Andrzej Ogonek (ur. 1952, Brzeg) – absolwent Politechniki Wrocławskiej, jeden z założycieli NSZZ „Solidarność” w Fabryce Silników Elektrycznych Besel w Brzegu, w latach 1980-1990 działacz brzeskich struktur „Solidarności”, autor tekstów do podziemnych wydawnictw „Solidarności” i „Solidarności Walczącej”. Od maja do lipca 1982 internowany w Ośrodku Odosobnienia w Nysie.
[00:00:10] Urodzony 24 listopada 1952 r. w Brzegu. Ojciec krawiec urodzony w Karłowie k. Stanisławowa, aresztowany w czasie wojny przez Niemców, trafił do więzienia w Kołomyi, potem do Lwowa przy ul. Janowskiej, zwolniony po ok. 6 tygodniach. Po nadejściu II Frontu Ukraińskiego w 1944 r. został zmobilizowany do Armii Czerwonej jako krawiec, zwolniony w okolicach Mělníka w Czechach. W październiku 1945 r. przyjechał do Brzegu, gdzie przeniosła się cała rodzina z Kresów.
[00:01:55] Mama urodzona w Mościskach koło Lwowa, mieszkała we Lwowie – pracowała w drukarni Ossolineum. Pierwszy mąż – piłkarz, miała z nim trojaczki, które zmarły wkrótce po urodzeniu. W czasie wojny poznała Holendra, wzięli ślub, wyjazd do Holandii do miasta Alphen aan den Rijn. Mąż zginął podczas bombardowania, matkę przygarnęli dobrzy ludzie – pomagała im przy dzieciach i pracowała u aptekarki. Babcia po wojnie osiadła w Gliwicach, mama transportem do Polski przyjechała do niej, trafiły do Brzegu poszukując znajomych i rodziny z Kresów. Poznanie się rozdziców, ślub w 1951 r. „w przeddzień wymiany pieniędzy”. Narodziny boh. w 1952 r., brat Tadeusz w 1954 r.
[00:06:00] Kolejno nauka w 3 szkołach podstawowych w Brzegu (nr 4, nr 2, nr 8). Koleżanka Irena Roman została żoną funkcjonariusza UB. Poznanie przyszłej żony w podstawówce. Orędzie biskupów – odmowa napisania wypracowania potępiajacego ten list. Ojciec szył mundury i szynele radzieckim oficerom – przychodzili do domu, do pokoju, gdzie był warsztat ojca, przynosili dobre rzeczy („pamiętam smak łososia”) – na jednym podwórku mieszkało wielu oficerów, porządnych ludzi.
[00:10:45] Sporadyczne kontakty z rówieśnikami z ZSRR z sąsiedztwa. Po technikum studia na Politechnice Wrocławskiej, tytuł mgr inż. mechanik. Rozpoczęcie pracy w Beselu. Przynależność do Związku Studentów Polskich na studiach.
[00:12:45] Praca z filozofii nt. „potrzeby i roli państwa w komunizmie”. Namowy do wstąpienia do PZPR. W 1980 r. boh. planował zapisać się do Stronnictwa Ludowego.
[00:15:05] Lato 1980: koledzy z zakładu pracy namówili do przystąpienia do „Solidarności”, boh. został wybrany na przewodniczącego komisji wydziałowej „S”, a potem międzyzakładowej MKK – wybory z udziałem Anny Walentynowicz, 1981 r.
[00:17:48] Działalność na terenie zakładu: doprowadzenie do zwolnienia majstra wydziału remontowego, zmiana organizacji pracy (likwidacja premii), dyr. Antoni Maciocha. Wybory do samorządu zakładowego pod koniec 1981 r., wybory na członka komisji miejskiej.
[00:22:00] Działalność w MKK – zebrania. Razem z Ryszardem Kołeckim stworzyli grupę nacisku, komisję mieszkaniową, by zmusić Rosjan do wyjścia z Polski, bo oni zajmowali dużo mieszkań (ponad 600 lokali). Sprzeciw „S” wobec przyznania mieszkania trenerowi koszykarek (Tadeusz Śliwiński z „Solidarności” nauczycielskiej).
[00:24:14] Wprowadzenie stanu wojennego – wyłączenie telewizji i radia [+]. Msza wieczorna w kościele Św. Krzyża, minuta ciszy na pamiątkę ofiar Grudnia ’70 w Gdańsku. Najście ubeków, zatrzymanie przez milicję, przewiezienie do komendy milicji przy ul. Robotniczej, noc w celi, znajomy milicjant. Piotr Czollek z celi przewidywał wywózkę na Syberię.
[00:31:25] Kontakt z żoną przez sąsiada-milicjanta, paczki z jedzeniem i papierosami. Po 48 godz. namawianie do podpisania lojalki, przesłuchanie przez ubeka. Kadrowiec Brombosz – oświadczenie o nieprowadzeniu wrogiej działalności. Wskazanie Anny Szewczyk – zatrzymana 13 grudnia.
