Ściga Jan
Jan Ściga (ur. 1945, Czechowice-Dziedzice) – syn murarza, podczas wojny robotnika przymusowego zatrudnionego w koksowni w Wałbrzychu. W 1964 roku ukończył Technikum Chemiczne w Dworach k. Oświęcimia. Zasadniczą służbe wojskową odbywał w jednostce specjalnej wojsk rakietowych w Ustce, m.in. jako dowódca wyrzutni. Uczestniczył w defiladzie 1000-lecia w Warszawie, a także w polsko-radzieckich ćwiczeniach rakietowych w Bałtyjsku w ZSRR. W 1964 roku rozpoczął pracę w rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach, gdzie przepracował 41 lat. Był świadkiem pożaru rafinerii w czerwcu 1971 roku. W latach 1983-84 oraz 1989-90 na kontrakcie zagranicznym w Iraku. Od 2001 roku na emeryturze, mieszka w Czechowicach-Dziedzicach.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1945 w Czechowiczach-Dziedzicach.
[00:00:23] Po wojnie ojciec wrócił z robót przymusowych. Pożar drewnianego domu i jego odbudowa przez ojca. W 1952 r. boh. poszedł do szkoły (odznaka wzorowego ucznia), kontynuował naukę w technikum chemicznym w Dworach k/Oświęcimia – dojazdy do szkoły.
[00:03:43] Nie dostał się na Politechnikę w Gliwicach i poszedł do wojska – trafił do jednostki specjalnej w Ustce, był dowódcą wyrzutni rakietowej. Metoda leczenia zapalenia płuc, którego nabawił się podczas ćwiczeń.
[00:04:56] W 1966 r. boh. uczestniczył w defiladzie 1000-lecia w Warszawie – zachowanie warszawiaków, gdy żołnierze po defiladzie przejeżdżali koło ogródków działkowych. Pobyt na poligonie w Bałtyjsku (ZSRR), gdzie strzelano rakietami, które przywieziono z Kuby.
[00:08:00] Po wyjściu z wojska boh. wrócił do domu, podjął pracę w rafinerii i ożenił się – przeprowadzka do mieszkania spółdzielczego, narodziny córek. Boh. pracował w rafinerii 41 lat – kolejne stanowiska.
[00:10:00] 26 czerwca 1971 r. – przyczyna wybuchu pożaru w rafinerii. Boh. tego dnia pracował i brał udział w odłączaniu cystern z ropą. Przyjazd strażaków – wybuch ropy. Boh. zdołał uciec, ale ponad 30 osób zginęło – ciała ofiar wybuchu. Akcja ratownicza, kradzieże podczas ewakuacji mieszkańców zagrożonego osiedla. Do gaszenia pożaru przyjechali m. in. członkowie Zakładowych Oddziałów Samoobrony oraz żołnierze z Bielska. Boh. przebrał się w domu i wrócił do zakładu. Podczas wybuchu spaliło się wiele samochodów strażackich – ponowny wybuch pożaru. [+]
[00:20:46] W styczniu 1971 r. zapaliła się kolumna próżniowa w zakładzie. W początkach czerwca zapaliły się cysterny z benzyną, jeden z pracowników zginął. Przesłuchania po pożarze – poszukiwania winnego. [+]
[00:22:43] Odbudowa rafinerii – uprzątanie skutków pożaru. Obecne wykorzystywanie zbiorników.
[00:24:07] Stanowiska pracy do 1984 r., kiedy to boh. wyjechał na kontrakt do Iraku. Praca w rafinerii w Bajdżi. System obronny od strony granicy z Iranem. Praca z Arabami, wyżywienie pracowników. Specyfika pracy – wykorzystywanie wodoru. Szefem był Anglik, były marynarz, który wcześniej nie pracował w rafinerii – zdjęcia z wybuchu rafinerii koło Londynu. Boh. pracował w Bajdżi dwa razy, za drugim razem na bloku olejowym. Rozważania na temat złych i dobrych ludzi, relacje z Arabami, którzy wybierali pracę w rafinerii, by nie trafić do wojska.
