Czesław Lewandowski (ur. 1928, Wólka Garwarska), ps. „Bystry”, powstaniec warszawski i harcerz Szarych Szeregów, więzień KL Stutthof o numerze 79152, pułkownik Ludowego Wojska Polskiego. Pochodzi z robotniczej rodziny, wychowywał się w północnych dzielnicach Warszawy (Bielany, Wawrzyszew, Marymont) – rodzina kilkakrotnie zmieniała miejsce zamieszkania ze względu na pracę ojca. Jego ojciec został zamordowany przez Niemców w maju 1940 r. za rzekomy sabotaż, niedługo potem rodzinę opuściła matka, więc Czesław Lewandowski jako najstarszy musiał zająć się młodszym rodzeństwem. Z trudem zdobywał pożywienie, wszyscy wówczas głodowali, aż Rada Główna Opiekuńcza zainteresowała się losem sierot i umieściła wszystkich w domach dziecka. Gdy Czesław Lewandowski po dwóch miesiącach uciekł z sierocińca, okazało się, że jego dom rodzinny zajęli już inni ludzie. Dawni koledzy z podwórka wciągnęli go do pracy w konspiracji, wstąpił do Szarych Szeregów, złożył przysięgę. Walczył w powstaniu warszawskim na Marymoncie i Żoliborzu, brał udział w nieudanym szturmie na Dworzec Gdański. Wzięty do niewoli przez Niemców, został wywieziony do KL Stutthof, jako jeden z niewielu przeżył „marsz śmierci”. Po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną leczył się i dochodził do siebie w szpitalu w Lęborku. Wrócił do Warszawy, gdzie zajął pokój w częściowo zburzonej kamienicy na Żoliborzu. Odnalazł także matkę, która przebywała u rodziny niedaleko Ciechanowa. Dawni znajomi z Szarych Szeregów zaproponowali mu udział w „akcji”, która okazała się napadem na bank. Czesław Lewandowski odmówił udziału, za co dostał podziemny wyrok śmierci. Jedynym ratunkiem było wstąpienie do Ludowego Wojska Polskiego – ukończył szkołę podchorążych we Wrocławiu, służył w Braniewie, potem w 1 Batalionie Ochrony Garnizonu Warszawa. Był wykładowcą taktyki na Kursie Oficerów Służb Technicznych, potem był zastępcą szefa wydziału szkoleń Wojsk Chemicznych MON. Ukończył Akademię Obrony Przeciwchemicznej w Moskwie. Był świadkiem wybuchu jądrowego na poligonie w Kazachstanie. Po powrocie do Polski służył w Warszawskim Okręgu Wojskowym, był wykładowcą w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Chemicznych w Krakowie oraz w Akademii Sztabu Generalnego w Rembertowie. W Ludowym Wojsku Polskim dosłużył się stopnia pułkownika.
mehr...
weniger
[00:00:06] Wyróżnienia po powrocie ze studiów w Związku Radzieckim – boh. chciał służyć w 6 Dywizji Powietrzno-Desantowej w Krakowie i we wrześniu 1962 r. zameldował się w jednostce, którą dowodził płk. Rozłubirski. Przygotowania do pierwszego skoku ze spadochronem oraz szkolenia z samoobrony. Pierwsze skoki boh. wykonał z balonu, potem skakał z samolotu – przebieg szkolenia spadochroniarzy. Ćwiczenia skoków do jeziora. Boh. nadwyrężył nogę i, jako niezdolny do skoków, musiał odejść z dywizji. [+]
[00:11:40] Rozmowa z dowódcą Warszawskiego Okręgu Wojskowego gen. Kuropieską i szefem Wojsk Chemicznych Okręgu płk. Marchwickim – propozycja służby w sztabie Okręgu na stanowisku szefa Wydziału Szkolenia i Sekcji Operacyjnej. Struktura dowództwa wojsk chemicznych, relacje z kolegami, oficerami. Współpraca z Wydziałem Operacyjnym Okręgu. Zakres zadań – nadzór nad szkoleniami i rozbudową bazy szkoleniowej. Boh. wykonał eksponaty, które wizualizowały skutki wybuchu jądrowego.
[00:18:45] Służba w sztabie Okręgu w czasie konfliktów w Korei i Wietnamie. Zajęcia w terenie, wyjazdy do NRD i Czechosłowacji, które przewidywano jako przyszły rejon działania polskich wojsk. Boh. został zauważony przez szefa sztabu Okręgu, który przydzielał mu wiele zadań.
[00:21:52] Boh. uzyskał zgodę na organizowanie ćwiczeń z użyciem środków chemicznych oraz szkoleń z likwidacji skutków użycia broni jądrowej – kursy dla wszystkich rodzajów wojsk.
