Igor Bartosik (ur. 1970, Chrzanów) – historyk, absolwent Akademii Pedagogicznej w Krakowie. W 1992 roku rozpoczął pracę w Muzeum Auschwitz-Birkenau – najpierw jako strażnik, a od 1995 roku pracownik Działu Zbiorów, którego kierownikiem został dziesięć lat później. W 2002 r. obronił pracę doktorską pt. „Zacieranie zbrodni w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Technika, procedura, ludzie”. Od 2005 roku kierownik Działu Zbiorów, od 2010 roku w Dziale Naukowym.
[00:00:38] Ur. 21 września 1970 r. w Chrzanowie, absolwent LO om. St. Staszica w Chrzanowie, Akademii Pedagogicznej w Krakowie, dyplom 1995, doktorat w 2005 r. Pracownik Muzeum w Auschwitz od 1992, najpierw jako pracownik straży przemysłowej, potem w Dziale Zbiorów, obecnie w Centrum Badań. W domu rodzinnym mówiło się o II wojnie światowej, obozie, procesach zbrodniarzy oświęcimskich – pradziadkowie i dziadkowie mówili, że „tam palili ludzi”.
[00:03:26] W 3 klasie liceum spotkanie z aktorem Augustem Kowalczykiem, uciekinierem z Auschwitz. Wizyta boh. w Birkenau w kwietniu 1987, lektury książek o obozie, wspomnień świadków. W 1992 r. temat pracy magisterskiej, rozpoczęcie pracy w straży przemysłowej muzeum. Patrolowanie terenu obozu, znajomość każdego zakątka.
[00:07:57] Dr Piper – kierownik Działu Historyczno-Badawczego Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Emocje związane z pracą w muzeum oświęcimskim – patrole nocne, Wigilia w obozie. [+]
[00:10:50] Przejście do Działu Zbiorów, kierowniczka Irena Szymańska. „Instynkt strażnika”, poczucie odpowiedzialności za Muzeum. Opis męczącej pracy strażnika przemysłowego.
[00:14:30] Legendy o skarbach pozostałych w dawnych krematoriach – włamania do obozu. Patrolowanie terenu pieszo, wartownie. Granatowe mundury strażników. Najczęstsze wejścia poszukujących skarbów intruzów do krematorium V oraz tzw. „białego domku”.
[00:19:25] Pogłoski o zorganizowanych szajkach penetrujących teren obozu. Patrolowanie zimą.
[00:21:32] Osoby pracujące w straży przemysłowej: chłoporobotnicy, niewykształceni, dowódca Antoni Dłogozima.
[00:23:22] Praca magisterska o Sonderkommando, książka. Badacze zajmujący się tą tematyką: Gideon Greif, Paweł Polian, Andreas Kilian. Boh. najchętniej wykorzystuje „twarde” dane z dokumentów źródłowych. Książka faktograficzna.
[00:26:38] Rozpoczęcie pracy w dziale dokumentacji w 1995 r., dyr. Wróblewski. Komendant straży przemysłowej Józef Rolewski. Irena Szymańska – zatrudniła boh. w bloku nr 25 (Dział Zbiorów). Dokumentowanie zbiorów historycznych: badanie pochodzenia przedmiotów, katalogowanie elementów pozostałych z pieców krematoryjnych i komór gazowych. Prowadzenie korespondencji, fałszywe „pamiątki”.
[00:30:45] Tzw. „eksponaty zbiorcze” katalogowane wg wagi (np. sztućce) – setki tysięcy przedmiotów ze wszystkich możliwych materiałów, także z tworzyw sztucznych. Pracownicy Działu Zbiorów.
[00:34:20] Poszukiwanie nowych eksponatów. Tadeusz Szymański. Pamiątki od byłych więźniów, pasiak otrzymany od b. więźnia Jana Olszyńskiego. [+]
[00:37:10] Pamiątkowy pasiak od rodziny więźnia z Brzegu, który chciał być w nim pochowany [++]. Pasiaki letnie i zimowe. Naszywki na pasiaki. [+]
[00:39:55] Nietrwałość obiektów muzealnych, poszukiwanie metod konserwatorskich: niszczejące puszki po cyklonie B. [+]. Dział Konserwacji – dyr. Piotr Cywiński.
