”. [+]
[00:25:42] Rozpoczęcie działalności harcerskiej. Słabo wyposażone wojsko polskie. Niemcy zajęli szkoły na swoje kwatery – wyrzucali ławki, wyposażenie, książki. Palenie mebli. Harcerze wybierali ze śmietnika wyrzucone przez Niemców książki, po wojnie zwrócili je bibliotekom. [+]
[00:25:35] Dowódcą grupy harcerzy był Jerzy Stawski, organizował małą dywersję: zrywanie drogowskazów, dezinformacja, pomaganie jeńcom wojennych zgromadzonych na ul. Zamkowej – donoszenie posiłków.
[00:30:00] Zgromadzenie żołnierzy niemieckich na placu przed katedrą, wywiezienie oficerów polskich. Z kolegą (Rysiek Zyzik) obserwowali przyjazd do Kielc Hitlera: w czarnym mecedesie kabriolecie. Pobyt Hitlera w Pałacu Biskupów Krakowskich zbudowanym przez niemieckich rzemieślników. W 1938 r. w tym pałacu utworzono mauzoleum Józefa Piłsudskiego – Hitler oddał mu hołd przed popiersiem. [++]
[00:37:12] Informacja o 25 tys. jeńcach wojennych w Kielcach. 10 września bitwa pod Iłżą.
[00:39:50] Wizytacja w Kielcach generalnego gubernatora Franka w 1941 r. – w podziemiach odsłonił tablicę pamiątkową z pobytu Hitlera. 11 listopada 1939 r. starsi harcerze postanowili utworzyć tajny hufiec kielecki, komendantem został Jan Zawadzki ps. „Arcy”.
[00:41:51] Działania harcerzy: przenoszenie ulotek, opieka nad wysiedlonymi z zachodu kraju, nauka konspiracji, obserwacja Niemców, złożenie przyrzeczenia. Ponad 200 harcerzy, harcerki miały inne zadania. Raportowanie przez całą okupację.
[00:44:36] Sztandar Związku Strzeleckiego przechowywany przez Niemców w komórce. 2 listopada 1939 r. sztandar został wykradziony. Harcerze stali na czatach na ul. Karczółkowskiej. Wykradł m.in. Władysław Pietrzykowski – losy sztandaru po wojnie. [++]
[00:47:32] Wypisywanie haseł na murach: żółwie i hasło „Pracuj pomału”, kotwice Polski Walczącej, akcje odstraszania ludzi od chodzenia do kina, gdzie kwitła niemiecka propaganda. Dwa kina w Kielcach: „Czwartak” i „Palace” (tylko dla Niemców, istnieje do dziś jako kino Moskwa). Kino-park dla Polaków. [+]
[00:51:26] Ojciec był instruktorem obrony przeciwgazowej, miał ampułki z gazami – podrzucenie ampułki do kina, smród, gaz łzawiący. Ciągle wieszane napisy przed kinem: „W kinie siedzą świnie, a Polacy w Oświęcimie”. Rodzice hodowali rasowe kury, tzw. karmazyny, były wrażliwe, padały bez odpowiedniej paszy. Nocą w parku powieszona kura z napisem „Wolałam się powiesić niż hitlerowcom jajka znosić”. Strażacy bardzo powoli ją usuwali. [+]
[00:55:33] Wymalowanie znaku Polski Walczącej na dzwonnicy, w miejscu po tablicy pamiątkowej z 1917 r. usuniętej przez Niemców. Znak pozostał tam do końca lat 50. Dokonali tego trzej harcerze z Szarych Szeregów: Wojciech Gołąbek, Sadkowski i Jurek [?] – pędzlem do golenia, na oczach wartowników. Szare Szeregi w Kielcach powstały w 1942 r.
[01:00:45] Ojciec Aleksander Siwek był pracownikiem PKP, komendantem okręgu organizacji Polska Niepodległa. Po zjednoczeniu organizacji podziemnych działał w AK w łączności kolejowej. Okoliczności śmierci ojca – ranny i złapany w obławie. Zmarł w wyniku zakażenia rany postrzałowej 28 lutego 1944 r.
[01:05:08] Ukończenie szkoły podstawowej w czasie okupacji. W Szarych Szeregach chłopcy zbierali i dostarczali informacje o ruchach wojska, plany. Nauka na tajnych kompletach gimnazjalnych. Po wyzwoleniu dalsza działalność w Szarych Szeregach. Pomoc przy organizowaniu szkoły im. Śniadeckiego: znoszenie ławek, tablic, szyb. Rozpoczęcie nauki w lutym 1945 r. w nieogrzewanym budynku. Nauczyciele dyktowali wiadomości, notatki ołówkiem na luźnych kartkach. [+]
[01:08:36] W marcu 1944 r. akcja wykradzenia Niemcom karabinu z siedziby w gimnazjum im. St. Kostki. Wykradał Czesław Chwastowski. Za posiadanie pepeszy boh. zatrzymany po wojnie przez UB – przetrzymywany przez 43 dni, przesłuchania, rewizja w domu. Stosy broni przy garażach na ul. Sienkiewicza 62. Konfiskata ulotek niemieckich i radzieckich.
[01:16:43] Zmuszenie do podpisania zobowiązania nieujawniania informacji o UB, nakaz przystąpienia do Związku Partyzantów Ziemi Kieleckiej – boh. został kombatantem w wieku 16 lat. Wojewoda Wiślicz-Iwańczyk (partyzant „Ponurego”), sekretarz Boczarski.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.