[00:23:26] Zachowanie żony boh., która pisała anonimowe skargi do dowództwa – szykany ze strony aparatu politycznego w wojsku, szczególnie zastępcy dowódcy Okręgu ds. politycznych – pomijanie w nagrodach. Reakcja boh., który zażądał konfrontacji z żoną – sprawę zbadał płk Jerzy Skalski, przewodniczący sądu honorowego – zmiana nastawiania dowództwa. Awans do stopnia podpułkownika.
[00:27:15] Sztab Okręgu był równocześnie sztabem grupy operacyjnej, która miała działać na kierunku Cieśnin Duńskich – opracowywanie operacji desantowej. Rozpoznanie terenu podczas wyjazdów turystycznych, ćwiczenia na morzu.
[00:30:10] Podczas ćwiczeń 9 Dywizji z Rzeszowa na poligonie boh. obserwował mobilizację batalionu czołgów i nocne ćwiczenia w ostrym strzelaniu. Czołgi miały otworzyć ogień na błysk światła. Obserwatorzy stali na pagórku, żołnierz z obsługi samochodów zapalił zapalniczkę i ściągnął ogień czołgu – zniszczenie samochodów. Poszukiwanie winnych i rozdzielenie kar – nagroda dla celnych czołgistów. [+]
[00:36:55] Ćwiczenia 9 Dywizji z użyciem imitatorów wybuchów jądrowych, opracowanych przez inżynierów z Instytutu Chemii i Radiometrii. Efekt wybuchu imitatora. Podczas omawiania ćwiczeń dotarł meldunek, że imitatory się zapaliły – przyczyna zapłonu. Akcja ratunkowa – wytaczanie beczek z magazynu, gdzie znajdowały się także pociski artyleryjskie, zasypywanie ich ziemią, wnioski na przyszłość. [+]
[00:46:10] Przemieszczanie się pułku wojsk chemicznych z Biskupca – przejazd samochodów specjalistycznych. Zranienie żołnierza podczas wybuchu pochłaniacza do maski przeciwgazowej w obiegu zamkniętym.
[00:50:12] Boh. został zastępcą szefa wojsk chemicznych Okręgu – strzelanina w pułku wojsk chemicznych w Biskupcu. Podczas odprawy kadry oficerskiej na salę wszedł żołnierz z pepeszą i ostrzelał zebranych ciężko raniąc trzy osoby, potem się zastrzelił. Próby wyjaśnienia zajścia. Boh. zaproponował pułkowe ćwiczenia jednostki – zakres zadań. [+]
[00:57:40] Podczas ćwiczeń na poligonie koło Nidzicy szkolono żołnierzy w zakresie likwidacji skażeń na drogach – użycie iperytu. Ostrzeżenia wokół poligonu. Po zakończeniu ćwiczeń na teren poligonu weszło kilku chłopaków, którzy znaleźli dół z zakopanym iperytem – ciężkie poparzenia chłopców, synów miejscowych notabli. Trudności w leczeniu poparzeń. Śledztwo w sprawie wypadku, oskarżenie dowódcy kompanii chemicznej i skazanie go za zaniedbanie w służbie. Interwencja rodziców u I Sekretarza KC PZPR. [+]
[01:04:55] Na jedno ze zgrupowań boh. zabrał syna, który zaprzyjaźnił się z żołnierzami z dywizji powietrznodesantowej. Pomoc w gaszeniu pożaru lasu w okolicy – oskarżenie żołnierzy o podpalenie. Syn ukrył się w samochodzie i pojechał na akcję gaśniczą, podczas której zgubił się w lesie.
[01:09:46] Jeden z żołnierzy często uciekał, po czwartej ucieczce boh. skierował sprawę do prokuratury – przyjazd jego matki i jej wyjaśnienia.
[01:12:30] Informacja o katastrofie w święta Bożego Narodzenia – wyjazd z gen. Jankowskim w okolice Łowicza, gdzie wykoleił się pociąg z cysternami przewożącymi chemikalia, opary przewożonego środka już zabiły trzy osoby. Chmura oparów unoszona wiatrem spadła na fermę kur i zabiła kilkadziesiąt tysięcy ptaków oraz kilku pracowników. Przyjazd kompanii chemicznej z Legionowa – kurtyna wodna na mrozie. Cysternami przewożono chlor ze Związku Radzieckiego do NRD. Przebieg akcji ratunkowej – zaklejanie dziur w cysternach przez ekipy z zakładów zbrojeniowych, podstawienie salonki dla ekipy. Przyjazd szefa sztabu WP – jego zachowanie. Na miejsce katastrofy przyjechały ekipy specjalistów z zakładów chemicznych – ich opinia. Wybuch podczas napełniania jednej z cystern wodą. Cysterny odciągnięto od torów – przejazd pociągu specjalnego, wiozącego członków rządu na Śląsk. Oskarżenie o sabotaż – ekspertyzy dotyczące wybuchu. W wyniku wybuchu podczas eksperymentu przeprowadzonego na WAT kpt. Piekar stracił rękę. Cysterny zostały odholowane do granicy ZSRR i oddane właścicielom – organizacja transportu. [+]
[01:33:40] Problemy zdrowotne po akcji – uszkodzenie nerek. Nagrody i pochwały za przeprowadzoną akcję. W wypadku zginęło 13 osób. Wykorzystanie wody do neutralizacji chloru – praca przy minusowych temperaturach. Utajnienie wypadku, jego prawdopodobne przyczyny. [+]
[01:39:20] W 1969 r. szef katedry Obrony przed Bronią Masowego Rażenia Akademii Sztabu Generalnego zaproponował boh. pracę na uczelni – dwuletni staż w Wyższej Oficerskiej Szkole Wojsk Chemicznych w Krakowie na stanowisku kierownika cyklu. Szefem szkoły był płk Szer. System w szkole – brak łączności między poszczególnymi cyklami. Zmiany, które zaproponował boh. zostały wdrożone. Bazą dla szkoleń był pobliski poligon, który przygotowano dla potrzeb szkoły – poczynione inwestycje. Opinie absolwentów na temat szkoły. Promocja rocznika – uroczystość na krakowskim Rynku.