[00:42:38] Wyjątkowo cenne eksponaty, niszczenie kolekcji. Protezy zębowe – ochrona intymności i godności ofiar.
[00:46:00] Kolekcja kilkuset walizek ofiar na ekspozycji. Więzień Strachowski z Izraela – walizka jego matki. „Każdy przedmiot to czyjaś historia”. [++]
[00:48:16] Poszukiwanie w Muzeum pamiątek po bliskich przez rodziny (walizka z Francji wypożyczona w 2008 r. na 25 lat). [+]
[00:51:03] Akwarele Diny Gottliebovej-Babbitt portetującej Romów – batalia sądowa. Akwarele powstały jako dokumentacja dla dr. Mengele. Trudne relacje z rodzinami więźniów w kwestii pamiątek. Udostępnianie rzeczy z magazynów na miejscu.
[00:53:57] Brama obozowa powstała w ślusarni obozowej, wykonana przez artystę Jana Liwacza. Po wyzwoleniu obozu Rosjanie załadowali ją na wagon, odkupiona od strażnika pociągu „za butelkę samogonu” przez byłego więźnia Nosala. [+]
[00:55:20] Korozja oryginalnego napisu „Arbeit macht frei” – sporządzenie kopii na zimę. Kradzież napisu w 2009 r. Do końca 1945 r. Rosjanie kontrolowali teren obozu – działał tam szpital. Zaginione elementy krematorium IV spalonego w październiku 1944. Komisja Sehna.
[00:58:24] Okręgowy urząd likwidacyjny d/s zagospodarowania mienia niemieckiego i porzuconego powstały w 1945 r. Obóz koncentracyjny był traktowany jako mienie porzucone i poniemieckie. Urząd zdemontował i rozparcelował część wyposażenia obozu. [++]
[01:00:44] Pozyskiwanie sprzętów zabranych przez ludzi z obozu w latach późniejszych. Myśl o obozie jako o miejscu godnym upamiętnienia pojawiła się wśród więźniów jesienią 1944 r. Jerzy Adam Brandthuber planował pomnik jeszcze jako więzień, leżąc na pryczy w Birkenau. Interpelacja poselska posła Firerkiewicza w grudniu 1945 r. Świadomość powstania Muzeum obozu w początku 1946 r. – tak jak utworzone na Majdanku.
[01:03:20] Rola byłych więźniów – stale obecni w pamięci boh. [++] Henryk Mandelbaum. Potrzeba ocalenia pamięci.
[01:07:30] Alfred Kowalczyk i Henryk Mandelbaum współpracowali z boh. w przybliżaniu prawdy o obozie. Śmierć Henryka Mandelbauma. [++]
[01:11:10] Stosunek byłych więźniów do Muzeum na przestrzeni lat – silne więzi między nimi. [+]
[01:14:17] Byli więźniowie byli pierwszymi przewodnikami po Muzeum. Odmowa współpracy przez niektórych więźniów. Kobiety przeznaczone do zagazowania cyklonem B grupowano w bloku 25 w Birkenau. Niemiecka komunistka była funkcyjną w szpitalu obozowym dla kobiet, dokonywała selekcji więźniarek przeznaczonych do zagazowania: zamieniała na liście żywe na zmarłe – musiał się zgadzać stan. Po wojnie czterokrotnie dokonywała prób samobójczych. [++]. Trauma obozowa więźniów i funkcyjnych. „Dlaczego ja przeżyłem, a nie on?”.
[01:18:56] Poszukiwanie wspomnień więźniów i funkcyjnych, rękopisów. Członek Sonderkommando Szlomo Dragon znalazł pamiętnik Załmena Gradowskiego w marcu 1945 r. Więzień Chaim [Volerdman?] dokumentował losy Żydów. List Chaima Hermana znaleziony w butelce przy krematorium obozowym.
