Bartosik Igor
Igor Bartosik (ur. 1970, Chrzanów) – historyk, absolwent Akademii Pedagogicznej w Krakowie. W 1992 roku rozpoczął pracę w Muzeum Auschwitz-Birkenau – najpierw jako strażnik, a od 1995 roku pracownik Działu Zbiorów, którego kierownikiem został dziesięć lat później. W 2002 r. obronił pracę doktorską pt. „Zacieranie zbrodni w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Technika, procedura, ludzie”. Od 2005 roku kierownik Działu Zbiorów, od 2010 roku w Dziale Naukowym.
more...
less
[00:00:38] Ur. 21 września 1970 r. w Chrzanowie, absolwent LO om. St. Staszica w Chrzanowie, Akademii Pedagogicznej w Krakowie, dyplom 1995, doktorat w 2005 r. Pracownik Muzeum w Auschwitz od 1992, najpierw jako pracownik straży przemysłowej, potem w Dziale Zbiorów, obecnie w Centrum Badań. W domu rodzinnym mówiło się o II wojnie światowej, obozie, procesach zbrodniarzy oświęcimskich – pradziadkowie i dziadkowie mówili, że „tam palili ludzi”.
[00:03:26] W 3 klasie liceum spotkanie z aktorem Augustem Kowalczykiem, uciekinierem z Auschwitz. Wizyta boh. w Birkenau w kwietniu 1987, lektury książek o obozie, wspomnień świadków. W 1992 r. temat pracy magisterskiej, rozpoczęcie pracy w straży przemysłowej muzeum. Patrolowanie terenu obozu, znajomość każdego zakątka.
[00:07:57] Dr Piper – kierownik Działu Historyczno-Badawczego Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Emocje związane z pracą w muzeum oświęcimskim – patrole nocne, Wigilia w obozie. [+]
[00:10:50] Przejście do Działu Zbiorów, kierowniczka Irena Szymańska. „Instynkt strażnika”, poczucie odpowiedzialności za Muzeum. Opis męczącej pracy strażnika przemysłowego.
[00:14:30] Legendy o skarbach pozostałych w dawnych krematoriach – włamania do obozu. Patrolowanie terenu pieszo, wartownie. Granatowe mundury strażników. Najczęstsze wejścia poszukujących skarbów intruzów do krematorium V oraz tzw. „białego domku”.
[00:19:25] Pogłoski o zorganizowanych szajkach penetrujących teren obozu. Patrolowanie zimą.
[00:21:32] Osoby pracujące w straży przemysłowej: chłoporobotnicy, niewykształceni, dowódca Antoni Dłogozima.
[00:23:22] Praca magisterska o Sonderkommando, książka. Badacze zajmujący się tą tematyką: Gideon Greif, Paweł Polian, Andreas Kilian. Boh. najchętniej wykorzystuje „twarde” dane z dokumentów źródłowych. Książka faktograficzna.
[00:26:38] Rozpoczęcie pracy w dziale dokumentacji w 1995 r., dyr. Wróblewski. Komendant straży przemysłowej Józef Rolewski. Irena Szymańska – zatrudniła boh. w bloku nr 25 (Dział Zbiorów). Dokumentowanie zbiorów historycznych: badanie pochodzenia przedmiotów, katalogowanie elementów pozostałych z pieców krematoryjnych i komór gazowych. Prowadzenie korespondencji, fałszywe „pamiątki”.
[00:30:45] Tzw. „eksponaty zbiorcze” katalogowane wg wagi (np. sztućce) – setki tysięcy przedmiotów ze wszystkich możliwych materiałów, także z tworzyw sztucznych. Pracownicy Działu Zbiorów.
[00:34:20] Poszukiwanie nowych eksponatów. Tadeusz Szymański. Pamiątki od byłych więźniów, pasiak otrzymany od b. więźnia Jana Olszyńskiego. [+]
[00:37:10] Pamiątkowy pasiak od rodziny więźnia z Brzegu, który chciał być w nim pochowany [++]. Pasiaki letnie i zimowe. Naszywki na pasiaki. [+]
[00:39:55] Nietrwałość obiektów muzealnych, poszukiwanie metod konserwatorskich: niszczejące puszki po cyklonie B. [+]. Dział Konserwacji – dyr. Piotr Cywiński.
