Stanisław Krogulec (ur. 1945, Parszów) opowiada o losach swojej rodziny podczas okupacji niemieckiej, pacyfikacji wsi Michniów, w której zginęło kilkuset mieszkańców, a także o powojennej rzeczywistości i problemach Michniowa.
[00:00:10] Ur. 30 kwietnia 1945 r. we wsi Parszów. Ojciec Edward z Michniowa, w 1938 r. służył na granicy z ZSRR, dostał się do niewoli niemieckiej, osadzony w obozie jenieckim w okolicach Lwowa, udało mu się uciec podczas transportu. Ukrywał się w Parszowie u rodziny matki. Pacyfikacja Michniowa – zginęli trzej bracia ojca i siostra. Babcia przeżyła pacyfikację, została ranna. Ewaryst Grabiński, u którego ojciec był agronomem, widział śmierć brata ojca, Walerka – zastrzelonego przez Niemców. Drugi brat spalony żywcem w stodole. [++]
[00:05:20] Babcia została postrzelona, wydostała się z płonącego domu do gajówki Opal – opatrzona przez lekarza Poziomskiego z Suchedniowa, wyleczona w szpitalu. Oficjalna liczba ofiar: 204. Sąsiadka Wąsik była wtedy w zaawansowanej ciąży, Niemcy zamordowali również jej właśnie urodzone dziecko. Wg boh. zginęło ok. 230 osób. W okolicy mieszkali też ludzie przesiedleni z Poznania oraz uciekinierzy ze Skarżyska – nie wiadomo, co się z nimi stało.
[00:08:00] Nauczycielka z Michniowa w niedzielę 11 lipca [1943], w przeddzień masakry, przeniosła się do domu Obarów – nieznany jej dalszy los. Wieś była doszczętnie zniszczona, nikt nie mógł tam przebywać, ucieczka z pola Franciszka Dupaka – Niemcy strzelali za nim. Matka Edwarda Materka zastrzelona za pasienie krów w Michniowie. Wieś pozostała niezamieszkana do wyzwolenia.
[00:10:11] W 1939 r. po przejściu frontu w okolicy gajówki pozostało dużo broni, ludzie ją zbierali, Kazimierz Żołądek naprawiał – zaczątki konspiracji we wsi. Spotkania w jednej z kuźni – organizacja „Kuźnia”. Akcja na Baranowskiej Górze, zatrzymanie dyrektora fabryki broni Herman Göring Werke ze Skarżyska-Kamiennej – odebranie mu broni i gotówki. Przybycie „Ponurego” do działających już oddziałów – zatrzymał się u Władysława Materka, kolejarza, który przywoził informacje i rozkazy. W jaskini w górze Kamień Michniowski „Ponury” założył pierwszy obóz, a gdy oddział się powiększył – przeniósł się na Wykus (ok. 7,5 km od Michniowa).
[00:14:16] Część kadry oddziału była z Warszawy, a członkowie pochodzili z okolicy. Leopold Krogulec zbył zastępcą „Ponurego”. W 1939 r. wielu mieszkańców Michniowa zginęło lub trafiło do niewoli (m.in. Władysław Wikło). Po zakończeniu wojny bieda we wsi, słaba ziemia – ludzie zbierali owoce leśne, parali się rzemiosłem lub handlem. Materek zdołał wykształcić dzieci – syn Julian. Gajowy Malinowski był zamożny: kształcił syna we Lwowie, miał służącą.
[00:17:27] Michniów nie otrzymał żadnej pomocy z gminy ani od państwa – kontrybucje wojenne bez ulgi, pomimo zniszczeń. Bezpośrednio po wojnie szkoła mieściła się w prywatnym domu Wikłów, potem przeniesiona do domu boh. Zebrania mieszkańców też się tam odbywały. Zachęty dla mieszkańców, żeby nie odbudowywać Michniowa i przesiedlić się do opuszczonej przez Niemców podradomskiej wsi Jedlnia. Zostali, odbudowa wsi. [+]
[00:20:37] Pomnik upamiętniający pacyfikację: kamień z Tumlina. Wieloletni sołtys Adolf Morawski wspominał, że pomogli go ustawić żołnierze radzieccy. Budowa pomnika. Mogiłę usypali w lipcu 1943 r. za zgodą Niemców mieszkańcy Suchedniowa, pracownicy tartaku berezowskiego w miejscu przeznaczonym na szkołę (działka „profesorka”). W miejscu po karczmie zbudowano szkołę w latach 30., kowal z Michniowa – kuźnia działała do 1938 r., w jej miejscu stoi sklep.