[00:33:12] Zagrożenie w przypadku nalotu z Iranu – położenie schronu. Nocami wyłączano prąd. Szef-Arab namawiał boh., by został po zakończeniu kontraktu – stawki polskich pracowników. Większość Arabów była muzułmanami – modlitwy. Klimat Iraku – przysłanie ubrań i spirytusu z Polski. Zorganizowanie wyjazdu na ślub córki. Po zakończeniu kontraktu boh. wrócił do rafinerii w Czechowicach – odejście na emeryturę w 2001 r.
[00:39:45] Kilka słów o rodzinie. Warunki pracy w Iraku – zakupy po powrocie.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:43:06] Przedstawienie rodziców: Emilii i Tomasza. Ojciec był murarzem, w 1939 r. brał udział w kampanii wrześniowej. Podczas okupacji został zabrany na roboty i pracował w koksowni w Wałbrzychu. Dziadek pracował w czechowickiej rafinerii, matka w bialskich zakładach „Lenko”, potem zatrudnił ją gospodarz, który podpisał volkslistę. Po wojnie miał kłopoty, wyrzucono go z pracy w rafinerii. Inny folksdojcz współpracował z Niemcami – wizyta partyzantów – zmuszenie do zjedzenia portretu Hitlera.
[00:49:50] Ojciec uciekł z wałbrzyskiej koksowni na pogrzeb ojca, złapany, dwa lata siedział w więzieniu, potem wrócił do obozu. Komendant obozu został zamordowany po wkroczeniu sowietów.
[00:52:11] W sierpniu 1939 ojciec dostał kartę powołania do 1 Pułku Strzelców Podhalańskich stacjonującego w Cieszynie. Wycofywanie się od Frysztatu do Jarosławia, gdzie ojciec dostał się do niemieckiej niewoli, jesienią wrócił do domu. Ojciec pracował w firmie budowlanej Kurziusa, w 1941 r. wywieziono go na roboty.
[00:54:10] Zachowanie Rosjan po wkroczeniu w 1945 r., u ciotki kwaterował kapitan NKWD, który obronił ją przed gwałtem, dwóch napastników rozstrzelano. Dezerter z armii niemieckiej, Ślązak, został zabity przez Rosjan. Traktowanie ludności Śląska Cieszyńskiego. [+]
[00:57:38] Początki służby w wojsku – traktowanie młodych żołnierzy, nauka dyscypliny. Opinia na temat służby wojskowej, jej wychowawczej roli. Boh. był wcześniej na obozie wędrownym nad morzem. Stosunek do alkoholu.
[01:04:35] Wypadki w wojsku – w wypadku (zawalenie się ściany) w parkowej stacji obsługi zginęło sześciu żołnierzy batalionu remontowego Marynarki Wojennej. Jeden z kolegów utopił się. Komandor Paciorek proponował boh. zostanie w wojsku, ale ten wolał wrócić do domu.
[01:09:15] Jeden z żołnierzy okaleczył się, by nie służyć w wojsku. Potraktowano to jako próbę dezercji i żołnierz trafił do więzienia. Jednostka w Ustce miała świniarnię, w której pracowali żołnierze. Składnicy rakiet pilnowały psy, ich opiekun korzystał z wyżywienia dla swoich podopiecznych. Podczas służby boh. nie spotkał się z ostrymi przejawami „fali”.
[01:13:57] Udział w defiladzie 1000-lecia [1966 rok] – nocne ćwiczenia przed paradą. 22 lipca obudzono żołnierzy o 4 rano – mycie samochodów i pastowanie kół czarną pastą do butów. Jednostka stacjonowała na Okęciu – organizacja uroczystości. Boh. jechał w samochodzie za ciągnikiem z rakietą (parametry techniczne).
