Stanisław Guścin (ur. 1932, Borszczów), sybirak i emerytowany żołnierz Armii Brytyjskiej, przewodniczący Związku Kombatantów i Junaków z Leeds oraz Royal British Legion Polish Branch No. 1. Miał starszego brata Zbigniewa (ur. 1931), młodszy Marian zmarł przy porodzie. Ojciec Kazimierz (1904-1987) służył jako sierżant w Korpusie Ochrony Pogranicza. W 1938 r. został przeniesiony z Borszczowa do Sienkiewicz (używano też nazwy Sinkiewicze) na Polesiu, a w 1939 r. trafił na Hel, gdzie był dowódcą kompanii karabinów maszynowych. Stanisław Guścin był z rodziną na dwa dni przed wybuchem wojny na Helu u ojca. Kiedy wracali do domu przez Gdańsk, trwała już strzelanina. Osiedli w Wilnie, gdzie Stanisław Guścin chodził do litewskiej szkoły koło Ostrej Bramy. W lutym 1940 r. wrócił ojciec, który uciekł z niewoli niemieckiej. Na wiosnę 1940 r. przenieśli się z Wilna do dóbr rodzinnych mamy Julii z Siemaszków - mieszkali najpierw w Podbrodziu, a potem w Podworszczyźnie. Stamtąd 21 czerwca 1941 r. wywieziono ich w ostatniej deportacji na Syberię (ojciec Kazimierz uniknął wywózki i po wojnie został w Polsce, zmarł we Wrocławiu w 1987 r.). Julia Guścin wraz z synami trafiła do Palestyny, gdzie została ochotniczką w Pomocniczej Służbie Kobiet, a Zbigniew i Stanisław uczyli się w Junackiej Szkole Kadetów. Po zakończeniu wojny osiedlili się w Wielkiej Brytanii. Stanisław wstąpił do Army Apprentices School w garnizonie Arborfield (1948-1951), gdzie ukończył szkolenie wojskowe i został mechanikiem pojazdów. Pozostał w szeregach armii brytyjskiej w General Service Corps, a od 1957 r. w jednostce The Royal Electrical and Mechanical Engineers. Równolegle rozwijał swoją sportową pasję – walczył w amatorskich turniejach bokserskich w wadze półśredniej i osiągał w tej dziedzinie znaczne sukcesy. Po zakończeniu służby znalazł pracę w Seismograph Services Limited i został oddelegowany do współpracy z The Burma Oli Co. Pracował jako mechanik podczas prowadzenia badań w terenie, głównie na Półwyspie Arabskim. Od lat angażuje się w działalność kombatancką, w 2006 r. został odznaczony Krzyżem Zesłańców Sybiru. [źródła: wywiad własny, profil Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej na Facebooku (https://www.facebook.com/archiwumipn/posts/pfbid0mftJgM3AkCWDdZekErC342b6YDYWEhiBcgGp78wdFZhfnanaenjqf5BgmckmwRzjl - dostęp: 02.02.2023).
more...
less
[00:00:15] Ur. 1 listopada 1932 r. w Borszczowie. Ojciec Kazimierz służył w KOP, mama Julia pochodziła ze Święcian, brat Zbigniew ur. w 1931 r, młodszy brat Marian zmarł przy porodzie. Ojciec przeniesiony do Sienkiewicz. Dom koło koszar. W 1938 r. zakup domu i gospodarstwa, psy Nela i Ala. Chodzenie do koszar. Mobilizacja ojca na Hel – został dowódcą karabinów maszynowych.
[00:03:50] Kilka dni przed rozpoczęciem wojny wyjazd z Helu, strzelanina w Gdańsku. Zamieszanie w Warszawie – początek wojny, droga do Wilna. Zerwanie mostu, bombardowanie pociągu, zatrzymanie przez żołnierzy radzieckich, rozbrojenie polskich oficerów. Rampa wojskowa w Wilnie, zatrzymanie się u ciotki.
[00:08:56] Przekazanie Wilna Litwinom. Trudności z zaprowiantowaniem. Nauka w litewskiej szkole koło Ostrej Bramy, śpiewanie hymnu litewskiego. Egzekwowanie zasad ruchu pieszych po ulicach, ukaranie mamy. Luty 1940, przybycie ojca, który uciekł z niewoli.
