Jan Markowski (ur. 1934, Nowa Wilejka), syn Kazimierza Markowskiego, wachmistrza w 13 Pułku Ułanów Wileńskich. Kazimierz Markowski po kampanii wrześniowej trafił do sowieckiej niewoli, z której wrócił w grudniu 1939 r. Po wojnie rodzina nie repatriowała się do Polski, ojciec był pracownikiem kolei. Po ukończeniu szkoły w Nowej Wilejce Jan Markowski w latach 1953-1957 służył w bazie Marynarki Wojennej ZSRR w Siewieromorsku. Po zakończeniu służby wojskowej wrócił do Nowej Wilejki i pracował do emerytury jako ślusarz.
00:00:01 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1934 r. w Nowej Wilejce w rodzinie podoficera Wojska Polskiego.
00:00:22 W latach 1953-1957 boh. służył w Marynarce Wojennej ZSRR w bazie w Siewieromorsku.
00:00:54 Dzieciństwo w koszarach pułku ułanów.
00:02:00 W 1939 r. oficerowie i podoficerowie nie dostali urlopów – wybuch wojny. Pułk został wyprowadzony z koszar w obawie przed bombardowaniami – wyjazd pociągiem z Bezdan – pożegnanie z rodzinami. Przyjazd do miejsca koncentracji między Justynowem a Gałkowem koło Łodzi. Ojciec został wysłany na zwiad w kierunku Częstochowy – powody powrotu do pułku. Udział w walkach w okolicy Piotrkowa Trybunalskiego. Szwadron, w którym służył ojciec był w tylnej straży – walka z niemieckim patrolem. [+]
00:11:00 Pod koniec września pułk został rozwiązany i ojciec wraz z pięcioma żołnierzami ruszył do Lwowa, skąd miały jeździć pociągi do Wilna. Straty podczas przeprawy przez Wisłę. Spotkanie z Ukraińcem. Nad Bugiem ojciec i jego towarzysze zostali zatrzymani przez czerwonoarmistów – sprawdzanie dłoni. Nad Wisłą ojciec poparzył ręce i to uratowało mu życie, pobyt w obozie jenieckim. [+]
00:19:00 Ojciec wrócił do domu w grudniu 1939 r. Pod jego nieobecność z rodziną nocował dziadek. Ojciec wracając do domu spotkał brata, który też wracał z niewoli. Losy brata Franciszka, który brał udział w obronie Warszawy, potem w ochronie ewakuowanego rządu trafił za granicę, po wojnie wyemigrował do Kanady.
00:21:55 Ojciec wracając z niewoli spotkał w Baranowiczach brata Stefana, który też wracał z sowieckiego obozu jenieckiego. Stefan pojechał do matki mieszkającej w Mołodecznie i został wcielony do radzieckiego wojska. Pułk, stacjonujący w Turgielach, został rozbity w pierwszym dniu wojny niemiecko-radzieckiej i wuj Stefan trafił do niemieckiej niewoli, z której uciekł. W Mołodecznie został złapany przez NKWD i do końca wojny walczył w szeregach Armii Czerwonej. [+]
00:25:03 Ojciec po powrocie z niewoli pracował na kolei, co chroniło przed poborem do wojska. Ojciec pracował na kolei do emerytury.
00:26:30 Rodzina nie chciała repatriować się z Wileńszczyzny – postawa dziadka Władysława i opinia ojca – rodzina w 1938 r. zamieszkała w nowym domu. Tylko matka chciała wyjechać do Polski. Wieczorami słuchano radia u sąsiada – opinie, że Zachód ujmie się za Polską. [+]
00:28:50 Przymusowe obywatelstwo ZSRR. W 1945 r. wiele rodzin repatriowało się do Polski. Wielu młodych chłopaków poszło do Armii Krajowej. Pan Rawiński miał pięciu synów, trzech z nich znalazło się w Polsce.
00:31:45 Podczas drugiej fali repatriacji w latach 50. boh. był w wojsku i nikt nie informował Polaków o możliwości wyjazdu z ZSRR. Po powrocie z wojska przez trzy lata nie mógł wyjechać za granicę. Będąc w wojsku nie mógł pisać listów do chrzestnej matki, która mieszkała w Piechowicach na Dolnym Śląsku. [+]
00:34:15 Podczas pobytu w wojsku boh. zachorował – system ćwiczeń rezerwistów. Opinia wydana po badaniach w szpitalu.
00:35:55 Po wojnie rodzina nie miała kłopotów z władzą. Pomoc udzielona rodzinie przez radzieckiego pułkownika, który po odejściu z wojska zamieszkał w Nowej Wilejce – donosy na ojca, reakcja pułkownika.
00:38:37 Pielęgnowanie polskości i polskiego języka – rola księży i nauczycieli. Ksiądz Paweł Jurkowlaniec bronił dzieci, które przychodziły do kościoła. Odwiedziny u księdza w Podborzu. Wspomnienie nauczycielki Ludwiki Ussowiczównej. Tajne uczestnictwo w mszach.
00:43:00 Miłość do polskiej literatury zaszczepiona przez nauczycielkę polskiego. Wspomnienie nauczycielki biologii Siemaszkowej. Boh. chciał się uczyć w szkole morskiej, ale nie powiedział o tym rodzicom – reakcja ojca, gdy dowiedział się od nauczycielki o wyborze boh., który podjął pracę jako ślusarz. Sylwetka wujka Jana, przedwojennego ślusarza, który miał własny warsztat. Edukacja boh.
00:48:56 Podczas komisji w szpitalu boh. poznał przyszłą żonę, która pracowała jako pielęgniarka.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.