Jędrzejewska Halina cz. 2

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0672

25 czerwca 2019, Warszawa

3:35

Halina Jędrzejewska z d. Dudzik ps. „Sławka” (ur. 1926, Warszawa) we wrześniu 1939 roku trafiła wraz z rodziną do Monasterzysk na Podolu. Po powrocie do Warszawy ukończyła gimnazjum im. Słowackiego, maturę zdała na tajnych kompletach w 1944 roku. Należała do konspiracyjnej organizacji Konfederacja Narodu, a następnie do Armii Krajowej. Podczas Powstania Warszawskiego służyła jako sanitariuszka w batalionie „Miotła” w Zgrupowaniu Radosław. Brała udział w walkach na Woli, Starówce i Czerniakowie, za co została dwukrotnie odznaczona Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji powstania znalazła się w obozach jenieckich w Sandbostel i Oberlangen. Po zakończeniu wojny przebywała w Anglii, gdzie służyła w Pomocniczej Lotniczej Służbie Kobiet, do Polski wróciła w 1946 roku. W 1947 roku wyszła za poznanego podczas powstania Tadeusza Jędrzejewskiego. W roku 1952 Halina Jędrzejewska roku ukończyła medycynę, do emerytury w 1987 roku pracowała w klinice ortopedycznej. Specjalizację II stopnia w zakresie chirurgii urazowej i ortopedii uzyskała w 1958, w 1966 obroniła doktorat. W latach 1987–2000 pracowała w niepełnym wymiarze godzin w spółdzielni lekarskiej. Od roku 1956 działa w środowisku kombatantów. Była członkinią Prezydium Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD oraz Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawskich. Mieszka w Warszawie.
więcej...
mniej