[00:11:40] Wiosną [1940] decyzja o wyjeździe do majątku matki Podolszczyzna, kościół w Podbrodziu, polska szkoła. Ukrywanie się ojca, współpraca Litwinów z Rosjanami. Wyjazdy do kościoła w Powiewiórce. W 1941 r. ucieczka do lasu przed wywózką, spanie w stodołach. Po tygodniu wywózka, przyjście Rosjan do domu, stacja w Nowej Wilejce, wyjazd 21 czerwca, droga przez 3 tygodnie. [+]
[00:17:07] Przyjazd do Barnaułu nad Obem na Syberii. Zamieszkanie w barakach, ojciec pracował na budowie. W obozie razem z Litwinami – na sąsiedniej pryczy spał burmistrz Wilna. Wieści o formowaniu się wojska polskiego, niesnaski z Litwinami. W listopadzie informacja o wyjeździe – pociągiem do Ałmaty, polski konsulat. Inżynier Sroczyński – wspólna droga do Szymkentu, potem do Georgiewki (Kazachstan). Pierwsza komunia.
[00:21:32] Możliwość wyjazdu do Persji, przeniesienie do Aszchabadu – świerzb w ochronce, kasza manna z robakami. Przejście przez granicę, przejazd z polskimi kierowcami do Meszhedu, potem do obozu w Teheranie. Polska szkoła, 3 klasa, mama pomagała w szkole, potem wstąpiła do wojska. Odmowa przyjęcia boh. i brata do junaków.
[00:24:16] Leczenie malarii w obozie. Mama chciała wrócić do Polski, służyła jako „pestka” [Pomocnicza Służba Kobiet]. Przejazd pociągiem do Iraku, tydzień w Bagdadzie, ciężarówką przez Jordanię do Palestyny. Nauka w szkole w klasztorze w Nazarecie. Wakacje w Libanie: przejazd do Bejrutu, Hindusi przewozili dzieci autami do Cedrów. Drugi atak malarii. Po 3 tygodniach powrót do zdrowia, wycieczki po górach, powrót do Nazaretu.
[00:28:02] Uczestnictwo mamy w kursie radiotelegrafistów w Egipcie. Rozpoczęcie nauki w gimnazjum w obozie wojskowym w Sarafanie – mama tam pracowała, brat został w obozie „Barbara”, uczył się w szkole kadetów. Kierowcami w obozie byli Żydzi, podłożenie bomby, która zabiła dwóch Anglików – przeniesienie uczniów Gimnazjum Mechanicznego do Tell El Kebiru na pustyni w Egipcie. Zakwaterowanie w namiotach. Wiadomość o wyjeździe do Anglii. Boh. dostał zakażenia krwi, pobyt w szpitalu. Droga pociągiem, kolega z YMCA, okradzenie przez Egipcjanina.
[00:32:15] Przejazd do Quassasinu – tam oczekiwanie na wyjazd do Anglii z Port Saidu, przyjazd do Southampton we wrześniu. Statek „Alcantara” – spanie w hamakach, podróż razem z żołnierzami i nauczycielami. Przepustka do odwiedzania mamy na wyższym pokładzie. Z Southampton przejazd do obozu Hursley Park Camp koło Winchester. Zbieranie grzybów. Starsi junacy pracowali w lesie, nauka angielskiego, zimą przeniesienie do Fargo Camp koło Stonehenge.
[00:36:38] Przyjazd szkockiego majora, który namawiał do wstąpienia do brytyjskiej szkoły wojskowej niedaleko Norwich – boh. wstąpił razem z bratem. Latem przeniesienie do szkoły wojskowej w Taunton, podpisanie kontraktu w Bristolu: 3 lata szkoły wojskowej i 7 lat służby. Kolega Stanisław Sobolewski, którego ojciec zginął w Katyniu. Boh. zaczął trenować boks, wygrał mistrzostwa młodzików wagi półśredniej.
[00:42:00] Po ukończeniu szkoły służba w jednostce w Ashford (hrabstwo Kent), boh. był bokserem. Brat pojechał do Korei. Przeniesienie do jednostki przeciwlotniczej w Dorchester – też jako bokser. Boh. nie chciał wyjeżdżać do Singapuru. Przeniesienie do Uniwersytetu Leeds – „nudna praca” ze studentami. Wyjazd do Triestu, który był wolnym miastem pod protektoratem brytyjskim i amerykańskim, jesienią 1954 r., boh. zabezpieczał konwój ciężarówek ze sprzętem do amerykańskiej strefy przez Austrię, Mönchengladbach. Powrót do Anglii – pod Nottingham.