[01:18:35] Rakietę obsługiwała czteroosobowa drużyna – stanowiska nad morzem, współpraca stacji radarowych. Specyfika pracy przy wyrzutni. Na ćwiczeniach nie strzelano z rakiet, tylko obsługiwano imitatory.
[01:23:32] Na ćwiczeniach w Bałtyjsku odpalono jedną rakietę – strzelanie do tarczy w kształcie okrętu wojennego. Wyżywienie podczas manewrów. Boh. poznał radzieckich żołnierzy z różnych republik – długość służby w armii.
[01:25:48] Droga na defiladę do Warszawy – jechano nocami, w dzień zatrzymywano się w lasach. Dróg pilnowało WSW. Jednostka boh. stacjonowała w Ustce na terenie Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej – relacje z dowództwem.
[01:28:08] Specyfika pożaru w rafinerii. Po katastrofie straż zakładowa została rozbudowana, dysponowała „lekką wodą”, której nie było podczas pożaru w 1971 r. Powody wybuchu. Boh. na chwilę przed wybuchem przebywał na obwałowaniu płonącego zbiornika – ucieczka, eksplozje samochodów strażackich.
[01:37:06] Po ugaszeniu pożaru boh. był na miejscu tragedii i widział szczątki ofiar. Podejrzewano sabotaż, ale komisja ustaliła, że piorun uderzył w kominek zbiornika. Strażacy, których zatrudniano w zakładzie oglądali podczas szkolenia film o skutkach pożaru. [+]
[01:40:02] W gaszeniu pożaru brała udział grupa strażaków z Bielska, jeden ze strażaków zjechał po drabinie i uratował się, jego kolega w kabinie samochodu zginął. Zginęła cała obsada samochodu strażackiego, który przyjechał z Jasła. Zginął zastępca kierownika boh. Po wypadku przesłuchiwano pracowników – komisje rządowe, strażackie, milicja – podejrzenie sabotażu. Zachowanie ludzi podczas pożaru – ucieczka mieszkańców. [+]
[01:43:25] Dwa tygodnie później boh. zastępował kolegę na nocnej zmianie – zachowanie pracowników podczas nocnej burzy.
[01:46:30] Pożar zaczął się w sobotę, został ugaszony we wtorek. Zagrożenie wybuchem cystern z amoniakiem oraz rozniesieniem ognia kanałami. Rafineria w Czechowicach była pierwsza w kraju, tu na szkolenia przyjeżdżali pracownicy z Płocka. Nastroje pracowników po pożarze.
[01:50:54] Boh. zapamiętał ucieczkę z obwałowania na chwilę przed wybuchem. Potem do zakładu przyjechali Gierek, Jaruzelski, Kania. Spotkanie za strażakami. Odbudowa rafinerii, nowoczesny system gaśniczy.
[01:54:16] Żona myślała, że boh. zginął. Poszukiwanie zastępcy kierownika – rozpoznanie ciała po kluczach do biura. Jakiś czas po pożarze znajdowano ludzkie szczątki. [+]
[01:57:36] Szef wydziału spodziewał się aresztowania, ale tylko go zdegradowano, podobnie jak komendanta straży, dyrektora technicznego, głównego mechanika. Odbudową zakładu kierował wiceminister przemysłu chemicznego. Wspomnienie kierownika, który pracował w rafineriach w Drohobyczu i Borysławiu, a w Czechowicach kształcił młode kadry.
[02:01:08] Trzy tygodnie wcześniej gaszono płonące cysterny i do zakładu dopiero przyjeżdżały zapasy środków gaśniczych. Podczas pożaru boh. odłączył cysterny, które odjechały z lokomotywą. Wpływ pożaru na psychikę pracowników.
[02:05:07] Pretensje do dyrektora rafinerii. Zachowanie ludzi podczas pożaru – ogrodzenie z siatki nie pozwalało na ucieczkę. Ofiary wśród strażaków.
[02:10:06] Jeden z pracowników boh. po godzinach trudnił się ubojem świń, wyrzucono go z pracy za kradzież.
more...
less