[00:42:38] Wyjątkowo cenne eksponaty, niszczenie kolekcji. Protezy zębowe – ochrona intymności i godności ofiar.
[00:46:00] Kolekcja kilkuset walizek ofiar na ekspozycji. Więzień Strachowski z Izraela – walizka jego matki. „Każdy przedmiot to czyjaś historia”. [++]
[00:48:16] Poszukiwanie w Muzeum pamiątek po bliskich przez rodziny (walizka z Francji wypożyczona w 2008 r. na 25 lat). [+]
[00:51:03] Akwarele Diny Gottliebovej-Babbitt portetującej Romów – batalia sądowa. Akwarele powstały jako dokumentacja dla dr. Mengele. Trudne relacje z rodzinami więźniów w kwestii pamiątek. Udostępnianie rzeczy z magazynów na miejscu.
[00:53:57] Brama obozowa powstała w ślusarni obozowej, wykonana przez artystę Jana Liwacza. Po wyzwoleniu obozu Rosjanie załadowali ją na wagon, odkupiona od strażnika pociągu „za butelkę samogonu” przez byłego więźnia Nosala. [+]
[00:55:20] Korozja oryginalnego napisu „Arbeit macht frei” – sporządzenie kopii na zimę. Kradzież napisu w 2009 r. Do końca 1945 r. Rosjanie kontrolowali teren obozu – działał tam szpital. Zaginione elementy krematorium IV spalonego w październiku 1944. Komisja Sehna.
[00:58:24] Okręgowy urząd likwidacyjny d/s zagospodarowania mienia niemieckiego i porzuconego powstały w 1945 r. Obóz koncentracyjny był traktowany jako mienie porzucone i poniemieckie. Urząd zdemontował i rozparcelował część wyposażenia obozu. [++]
[01:00:44] Pozyskiwanie sprzętów zabranych przez ludzi z obozu w latach późniejszych. Myśl o obozie jako o miejscu godnym upamiętnienia pojawiła się wśród więźniów jesienią 1944 r. Jerzy Adam Brandthuber planował pomnik jeszcze jako więzień, leżąc na pryczy w Birkenau. Interpelacja poselska posła Firerkiewicza w grudniu 1945 r. Świadomość powstania Muzeum obozu w początku 1946 r. – tak jak utworzone na Majdanku.
[01:03:20] Rola byłych więźniów – stale obecni w pamięci boh. [++] Henryk Mandelbaum. Potrzeba ocalenia pamięci.
[01:07:30] Alfred Kowalczyk i Henryk Mandelbaum współpracowali z boh. w przybliżaniu prawdy o obozie. Śmierć Henryka Mandelbauma. [++]
[01:11:10] Stosunek byłych więźniów do Muzeum na przestrzeni lat – silne więzi między nimi. [+]
[01:14:17] Byli więźniowie byli pierwszymi przewodnikami po Muzeum. Odmowa współpracy przez niektórych więźniów. Kobiety przeznaczone do zagazowania cyklonem B grupowano w bloku 25 w Birkenau. Niemiecka komunistka była funkcyjną w szpitalu obozowym dla kobiet, dokonywała selekcji więźniarek przeznaczonych do zagazowania: zamieniała na liście żywe na zmarłe – musiał się zgadzać stan. Po wojnie czterokrotnie dokonywała prób samobójczych. [++]. Trauma obozowa więźniów i funkcyjnych. „Dlaczego ja przeżyłem, a nie on?”.
[01:18:56] Poszukiwanie wspomnień więźniów i funkcyjnych, rękopisów. Członek Sonderkommando Szlomo Dragon znalazł pamiętnik Załmena Gradowskiego w marcu 1945 r. Więzień Chaim [Volerdman?] dokumentował losy Żydów. List Chaima Hermana znaleziony w butelce przy krematorium obozowym.