[01:51:25] Szkolenie na poligonie pod koniec kursu, gdy komendantem szkoły był płk Sokołowski ps. „Kujon”, znawca i pasjonat regulaminów – incydent z udziałem boh., który badała prokuratura. [+]
[01:54:50] Komendantem Akademii w Rembertowie był gen. Kuropieska – opinia ze szkoły w Krakowie wystawiona przez płk Sokołowskiego i opinia komisyjna z Krakowa. Boh. został adiunktem w Akademii Sztabu Generalnego – opinia na temat kolegów-wykładowców. Opieka nad kursami wojsk chemicznych – zmiany w katedrze, opracowanie skryptu na potrzeby szkolenia. Boh. utworzył koła naukowe dla słuchaczy.
[02:02:37] Niskie oceny w jednej grupie słuchaczy, jej skład – zmiana programu nauczania i poprawienie wyników. Pochwały katedry wygłaszane przez słuchaczy. Boh. wypatrzył dwóch zdolniejszych studentów i pomagał im – ich szybkie awanse na stopnie generalskie.
[02:08:30] Zmiany kadry wykładowców, współpraca z prof. płk Noszko – przygotowywanie opracowań na potrzeby szkoły. Nagrody za działalność naukową. Boh. przeczytał w „Polsce Zbrojnej” wzmiankę o rozwoju kadr – rozmowa ze słuchaczami koła naukowego, która doszła do zastępcy komendanta ds. politycznych – jego reakcja podczas odprawy, zarzucenie boh. „odchylenia burżuazyjnego”. Sprawa została oddana do komisji kontroli partyjnej, stanowisko boh. poparł gen. Kuropieska – zakończenie sprawy. Uznanie dla boh. w Akademii, jego awanse. Na koniec był szefem katedry. Boh. odszedł z wojska po dwóch zawałach. Pożegnanie 11 listopada 1981.
[02:18:07] Praca naukowa w katedrze – otwarcie przewodu doktorskiego. Tematem pracy było wykorzystanie urządzeń technicznych wojsk chemicznych do odkażania umundurowania i wyposażenia armii. Przebieg obrony, która trwała 5 godzin i nie odbyła się publicznie z powodu wykorzystania w pracy doktorskiej tajnych materiałów – obecność wojskowych. Przed boh. bronił się oficer 6 Dywizji, do którego przyjechali koledzy w mundurach i pod bronią. W 1976 r. boh. został doktorem nauk techniczno-wojskowych. Z jego pracy korzystało dwóch doktorantów z Akademii Marynarki Wojennej i jeden z WAT.
[02:24:25] Odejście z wojska w listopadzie 1981, na miesiąc przed wprowadzeniem stanu wojennego. Po jego ogłoszeniu zaproponowano boh. działanie w składzie grupy operacyjnej i kierowanie działem polityki mieszkaniowej. Efektem pracy było załatwienie ponad 20 tysięcy zaległych spraw mieszkaniowych. Dział polityki społecznej zajmował się wydawaniem zezwoleń na przemieszczanie się po godzinie milicyjnej i zezwoleń na zgromadzenia – współpraca z władzami kościelnymi.
[02:26:42] Zakończenie nagrania – omawianie tematów na następną sesję.
[02:26:58] Dzień zakończenia wojny – refleksje boh., który był tego dnia w Warszawie – nadzieje chłopaka, który w 1945 r. miał 17 lat. 25 i 26 kwietnia ze Stutthofu ewakuowano część więźniów droga morską. 8 maja wyzwolono obóz, w którym znajdowało się kilkuset więźniów. Boh. został wyzwolony przez radzieckich czołgistów w marcu. Polityka polskich władz po przemianie ustrojowej – deprecjonowanie Dnia Zwycięstwa. Udział Polaków w II wojnie światowej. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..