Jan Ściga (ur. 1945, Czechowice-Dziedzice) – syn murarza, podczas wojny robotnika przymusowego zatrudnionego w koksowni w Wałbrzychu. W 1964 roku ukończył Technikum Chemiczne w Dworach k. Oświęcimia. Zasadniczą służbe wojskową odbywał w jednostce specjalnej wojsk rakietowych w Ustce, m.in. jako dowódca wyrzutni. Uczestniczył w defiladzie 1000-lecia w Warszawie, a także w polsko-radzieckich ćwiczeniach rakietowych w Bałtyjsku w ZSRR. W 1964 roku rozpoczął pracę w rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach, gdzie przepracował 41 lat. Był świadkiem pożaru rafinerii w czerwcu 1971 roku. W latach 1983-84 oraz 1989-90 na kontrakcie zagranicznym w Iraku. Od 2001 roku na emeryturze, mieszka w Czechowicach-Dziedzicach.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1945 w Czechowiczach-Dziedzicach.
[00:00:23] Po wojnie ojciec wrócił z robót przymusowych. Pożar drewnianego domu i jego odbudowa przez ojca. W 1952 r. boh. poszedł do szkoły (odznaka wzorowego ucznia), kontynuował naukę w technikum chemicznym w Dworach k/Oświęcimia – dojazdy do szkoły.
[00:03:43] Nie dostał się na Politechnikę w Gliwicach i poszedł do wojska – trafił do jednostki specjalnej w Ustce, był dowódcą wyrzutni rakietowej. Metoda leczenia zapalenia płuc, którego nabawił się podczas ćwiczeń.
[00:04:56] W 1966 r. boh. uczestniczył w defiladzie 1000-lecia w Warszawie – zachowanie warszawiaków, gdy żołnierze po defiladzie przejeżdżali koło ogródków działkowych. Pobyt na poligonie w Bałtyjsku (ZSRR), gdzie strzelano rakietami, które przywieziono z Kuby.
[00:08:00] Po wyjściu z wojska boh. wrócił do domu, podjął pracę w rafinerii i ożenił się – przeprowadzka do mieszkania spółdzielczego, narodziny córek. Boh. pracował w rafinerii 41 lat – kolejne stanowiska.
[00:10:00] 26 czerwca 1971 r. – przyczyna wybuchu pożaru w rafinerii. Boh. tego dnia pracował i brał udział w odłączaniu cystern z ropą. Przyjazd strażaków – wybuch ropy. Boh. zdołał uciec, ale ponad 30 osób zginęło – ciała ofiar wybuchu. Akcja ratownicza, kradzieże podczas ewakuacji mieszkańców zagrożonego osiedla. Do gaszenia pożaru przyjechali m. in. członkowie Zakładowych Oddziałów Samoobrony oraz żołnierze z Bielska. Boh. przebrał się w domu i wrócił do zakładu. Podczas wybuchu spaliło się wiele samochodów strażackich – ponowny wybuch pożaru. [+]
[00:20:46] W styczniu 1971 r. zapaliła się kolumna próżniowa w zakładzie. W początkach czerwca zapaliły się cysterny z benzyną, jeden z pracowników zginął. Przesłuchania po pożarze – poszukiwania winnego. [+]
[00:22:43] Odbudowa rafinerii – uprzątanie skutków pożaru. Obecne wykorzystywanie zbiorników.
[00:24:07] Stanowiska pracy do 1984 r., kiedy to boh. wyjechał na kontrakt do Iraku. Praca w rafinerii w Bajdżi. System obronny od strony granicy z Iranem. Praca z Arabami, wyżywienie pracowników. Specyfika pracy – wykorzystywanie wodoru. Szefem był Anglik, były marynarz, który wcześniej nie pracował w rafinerii – zdjęcia z wybuchu rafinerii koło Londynu. Boh. pracował w Bajdżi dwa razy, za drugim razem na bloku olejowym. Rozważania na temat złych i dobrych ludzi, relacje z Arabami, którzy wybierali pracę w rafinerii, by nie trafić do wojska.