[00:00:07] Autoprezentacja boh.
[00:01:32] Próba przejścia kanałami na Plac Bankowy, by połączyć się ze wsparciem idącym ze Śródmieścia. Zejście do kanałów i droga na Plac Bankowy, który okazał się zajęty przez Niemców – kilku kolegów wyszło z kanału, ale musieli wrócić pod niemieckim ostrzałem. Boh. opatrzyła rannych – ewakuacja oddziału. Odpoczynek w kanałach, „Igor” [Jerzy Zabłocki] zgłosił się do przejścia na Starówkę po dalsze rozkazy. Decyzja o przejściu do Śródmieścia. Powody niepowodzenia na Placu Bankowym. [+]
[00:20:00] Noc w jednym z budynków w Alejach Ujazdowskich – droga na Czerniaków przekopem przez ulicę Książęcą, zmęczenie boh. Na Czerniakowie oddział odpoczywał w wyznaczonej willi – reakcja właściciela domu na widok brudnych ludzi śpiących pokotem w eleganckim łóżku. [+]
[00:32:00] Zadania oddziału po powrocie na ul. Książęcą. Pewnej nocy boh. była w ruinach domu nr 9 – spotkanie z powstańcami z batalionu „Zośka”, którzy szli do Śródmieścia po upadku Czerniakowa. [+]
[00:38:00] Specyfika walk na ul. Książęcej, przewaga Niemców. Okoliczności ciężkiego zranienia dowódcy Michała Panasika ps. „Szczęsny”, którego udało się zanieść do szpitala – opinia lekarza. Reakcja kolegi „Igora”. Michał Panasik przeżył, był wielokrotnie operowany podczas powstania i po wojnie. Postawy kolegów z oddziału. [+]
[00:47:00] Incydent z cywilami podczas odnoszenia rannego kolegi do szpitala Jana Bożego – postawa lekarza. Śmierć „Mściwoja”.
[00:53:10] Podczas obrony szpitala nikt nie spytał, gdzie kolega ps. „Tchórz” znalazł broń. Kolega podał broń, ale nie mógł wejść do budynku i wrócił do oddziału. Postawy powstańczych dowódców. Boh. wróciła do Polski i odnalazł ją kolega „Tchórz” – przedstawienie go znajomym powstańczym pseudonimem.
[01:01:50] Rola placówki powstańczej w szpitalu Jana Bożego – obrona podpalonego budynku. Odwaga powstańców.
[01:05:08] Boh. potrafiła strzelać i robiła to koło przekopu przy ul. Książęcej. Powody, dla których dowódca dał jej pistolet. Sanitariuszki nie były uzbrojone, znajoma łączniczka Krystyna Frankowska „Joanna” miała broń.
[01:08:48] Grupę w kanałach prowadził przewodnik. Kolega „Igor” był wcześniej w kanałach i dlatego poszedł na Starówkę. Po wojnie boh. dowiedziała się, że jedna z koleżanek, Irka, była łączniczką w kanałach i chodziła ze Śródmieścia na Żoliborz, pewnego razu pomogła przejść „Igorowi”. Wrażenia po wejściu do kanałów, boh. trzymała się paska kolegi – odgłosy z ulicy. Nakaz zachowania ciszy. Niemożność wykonania zadania na Placu Bankowym. [+]
[01:21:21] Jeden z kolegów został ranny w ramię i boh. opatrzyła go w kanale, po wojnie okazało się, że kolega ma do niej pretensje z powodu nie w pełni sprawnej ręki.
[01:25:56] Boh. zabierała rannych z różnych miejsc, ciężko rannych starano się odesłać do szpitala. Jedna z koleżanek po opatrzeniu rany postrzałowej wolała zostać w oddziale. Opatrywanie ran w warunkach pola walki.
[01:32:48] Wspomnienie walk na Stawkach, nawała ognia niemieckiego.
[01:34:35] Po zranieniu „Szczęsnego” dowódcą plutonu został Janusz Kokorniak, zawodowy żołnierz – jego stosunek do podkomendnych. Rozbrojenie „goliata” przez kolegę. Wspomnienie nalotu na Starówkę, podczas którego straty poniósł batalion „Czata 49” – odkopywanie zasypanych powstańców, w tym dowódcy „Motyla”. [+]
[01:40:30] Boh. była sanitariuszką w batalionie „Miotła” – dowódcami plutonu byli: „Szczęsny”, potem Janusz Kokorniak i „Igor” [Jerzy Zabłocki], podział zadań między nimi. Podczas walk o Stawki oddział musiał się wycofać – wypychanie przez okno jednego z kolegów.
[01:53:22] Zaginięcie „Igora” podczas walk na Stawkach – poszukiwanie i odnalezienie dowódcy, który uciekł Niemcom. [+]
[01:57:15] Szlak bojowy oddziału podczas powstania. Podczas pobytu w zajezdni kolega znalazł beczkę z winem – degustacja trunku.
[02:04:30] Koledzy z oddziału do końca walk byli przekonani o zwycięstwie – wola dalszej walki. Nadzieje na desant aliantów. Atmosfera wśród powstańców po ogłoszeniu kapitulacji.
[02:08:50] Boh. była przekonana, że rodzice i siostra nie żyją – dowódca dał podkomendnym możliwość wyjścia z miasta razem z oddziałami powstańczymi albo powrót do rodzin i wyjście z ludnością cywilną. Rozczarowanie wśród powstańców. Koleżanki wróciły do rodzin, a boh. wyszła razem z oddziałem – rozdzielenie kobiet i mężczyzn – spotkanie na dworcu z koleżankami z harcerstwa.
[02:19:40] Transport do Niemiec – po wyjściu z wagonów dziewczyny zostały obrzucone kamieniami przez niemieckie dzieciaki. Kąpiel w łaźni. Boh. trafiła do obozu w Sandbostel, gdzie byli polscy jeńcy z 1939 r. – ich pomoc. Rozdzielanie jedzenia i warunki bytowe w obozie.
[02:30:08] W obozie była koleżanka Hania z Konfederacji Narodu, jeden z jeńców polskich zakochał się w niej i czasem dawał jej czekoladę. Spotkanie z narzeczonym siostry, który także po powstaniu trafił do obozu w Sandbostel – chleb za puszkę z jedzeniem. [+]
[02:37:10] Niemcy wyprowadzili kobiety do kopania torfu – warunki pracy zimą. Spanie na podłodze – potem w Oberlangen kobiety spały na pryczach. Niemcy namawiali więźniarki do rezygnacji ze statusu jeńca wojennego i przejście do grupy cywili – obiecywanie poprawy warunków bytowych, potem groźby.
[02:47:10] Porównanie obozów w Sandbostel i Oberlangen – pomoc polskich jeńców w pierwszym obozie. Zachowanie niemieckich strażników, głód w obozie. Odgłosy zbliżającego się frontu – nadzieja na szybkie wyzwolenie.
[02:50:35] Wyzwolenie obozu w Oberlangen przez polskich żołnierzy z 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka. [+] Losy niemieckich strażników.
[02:57:55] Kobiety przeniesiono do wyzwolonego obozu w Niederlangen, gdzie były lepsze warunki. Boh. została wyznaczona na wyjazd do Holandii – półlegalna akcja polskich lotników, którzy chcieli zabrać byłe więźniarki do Anglii. Pobyt w Enskede – wspomnienie podłogi w willi. Zachowanie Holendrów wobec Polek.
[03:07:30] Boh. została przydzielona do służby w dowództwie Polskich Sił Powietrznych w Londynie. W obozie w Oberlangen koleżanka Ewa Piaszczyńska-Stolarska uczyła ją angielskiego. Ewa Stolarska podczas powstania wyszła za mąż, po wojnie Stolarscy wrócili do Polski i zamieszkali pod Warszawą. Boh. nawiązała kontakt z koleżanką, która pewnego dnia zniknęła – kartka podpisana powstańczym pseudonimem. Po kilku latach boh. z ramienia kliniki ortopedycznej była w Ciechocinku – spotkanie na dworcu. Boh. dowiedziała się, że Stolarscy zostali aresztowani, a Ewa Stolarska przeszła brutalne śledztwo – skutki pobytu w więzieniu.
więcej...
mniej

Grygiel Małgorzata

Bożek Wojciech

Instytut Pileckiego

Film