[01:21:19] Publikacja rękopisów. Walery Łopatinok z Muzeum Wojskowo-Medycznego w Sankt Petersburgu przekazał manuskrypt Bernardowi Markowi z Żydowskiego Instytutu Historycznego. Henryk Porębski, były więzień, elektryk, zainicjował badania historyczne w latach 60. Rękopisy ksiąg ewidencyjnych zakopane na dziedzińcu III krematorium. W latach 80. znaleziony na dziedzińcu III krematorium rękopis Marcela Nadjariego.
[01:24:09] Rękopis Leiba Langfusa z Sonderkommando znaleziony zaraz po wojnie trafił do Muzeum w latach 70. Praca przy ewidencjonowaniu wyposażenia komór gazowych. Bazowanie na dokumentach. Dobrze zachowane akta wydziału budowlanego obozu wywiezione przez Rosjan ciężarówkami do Moskwy. Ich kopie przybyły do Polski w czasie pierestrojki w latach 90. – opis niektórych dokumentów [++].
[01:29:05] W oficjalnej korespondencji obozowej komory gazowe nazywano „Leichenkeller” (kostnica) albo „Sonderkeller” (piwnica specjalna). Opracowanie całościowe na temat komór gazowych i krematoriów (razem z dr. Łukaszem Martyniakiem).
[01:30:50] Ruiny krematorium V – niezbędne dokładne rozeznanie w terenie, zejście pod strop komory gazowej nr 2. Po 30 latach pracy w KL Auschwitz zmęczenie psychiczne, trudne momenty. Obroną jest praca historyka-śledczego, dokumentowanie wydarzeń.
[01:36:55] Wymieranie świadków, więźniów. Potrzeba zachowania pamięci o historii KL Auschwitz jako historii uniwersalnej. Jedną z przyczyn tragedii więźniów była niemożność ratowania ich bliskich.
[01:39:43] Niesprawiedliwe sądy o Sonderkommando. Dylemat Henryka Mandelbauma. Wspomnienie Tadeusza Klimaszewskiego „Verbrennungskommando Warschau” o paleniu zamordowanych w powstaniu warszawskim podczas rzezi na Woli: palili warszawiacy na rozkaz Niemców. Kontakt z ludźmi zwiedzającymi Auschwitz – młodzi ludzie mają wrażliwość, zachowują szacunek dla ofiar. Trwanie Muzeum jako przestrogi przeciwko każdej następnej wojnie.
[01:44:48] Potrzeba konfrontacji z przeszłością, wielkie zainteresowanie zwiedzaniem. Kolejne generacje pracowników Muzeum.
[01:48:08] Praca w dziale historycznym Muzeum od 10 lat. Wcześniejsi badacze nie mieli dostępu do archiwum wydziału budowlanego obozu, obecnie zmieniają się niektóre informacje. Bauwerk 30 – dokumenty dotyczące budowy komór gazowych i krematoriów w KL Birkenau, uzyskane z Moskwy. Przekonanie o braku istotnych nieodkrytych dokumentów.
[01:52:18] Praca przewodnika po baraku – pytania zwiedzających, silne emocje. Trudne dylematy w osądzaniu esesmanówz obozu. Kategoria „przyzwoity Niemiec”. Inżynierowie w służbie machiny zagłady. [++]
[01:56:24] Dr Setkiewicz – książka o prywatnym życiu esesmanów w obozie na podstawie relacji więźniarek pracujących jako pomoce domowe. Herman Langbein, autor ksiązki „Ludzie w Auschwitz” o życiu esemanów i ich rodzin w obozie – mało zbadany temat.
[01:58:05] Skomplikowane oceny ludzi w obozie. „Księgowy” z obozu Oskar Gröning – kozioł ofiarny, starał się odkupić winy, skazany jako zbrodniarz. [+]
[02:01:00] Współcześnie „demolowanie przestrzeni pamięci o Auschwitz” w doraźnych celach politycznych lub merkantylnych, zmyślanie historii. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.