[00:33:12] Zagrożenie w przypadku nalotu z Iranu – położenie schronu. Nocami wyłączano prąd. Szef-Arab namawiał boh., by został po zakończeniu kontraktu – stawki polskich pracowników. Większość Arabów była muzułmanami – modlitwy. Klimat Iraku – przysłanie ubrań i spirytusu z Polski. Zorganizowanie wyjazdu na ślub córki. Po zakończeniu kontraktu boh. wrócił do rafinerii w Czechowicach – odejście na emeryturę w 2001 r.
[00:39:45] Kilka słów o rodzinie. Warunki pracy w Iraku – zakupy po powrocie.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:43:06] Przedstawienie rodziców: Emilii i Tomasza. Ojciec był murarzem, w 1939 r. brał udział w kampanii wrześniowej. Podczas okupacji został zabrany na roboty i pracował w koksowni w Wałbrzychu. Dziadek pracował w czechowickiej rafinerii, matka w bialskich zakładach „Lenko”, potem zatrudnił ją gospodarz, który podpisał volkslistę. Po wojnie miał kłopoty, wyrzucono go z pracy w rafinerii. Inny folksdojcz współpracował z Niemcami – wizyta partyzantów – zmuszenie do zjedzenia portretu Hitlera.
[00:49:50] Ojciec uciekł z wałbrzyskiej koksowni na pogrzeb ojca, złapany, dwa lata siedział w więzieniu, potem wrócił do obozu. Komendant obozu został zamordowany po wkroczeniu sowietów.
[00:52:11] W sierpniu 1939 ojciec dostał kartę powołania do 1 Pułku Strzelców Podhalańskich stacjonującego w Cieszynie. Wycofywanie się od Frysztatu do Jarosławia, gdzie ojciec dostał się do niemieckiej niewoli, jesienią wrócił do domu. Ojciec pracował w firmie budowlanej Kurziusa, w 1941 r. wywieziono go na roboty.
[00:54:10] Zachowanie Rosjan po wkroczeniu w 1945 r., u ciotki kwaterował kapitan NKWD, który obronił ją przed gwałtem, dwóch napastników rozstrzelano. Dezerter z armii niemieckiej, Ślązak, został zabity przez Rosjan. Traktowanie ludności Śląska Cieszyńskiego. [+]
[00:57:38] Początki służby w wojsku – traktowanie młodych żołnierzy, nauka dyscypliny. Opinia na temat służby wojskowej, jej wychowawczej roli. Boh. był wcześniej na obozie wędrownym nad morzem. Stosunek do alkoholu.
[01:04:35] Wypadki w wojsku – w wypadku (zawalenie się ściany) w parkowej stacji obsługi zginęło sześciu żołnierzy batalionu remontowego Marynarki Wojennej. Jeden z kolegów utopił się. Komandor Paciorek proponował boh. zostanie w wojsku, ale ten wolał wrócić do domu.
[01:09:15] Jeden z żołnierzy okaleczył się, by nie służyć w wojsku. Potraktowano to jako próbę dezercji i żołnierz trafił do więzienia. Jednostka w Ustce miała świniarnię, w której pracowali żołnierze. Składnicy rakiet pilnowały psy, ich opiekun korzystał z wyżywienia dla swoich podopiecznych. Podczas służby boh. nie spotkał się z ostrymi przejawami „fali”.
[01:13:57] Udział w defiladzie 1000-lecia [1966 rok] – nocne ćwiczenia przed paradą. 22 lipca obudzono żołnierzy o 4 rano – mycie samochodów i pastowanie kół czarną pastą do butów. Jednostka stacjonowała na Okęciu – organizacja uroczystości. Boh. jechał w samochodzie za ciągnikiem z rakietą (parametry techniczne).