[00:47:21] Zwycięstwo w wojskowych mistrzostwach północnej Anglii, atak wyrostka robaczkowego. Przeniesienie do Tobruku – nadzorowanie warsztatów. Święto REME. Wyjazd do Szardży w Dubaju, potem na Cypr (1957 r.) – eskortowanie więźniów.
[00:51:00] Zalanie lotnisk na pustyni, odwołanie przedstawienia komika Harry’ego Secombe. Po 18 miesiącach powrót do Anglii, wyjazd do Niemiec. Powrót do Anglii, koniec służby wojskowej w listopadzie.
[00:53:45] Praca z bratem przez rok w chłodni piwa Paxman Coolers, decyzja o wyjeździe, praca dla Seismograph Service England Ltd. Od 1961 r. – wyjazd do Birmy (2 lata 8 miesięcy), wakacje w Tajlandii. Zamach stanu gen. Ne Wina.
[00:57:10] Ślub w Birmie. Wyjazd do Omanu, praca dla firmy Shell, potem praca w Danii, szukanie ropy i gazu w Anglii, Holandii, Egipcie.
[01:01:38] Wyjazd do Libii, powrót do Anglii po śmierci brata, wyjazd do Libii [+]. W 1986 r. szukanie ropy w Manchesterze, Weakfield. Przejście na emeryturę. Działalność wśród weteranów, udział w paradach wojskowych.
[01:05:26] Rządy Litwinów w Wilnie [po wrześniu 1939]: szkoła litewska, regulacja ruchu na ulicy. Ojciec służył w KOP, uciekł do Wilna, pojechał do ZSRR z rodziną. Wiadomość o śmierci gen. Sikorskiego – w Teheranie. Ojciec został dłużej w Uzbekistanie. Korespondencja z ojcem, który po wojnie wrócił do Polski, osiadł we Wrocławiu. Śmierć ojca w 1996 r. - nie spotkali się więcej. Wieści o aresztowaniach powracających z Zachodu oficerów.
[01:12:10] Wywózka rodziny na Syberię 21 czerwca 1941 r. Ojciec pracował w KOP. W wagonach wywożono Litwinów. W Palestynie (Nazarecie) panował rygor wojskowy. Angielskiego uczył Arab, ksiądz Michałek uczył religii. Wypadek drużyny bokserskiej w okolicach Gazy, zginął włoski trener, boh. uderzał w worek z piachem. Kolega biegacz.
[01:17:13] Po przybyciu na wakacje do Libanu wstąpienie do harcerstwa. Brat należał do harcerstwa od Teheranu, obozy odbywały się pod górami. Koniec wojny – decyzja mamy o pozostaniu na Zachodzie ze względu na przesunięcie granic Polski. Pierwsza wizyta w Polsce w Olsztynie w 2003 r., śmierć mamy w 2002 r., odwiedziny Wilna, Podolszczyzny, Żułowa, poszukiwanie grobu dziadka. Wzruszenie podczas odwiedzin Polski, kolejne wizyty.
[01:24:03] Brat skończył naukę rok wcześniej, służył w wojsku na Cyprze. Pracował w firmie Paxman Coolers, był ranny na wojnie w Korei, gdzie walczyło wielu Polaków (Sobolewski, Jan Chojnowski). Skończył szkołę wieczorową. Brat zmarł w 1989 r. Boh. nie pozwolono jechać do Korei, miał boksować w Ashford, pracując w bibliotece.
[01:28:13] Boksowanie dla drużyny Uniwersytetu w Leeds oraz dla policji, walki charytatywne. W 2012 spotkanie 60 byłych żołnierzy służących w Emiratach. Firma American International przekazała oazę firmie Shell, która odkryła złoża ropy.
[01:31:28] Gen. Anders przyjechał do Leeds. Koledzy junacy pozostali w Wielkiej Brytanii. Junacy w Leeds: Tadeusz Kwiatkowski, Henryk Dmoch.
[01:33:23] Prześladowanie i dyskryminacja za bycie Polakiem. Tęsknota za Polską, „ojczyzny nikt nie zastąpi” [+].
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.