[00:24:22] Tuż po wojnie namawiano chłopów do zakładania spółdzielni rolniczej (kolektywizacja) – mieszkańcy nie zgodzili się. Wieś świadoma politycznie i zaangażowana patriotycznie – w czasie powstania styczniowego Langiewiczowi pomagali mieszkańcy na górze Kamień [+]. Obowiązkowe dostawy – kolumna furmanek do Suchedniowa. Niedocenienie Michniowa, brak rekompensaty za zniszczenia, wieś nieobjęta elektyfikacją – w 1959 r. mieszkańcy sami założyli sieć z własnych składek (raty po 500 zł). [+]
[00:27:40] Elektryfikację Michniowa przeprowadziła firma Sokołowskiego z Suchedniowa, słupy pochodziły z michniowskiego lasu. Boh. ze starszym bratem okorowywali bele i kopali doły pod słupy. W ramach pożyczki każdy dom dostał 1 źródło światła i 1 gniazdko. [++]
[00:30:35] Przełom 1945/46: odmowa pomocy ze strony władz lokalnych, pismo do Bieruta – zgoda na pozyskanie 12 mkw drewna. Asfaltowa droga przez wieś budowana w latach 1949-52. Przeprowadzka rodziny boh. do Michniowa 9 listopada 1948 r. – w r. 1944 ojciec wcielony do 2 Armii, walczył na froncie, skierowany do szkoły oficerskiej w Krakowie (podporucznik). Udało mu się wrócić do cywila: został komendantem straży zakładowej w fabryce amunicji w Skarżysku – strażnicy mieli broń. Aresztowanie ojca, umorzenie procesu, budowa domu w miejscu spalonego przez Niemców, przeprowadzka do Michniowa.
[00:34:44] Dwa samochody z UNRRA (ford canada, jems) na podwórku – wożono nimi kamień na budowę drogi z pobliskiego kamieniołomu. Pierwsze kołchoźniki grające cały dzień we wsi. Radio lampowe u sąsiada Morawskiego, nasłuchiwanie RWE. W XXI w. problem wody we wsi – ludzi podkradali sobie wodę ze studni. Budowa wodociągu dla Michniowa, boh. przewodniczył komitetowi, zbiórka składek. Prośby o dofinansowanie w urzędach warszawskich, pomoc wojewody Płoskonki, radość we wsi.
[00:42:00] Inicjatywa budowy kanalizacji w Michniowie budziła opór społeczny, zbudowano kanalizację razem z biologiczną oczyszczalnią ścieków.
[00:43:40] Rocznice pacyfikacji obchodzone od 1945 r. – nikt nie pracował 12 i 13 lipca. W początku lat 50. podczas mszy rocznicowej lament wszystkich ludzi nad mogiłą – trauma, brak docenienia wsi. Dopiero w latach 70. manifestacja przy gajówce (w której zginęła cała rodzina gajowego Wikło) – marszałek sejmu Roman Malinowski odznaczył wieś Michniów Krzyżem Grunwaldu III klasy.
[00:46:55] W 1946 r. Julian Materek gnębiony przez UB, siedział w więzieniu, ukrywał się do lat 70. na Ziemiach Odzyskanych. Jego siostra trafiła na roboty do Niemiec, jeden z dowódców pacyfikacji Michniowa zabrał ją pod Częstochowę. Cały inwentarz żywy i wszyskie cenne rzeczy zostały zrabowane przez Niemców. Skrajna bieda we wsi. W 1949 r. likwidowanie analfabetyzmu. [+]
[00:50:00] W latach 50. nie wolno było o wielu sprawach mówić głośno – obawa przed donosicielstwem. Szkoła w wieku 5 lat – lekcje w domu, potem w odbudowanej gajówce, woźną była Katarzyna Wikło. Długa droga do szkoły, uczniowie w różnym wieku w jednej klasie. Budowa szkoły we wsi przez mieszkańców ze składek. Władza zrobiła bardzo niewiele dla mieszkańców – poczucie, że chce ich ukarać za wspieranie AK oraz odmowę kolektywizacji i przeprowadzki w inne miejsce.
[00:54:18] Niemcy zabrali kilka dziewcząt po pacyfikacji. Wątrobińska na robotach w Niemczech poznała Polaka z Wołynia z miejscowości Zagaje, spacyfikowanej tego samego dnia co Michniów – pobrali się i zamieszkali w Michniowie. Budowa mauzoleum, fundacja powstała w latach 90. – szerzenie wiedzy o historii polskiej wsi w czasie II wojny światowej – spacyfikowano w sumie ok. 800 wsi.
[00:58:20] Dyżury w weekendy i święta. Wizyta Polonii amerykańskiej. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..