[01:18:35] Rakietę obsługiwała czteroosobowa drużyna – stanowiska nad morzem, współpraca stacji radarowych. Specyfika pracy przy wyrzutni. Na ćwiczeniach nie strzelano z rakiet, tylko obsługiwano imitatory.
[01:23:32] Na ćwiczeniach w Bałtyjsku odpalono jedną rakietę – strzelanie do tarczy w kształcie okrętu wojennego. Wyżywienie podczas manewrów. Boh. poznał radzieckich żołnierzy z różnych republik – długość służby w armii.
[01:25:48] Droga na defiladę do Warszawy – jechano nocami, w dzień zatrzymywano się w lasach. Dróg pilnowało WSW. Jednostka boh. stacjonowała w Ustce na terenie Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej – relacje z dowództwem.
[01:28:08] Specyfika pożaru w rafinerii. Po katastrofie straż zakładowa została rozbudowana, dysponowała „lekką wodą”, której nie było podczas pożaru w 1971 r. Powody wybuchu. Boh. na chwilę przed wybuchem przebywał na obwałowaniu płonącego zbiornika – ucieczka, eksplozje samochodów strażackich.
[01:37:06] Po ugaszeniu pożaru boh. był na miejscu tragedii i widział szczątki ofiar. Podejrzewano sabotaż, ale komisja ustaliła, że piorun uderzył w kominek zbiornika. Strażacy, których zatrudniano w zakładzie oglądali podczas szkolenia film o skutkach pożaru. [+]
[01:40:02] W gaszeniu pożaru brała udział grupa strażaków z Bielska, jeden ze strażaków zjechał po drabinie i uratował się, jego kolega w kabinie samochodu zginął. Zginęła cała obsada samochodu strażackiego, który przyjechał z Jasła. Zginął zastępca kierownika boh. Po wypadku przesłuchiwano pracowników – komisje rządowe, strażackie, milicja – podejrzenie sabotażu. Zachowanie ludzi podczas pożaru – ucieczka mieszkańców. [+]
[01:43:25] Dwa tygodnie później boh. zastępował kolegę na nocnej zmianie – zachowanie pracowników podczas nocnej burzy.
[01:46:30] Pożar zaczął się w sobotę, został ugaszony we wtorek. Zagrożenie wybuchem cystern z amoniakiem oraz rozniesieniem ognia kanałami. Rafineria w Czechowicach była pierwsza w kraju, tu na szkolenia przyjeżdżali pracownicy z Płocka. Nastroje pracowników po pożarze.
[01:50:54] Boh. zapamiętał ucieczkę z obwałowania na chwilę przed wybuchem. Potem do zakładu przyjechali Gierek, Jaruzelski, Kania. Spotkanie za strażakami. Odbudowa rafinerii, nowoczesny system gaśniczy.
[01:54:16] Żona myślała, że boh. zginął. Poszukiwanie zastępcy kierownika – rozpoznanie ciała po kluczach do biura. Jakiś czas po pożarze znajdowano ludzkie szczątki. [+]
[01:57:36] Szef wydziału spodziewał się aresztowania, ale tylko go zdegradowano, podobnie jak komendanta straży, dyrektora technicznego, głównego mechanika. Odbudową zakładu kierował wiceminister przemysłu chemicznego. Wspomnienie kierownika, który pracował w rafineriach w Drohobyczu i Borysławiu, a w Czechowicach kształcił młode kadry.
[02:01:08] Trzy tygodnie wcześniej gaszono płonące cysterny i do zakładu dopiero przyjeżdżały zapasy środków gaśniczych. Podczas pożaru boh. odłączył cysterny, które odjechały z lokomotywą. Wpływ pożaru na psychikę pracowników.
[02:05:07] Pretensje do dyrektora rafinerii. Zachowanie ludzi podczas pożaru – ogrodzenie z siatki nie pozwalało na ucieczkę. Ofiary wśród strażaków.
[02:10:06] Jeden z pracowników boh. po godzinach trudnił się ubojem świń, wyrzucono go z pracy za kradzież.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..