[01:21:19] Publikacja rękopisów. Walery Łopatinok z Muzeum Wojskowo-Medycznego w Sankt Petersburgu przekazał manuskrypt Bernardowi Markowi z Żydowskiego Instytutu Historycznego. Henryk Porębski, były więzień, elektryk, zainicjował badania historyczne w latach 60. Rękopisy ksiąg ewidencyjnych zakopane na dziedzińcu III krematorium. W latach 80. znaleziony na dziedzińcu III krematorium rękopis Marcela Nadjariego.
[01:24:09] Rękopis Leiba Langfusa z Sonderkommando znaleziony zaraz po wojnie trafił do Muzeum w latach 70. Praca przy ewidencjonowaniu wyposażenia komór gazowych. Bazowanie na dokumentach. Dobrze zachowane akta wydziału budowlanego obozu wywiezione przez Rosjan ciężarówkami do Moskwy. Ich kopie przybyły do Polski w czasie pierestrojki w latach 90. – opis niektórych dokumentów [++].
[01:29:05] W oficjalnej korespondencji obozowej komory gazowe nazywano „Leichenkeller” (kostnica) albo „Sonderkeller” (piwnica specjalna). Opracowanie całościowe na temat komór gazowych i krematoriów (razem z dr. Łukaszem Martyniakiem).
[01:30:50] Ruiny krematorium V – niezbędne dokładne rozeznanie w terenie, zejście pod strop komory gazowej nr 2. Po 30 latach pracy w KL Auschwitz zmęczenie psychiczne, trudne momenty. Obroną jest praca historyka-śledczego, dokumentowanie wydarzeń.
[01:36:55] Wymieranie świadków, więźniów. Potrzeba zachowania pamięci o historii KL Auschwitz jako historii uniwersalnej. Jedną z przyczyn tragedii więźniów była niemożność ratowania ich bliskich.
[01:39:43] Niesprawiedliwe sądy o Sonderkommando. Dylemat Henryka Mandelbauma. Wspomnienie Tadeusza Klimaszewskiego „Verbrennungskommando Warschau” o paleniu zamordowanych w powstaniu warszawskim podczas rzezi na Woli: palili warszawiacy na rozkaz Niemców. Kontakt z ludźmi zwiedzającymi Auschwitz – młodzi ludzie mają wrażliwość, zachowują szacunek dla ofiar. Trwanie Muzeum jako przestrogi przeciwko każdej następnej wojnie.
[01:44:48] Potrzeba konfrontacji z przeszłością, wielkie zainteresowanie zwiedzaniem. Kolejne generacje pracowników Muzeum.
[01:48:08] Praca w dziale historycznym Muzeum od 10 lat. Wcześniejsi badacze nie mieli dostępu do archiwum wydziału budowlanego obozu, obecnie zmieniają się niektóre informacje. Bauwerk 30 – dokumenty dotyczące budowy komór gazowych i krematoriów w KL Birkenau, uzyskane z Moskwy. Przekonanie o braku istotnych nieodkrytych dokumentów.
[01:52:18] Praca przewodnika po baraku – pytania zwiedzających, silne emocje. Trudne dylematy w osądzaniu esesmanówz obozu. Kategoria „przyzwoity Niemiec”. Inżynierowie w służbie machiny zagłady. [++]
[01:56:24] Dr Setkiewicz – książka o prywatnym życiu esesmanów w obozie na podstawie relacji więźniarek pracujących jako pomoce domowe. Herman Langbein, autor ksiązki „Ludzie w Auschwitz” o życiu esemanów i ich rodzin w obozie – mało zbadany temat.
[01:58:05] Skomplikowane oceny ludzi w obozie. „Księgowy” z obozu Oskar Gröning – kozioł ofiarny, starał się odkupić winy, skazany jako zbrodniarz. [+]
[02:01:00] Współcześnie „demolowanie przestrzeni pamięci o Auschwitz” w doraźnych celach politycznych lub merkantylnych, zmyślanie historii. [+]
more...
less