[00:35:45] Dalsza działalność w podziemiu z pracownikami Beselu. Wezwania dyscyplinujace przed planowanymi manifestacjami, strajk 13 maja [1982 r.] w południe. Internowanie: zabranie z domu. Inni internowani: Tadeusz Śliwiński („S” Oświata)
Ryszard Ludka z Agrometu, Janusz Kędzia z Meprozetu.
[00:39:38] Przewiezienie nyską do obozu internowania w Nysie. Cele niezamykane. Inni internowani z Brzegu: Czesław Wiland, Piotr Czollek, Zdzisław Grzesiek. Osadzeni z Opola i Wrocławia byli na innych piętrach – brak kontaktu poza spacerami. Prof. Zlat, Bogdan Żurek z Gdańska. Internowanie do 24 lipca 1982 (od 15 maja).
[00:41:20] Strajk głodowy ok. 2 tygodni. Janusz Smagoń nie przyjmował wody. Lekarz dr Głąb, opieka pielęgniarki. Rodzinom zabroniono widzeń za karę. Rozmowy z rodzinami przez okno. Ciężarna żona T. Śliwińskiego. [+]
[00:44:45] Rozmowy z ubekiem, przekonywanie do zakończenia głodówki, namowy bp Alfonsa Nosala. Zakończenie głodówki. Janusz Sanocki przewieziony do innego „internatu”.
[00:47:09] Zajęcia w czasie internowania – poczucie wolności, brak zobowiazań. Jedzenie: „beton” z grochu. Bilard, ping-pong, oglądanie meczy mundialu.
[00:49:15] Przemyt alkoholu do celi, kipisz. Guma do robienia stempli. Granie w koszykowkę, siatkówkę, karty.
[00:52:42] Po wyjściu z internowania zaangażowanie w działalność podziemną z dużą ostrożnością. Wpadka w Beselu. Drukowanie gazetki zakładowej „Kornik”, boh. pisał sprawozdania z procesu w Sądzie Garnizonowym w Opolu. Po procesie wyszli Mnich i Jóźwicka, wcześniej Maria Uchta i Adam Staszczuk.
[00:55:40] Wpadka w Beselu – Mirosław [Dziewan?], złapano go z narkotykami, wsypał drukarzy. Aresztowanie boh., przewiezienie do aresztu w Opolu. Przesłuchujący: Krajewski. Nieoczekiwane zwolnienie po upływie 48 godz.
[00:01:25] Śmierć Breżniewa, euforia. Informacje od Wiesława Jóźwickiego o zatrzymaniu innych działaczy (m.in. Irena Jóźwicka), strach boh. przed działaniami UB.
[01:01:55] Po zwolnieniu z internowania - zwolnienie z pracy „z powodów politycznych”. [+] Na odlewni zakładu pracowało najwięcej działaczy podziemia (m.in. Jarząbek, Dziewa, Mich). Wyjazd boh. do Szklar do pracy przy burakach cukrowych, telegram o przywróceniu do pracy.
[01:06:27] Przed przywróceniem do pracy zebranie pracowników z komisarzem wojskowym i dyrektorem, zastraszanie ludzi.
[01:09:07] Dalsza działalność: w 1985 r. spektakl o śmierci ks. Popiełuszki, grany m.in. w kościele Św. Krzyża we Wrocławiu. Przygotowywał ich scenicznie polonista Henryk Mazurkiewicz. Krzyż kwietny w kościele św. Mikołaja, transparent z napisem „Maryjo Tobie solidarność naszych serc” zrobiony z czerwonej włóczki. Pielgrzymka ludzi pracy.
[01:11:40] Szkolenia z sitodruku u pp. Hryciuków. Kolega szkolny Wojciech Dziubiński zaproponował boh. pracę w otoczarni grysu – zwolnienie z pracy. Praca w firmie Proponex, założenie własnej spółki, wybór do zarządu miasta w 1990 r. Boh. do dziś prowadzi własną działalność gospodarczą.
[00:15:10] Jerzy Lewandowski, mąż koleżanki szkolnej, wyróżniający się robotnik, zrezygnował ze studiów i został ubekiem.
[01:19:13] Dysponowanie zasobami mieszkaniowymi miasta z udziałem komisji mieszkaniowej. Wybory do Rady Miejskiej w 1990 r. – boh. z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” został członkiem zarządu miasta, zajmował się m.in. rozwiązywanem problemów mieszkaniowych, spory o lokale w blokach po Armii Czerwonej.
[01:23:30] Kolportaż ulotek przez boh. m.in. do mieszkania [Piotra] Jamroza, z akademika we Wrocławiu podczas strajków studenckich. Zakup i przewiezienie papieru z Oławy.
[01:26:27] Publikacje tekstów w „Prostowniku” (m.in. o konfederacji barskiej, wywiad ze Zbigniewem Oliwą). Zaprzysiężenie MKK.
[01:30:10] Wizyta delegacji Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w ośrodkach internowania – w efekcie pozwolono dostawać paczki, msze z udziałem proboszcza w Nysie. Wyjście z internowania, śpiewanie zakazanych piosenek.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.