Ryszard Tomaszewski (ur. 1951, Gościno) w latach 70. w ramach zasadniczej służby wojskowej służył w Marynarce Wojennej na ORP „Warszawa”. Był członkiem komisji zakładowej podczas strajku w sierpniu 1980 w Zakładzie Maszyn Lampowych Te-Pro w Koszalinie. Od listopada 1982 roku do lutego 1983 roku przebywał w Wojskowym Obozie Internowania w Chełmnie.
[00:00:20] Boh ur. 13 lutego 1951 r. w Gościnie (pow. Kołobrzeg). Szkoła średnia w Kołobrzegu. W 1967 r. przeprowadzka rodziny do Koszalina. Praca zawodowa od 1968 r. do emerytury w Zakładach Budowy Maszyn Lampowych (jako ślusarz, kontroler jakości, tokarz, frezer, serwisant urządzeń) przekształconych w Zakład Techniki Próżniowej Tepro S.A. Przynależność w Związku Zawodowego Metalowców (CRZZ). Po powstaniu NSZZ „Solidarność” działalność w komisji zakładowej.
[00:03:26] Dbanie o interes zakładu i ludzi, kolportaż prasy podziemnej z miasta. Krzysztof Stachowicz wpadł, wioząc prasę. Boh. woził bibułę autem służbowym. Prężna komisja zakładowa, m.in.: Paweł Michalak (przewodniczący regionu), Grzegorz Stachowiak, Henryk Foremny, Elżbieta Potrykus – wielu zmuszono do wyjazdu za granicę.
[00:06:31] Dyrektor Mytko współpracował z SB, nie zdołano go usunąć, nie wszyscy działacze komisji zakładowej znaleźli się na liście do internowania. Boh. był wtedy w czynnej służbie w Marynarce Wojennej, przydział do WSW.
[00:09:10] Wezwanie do obozu internowania w Chełmnie, także dla innych kolegów z zakładu. Przyjazd do jednostki, przydział starych butów i ubrań, zakwaterowanie, codzienne straszenie i zakazy, przeniesienie do obozu nad Wisłą na Kępie Panieńskiej, do namiotów – przez 3 miesiące od listopada [1981] do lutego [1982]. Codziennie praca łopatą, przebieg dnia.
[00:12:01] Głodówki, poczta polowa, zakaz odwiedzin. Odwiedziny żon. Zakaz wyjazdu na pogrzeb babci. Dowódca plutonu por. Stanisław Tarnowski - „ludzki człowiek”.
[00:17:11] Po 3 miesiącach przejazd do Terespola pod Toruniem, pociąg do Gdańska. Przejście do kościoła św. Brygidy. Kolega Tadeusz Lipiński. Pomoc por. Tarnowskiego w przemyceniu z więzienia pieczątek i kopert obozowej poczty polowej. [+]
[00:21:31] Powrót do zakładu, trudności z awansowaniem i podwyżkami do 1989 r. Emerytura po 39 latach.
[00:23:02] Rodzice: Jan i Czesława dd.Barska, dziadek [ze strony matki] był partyzantem, ps. „Brona” [„Wrona”?], działał w rejonie Radomska. Ojciec w momencie wybuchu wojny mial 9 lat. Babcia zabrana do obozu za nielegalny handel, dziadek do końca wojny zajmował się ojcem i stryjem-bliźniakiem. Mieszkali w Golinie, dziadek miał prywatną orkiestrę. Wejście Armii Czerwonej – rozstrzelanie dziadka na oczach synów. Przywiezienie babci do Spławia przez Amerykanów. [+]
[00:26:06] Dziadek ze strony mamy działał w partyzantce koło Radomska, organizował zaopatrzenie. Mama mieszała zacier na bimber. Po wojnie obie rodziny przyjechały na Ziemie Odzyskane, ślub rodziców. Ojciec pracował na kolei w Gościnie, potem w Koszalinie, mama pomagała dziadkom w gospodarstwie. W Koszalinie zaczęła pracować w mleczarni. Niemcy na Ziemiach Odzyskanych – poprawne stosunki w Gościnie, „po ludzku”. Większość Polaków napłynęła tam z Polski centralnej („z centrali”).
