Elżbieta Mazurek (ur. 1959, Warszawa), wnuczka Antoniego i Władysławy Nagórków, którzy w czasie wojny w Otwocku ukrywali pięć osób pochodzenia żydowskiego. Opowiada historię pomocy Żydom podczas okupacji niemieckiej oraz powojennych kontaktów z Beniaminem Krochmalikiem (jednym z ocalonych) i jego rodziną.Antoni i Władysława Nagórkowie mieszkali na obrzeżach Otwocka przy ul. Wiejskiej 38. Przed wojną Antoni pracował na kolei, Władysława zajmowała się domem. Ok. połowy 1942 roku przyjęli pod swój dach i ukryli w piwnicy pięciu Żydów. Jednym z nich był Benjamin Krochmalik (Krochmalnik), przed wojną fryzjer w pobliskiej Kołbieli. W sierpniu 1942 roku, gdy wracał z pracy poza gettem, Władysława przywołała go do siebie i ostrzegła, że grozi mu aresztowanie i wywózka. Zaproponowała schronienie. Tak przeżył okupację. Choć po wojnie zamieszkał z rodziną w Australii, od połowy lat 70. corocznie ich odwiedzał, a po jego śmierci przejeżdżają jego dzieci i wnuki. Elżbieta Mazurek jest żoną Waldemara Mazurka, który w latach 80. działał w podziemnej „Solidarności” w zakładach „Tewa” na warszawskim Służewcu. Opowiada o aresztowaniu go w kwietniu 1982 i późniejszych represjach wobec niego, m.in. zwolnieniu z pracy.
więcej...
mniej
00:01:03 Dziadkowie boh. mieszkali przed wojną w Otwocku przy ul. Wiejskiej 38. Babcia zajmowała się domem i dziećmi, dziadek pracował na kolei. Babcia pobożna, zawsze w cieniu. Boh. poznała rodzinny sekret, dopiero gdy przyjechał do Polski Ben – w 2. połowie lat 70. – (75 lub 76 r.). Pojawił się przed domem babci i zapukał do werandy. Babcia od razu go poznała. [++]
00:03:25 Boh. poznała go w 1977 r., powracał co roku, odwiedzał też kolegów oraz osoby, które pomogły uratować jego przyszłą żonę Różę.
00:04:39 Beniamin Krochmalik, Róża Krochmalik – małżeństwo. Dom babci był drewniany, pod podłogą wydrążono piwniczkę – chowało się tam na stojąco pięciu Żydów. Gdy zagrożenie mijało, wchodzili do domu i żyli obok dziadków, „jak rodzina”. Na zewnątrz wychodzili po zmroku.
00:06:53 Oboje dziadkowie byli zaangażowani w ratowanie „swoich” Żydów, babcia dbała o żywność (przywoziła od rodziny na wsi), rodzice dzielili się plonami z gospodarstwa.
00:08:46 Kupowanie chleba: mama boh., wówczas dziewczynka, jeździła do różnych sklepików (żeby nie kupować za dużo jednym sklepie) po jedzenie.
00:09:55 Ben podczas odwiedzin u babci zaglądał do piwniczki – był podenerwowany. Babcia podczas pierwszych odwiedzin po raz pierwszy opowiedziała o przechowywaniu Żydów, bała się sąsiadów. Pierwsza wizyta: wielkie emocje u babci. Ben przyjechał z Australii. Próby nawiązania kontaktu listowego z babcią i dziadkiem. Pozostałe cztery ocalałe osoby się nie odzywały.
00:14:14 Ben przyjeżdżał w odwiedziny latem, był na ślubie boh. 16 czerwca, pomagał finansowo, przysyłał paczki (kosmetyki), mówił i pisał po polsku. Przed wojną był już dorosły. Cała jego rodzina zginęła podczas wojny, został sam. Odwiedził kolegę w Otwocku przy ul. Andriollego.
00:18:30 Ben zawsze podkreślał swoją wdzięczność. Dziadek zmarł w 1977 r., z babcią Ben widział się wiele razy.
00:19:50 Gdy Ben zmarł, pisała Róża, że jest jej ciężko. 20 lat po śmierci Bena przyjechał Robert (2015 r., syn), który jest emocjonalnie związany z ojcem, miał jego notes z adresami i notatkami. Przemówienie Roberta w Otwocku [w 2018 r.]. Drugi syn Bena Ryszard. Przyjazd całej rodziny Bena z Australii [2018].
00:23:23 Notes Benjamina. Przyjazd rodziny do Polski w poszukiwaniu korzeni. Więzi rodzinne między obiema rodzinami. Korespondencja przez całe lata po wojnie, listy otwierane i cenzurowane w Polsce.
00:27:20 Mąż boh. działał w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarność” w zakładach Tewa na Służewcu. Boh. dowiedziała się o tym kilka dni przed aresztowaniem. Aresztowali go na początku kwietnia [1982] w domu. Boh. i ich kilkumiesięczna córka zostały bez środków do życia, próba znalezienie adwokata, spotkanie z żonami innych aresztowanych. Po miesiącu mąż wrócił, przez ten czas nie było z nim kontaktu. Sprawa w prokuraturze wojskowej.
00:31:35 Mąż zwolniony z pracy w Tewie, represjonowany, nie mógł znaleźć pracy, zaczął pracować jako taksówkarz. I pracuje do dziś.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.