[00:29:09] Ukraińcy przesiedleni w ramach „Akcji Wisła” zamieszkiwali 3 wsie: Charzyno, Ząbrowo, Ołużna, chodzili razem z boh. do szkoły w Kołobrzegu. Poprawne stosunki, ciocia pochodzenia ukraińskiego. Kołobrzeg był spokojnym miastem. W Gościnie dużo prywatnych gospodarstw w końcu lat 50. Zmuszanie do wstępowania do spółdzielni rolniczych. Przymusowe kontyngenty. Dziadek cały dobytek oddał do spółdzielni, w jego domu mieściło się biuro spółdzielni. Po upadku spółdzielni dziadek musiał odbudować cały majątek. Dzieła Lenina i książki propagandowe znalezione na strychu. Gospodarze po rozwiązaniu spółdzielni gospodarowali na własną rękę.
[00:33:15] Rok 1968 – wkroczenie wojsk [Układu Warszawskiego] do Czechosłowacji. Odmowa wstąpienia do PZPR, agitator Mieczysław Trzciński. [+]
[00:38:04] Grudzień 1970 z perspektywy żołnierzy – boh. był w Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej w Ustce, odwołanie uroczystej przysięgi, przysięga polowa. W styczniu uspokojenie sytuacji – przeniesienie na okręt ORP „Grom”w Gdyni.
[00:42:00] ORP „Warszawa” – tajny okręt poradziecki, miał wyrzutnie rakietowe. Boh. jako mechanik robił przeglądy. Rozmowa z oficerem politycznym, list z domu. Wizyta ojca. „Zarzut” posiadania rodziny za granicą – przeniesienie na ORP „Grom” – otrzymany po wojnie w darze od Anglików. Kurs do Narwiku, by rzucić wieniec ku pamięci poległych w bitwie. Ucieczka za burtę 3 żołnierzy. Dwaj dostali po 12 lat za dezercję, trzeci został w Niemczech. „Rodziną za granicą” była wiekowa kuzynka babci z Francji. [+]
[00:50:58] W jednostce obowiązkowe oglądanie „Dziennika telewizyjnego” o 19.30, zajęcia polityczne, nakłanianie do wstępowania do PZPR. Strajki sierpniowe 1980 r. – organizowanie się w zakładzie, sprowadzanie ulotek, kontakt z działaczami z Gdańska i Szczecina. Tymczasowa Komisja Koordynacyjna (TKK).
[00:53:15] Trudne rozmowy z dyrektorem Mytko. Wprowadzenie stanu wojennego, samochody opancerzone jadące w kierunku Koszalina. Zakaz działalności „S” w zakładzie – spotkania w mieszkaniach albo w kurii biskupiej i kościołach. Spotkania z aktorami.
[00:56:33] W Chełmnie podczas głodówki wmuszanie jedzenia. Głodowano 4-5 dni. Paczki żywnościowe na święta. Warunki bytowe w obozie. Trudne momenty kryzysowe.
[01:00:32] Chorzy w jednostce. Smutna wigilia. Śmierć Breżniewa – radość. Zakaz modlitwy, śpiewów kościelnych, praktyk religijnych. Postawienie krzyża w namiocie, potem drugiego – oba rozkazano rozebrać.
[01:04:03] Przerażenie po śmierci księdza Jerzego Popiełuszki. Msze solidarnościowe za ojczyznę – w katedrze i kosciele podwyższenia św. Krzyża, ks. Kapusta. Manifestacja w 1982 r. – ucieczka przed milicją do mieszkania nieznanego mężczyzny, byłego akowca. [+]
[00:07:46] Obowiązkowy udział w pochodach 1-majowych, czyny społeczne w pierwszych latach pracy. Kolportaż książek i prasy drugiego obiegu.
[01:10:50] Przemiany Okrągłego Stołu można było pociągnąć dalej. Boh. zaangażował się w kampanię przed wyborami 4 czerwca w zakładzie pracy – na rzecz Komitetu Obywatelskiego.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.