Andrzej Ogonek (ur. 1952, Brzeg) – absolwent Politechniki Wrocławskiej, jeden z założycieli NSZZ „Solidarność” w Fabryce Silników Elektrycznych Besel w Brzegu, w latach 1980-1990 działacz brzeskich struktur „Solidarności”, autor tekstów do podziemnych wydawnictw „Solidarności” i „Solidarności Walczącej”. Od maja do lipca 1982 internowany w Ośrodku Odosobnienia w Nysie.
[00:00:10] Urodzony 24 listopada 1952 r. w Brzegu. Ojciec krawiec urodzony w Karłowie k. Stanisławowa, aresztowany w czasie wojny przez Niemców, trafił do więzienia w Kołomyi, potem do Lwowa przy ul. Janowskiej, zwolniony po ok. 6 tygodniach. Po nadejściu II Frontu Ukraińskiego w 1944 r. został zmobilizowany do Armii Czerwonej jako krawiec, zwolniony w okolicach Mělníka w Czechach. W październiku 1945 r. przyjechał do Brzegu, gdzie przeniosła się cała rodzina z Kresów.
[00:01:55] Mama urodzona w Mościskach koło Lwowa, mieszkała we Lwowie – pracowała w drukarni Ossolineum. Pierwszy mąż – piłkarz, miała z nim trojaczki, które zmarły wkrótce po urodzeniu. W czasie wojny poznała Holendra, wzięli ślub, wyjazd do Holandii do miasta Alphen aan den Rijn. Mąż zginął podczas bombardowania, matkę przygarnęli dobrzy ludzie – pomagała im przy dzieciach i pracowała u aptekarki. Babcia po wojnie osiadła w Gliwicach, mama transportem do Polski przyjechała do niej, trafiły do Brzegu poszukując znajomych i rodziny z Kresów. Poznanie się rozdziców, ślub w 1951 r. „w przeddzień wymiany pieniędzy”. Narodziny boh. w 1952 r., brat Tadeusz w 1954 r.
[00:06:00] Kolejno nauka w 3 szkołach podstawowych w Brzegu (nr 4, nr 2, nr 8). Koleżanka Irena Roman została żoną funkcjonariusza UB. Poznanie przyszłej żony w podstawówce. Orędzie biskupów – odmowa napisania wypracowania potępiajacego ten list. Ojciec szył mundury i szynele radzieckim oficerom – przychodzili do domu, do pokoju, gdzie był warsztat ojca, przynosili dobre rzeczy („pamiętam smak łososia”) – na jednym podwórku mieszkało wielu oficerów, porządnych ludzi.
[00:10:45] Sporadyczne kontakty z rówieśnikami z ZSRR z sąsiedztwa. Po technikum studia na Politechnice Wrocławskiej, tytuł mgr inż. mechanik. Rozpoczęcie pracy w Beselu. Przynależność do Związku Studentów Polskich na studiach.
[00:12:45] Praca z filozofii nt. „potrzeby i roli państwa w komunizmie”. Namowy do wstąpienia do PZPR. W 1980 r. boh. planował zapisać się do Stronnictwa Ludowego.
[00:15:05] Lato 1980: koledzy z zakładu pracy namówili do przystąpienia do „Solidarności”, boh. został wybrany na przewodniczącego komisji wydziałowej „S”, a potem międzyzakładowej MKK – wybory z udziałem Anny Walentynowicz, 1981 r.
[00:17:48] Działalność na terenie zakładu: doprowadzenie do zwolnienia majstra wydziału remontowego, zmiana organizacji pracy (likwidacja premii), dyr. Antoni Maciocha. Wybory do samorządu zakładowego pod koniec 1981 r., wybory na członka komisji miejskiej.
[00:22:00] Działalność w MKK – zebrania. Razem z Ryszardem Kołeckim stworzyli grupę nacisku, komisję mieszkaniową, by zmusić Rosjan do wyjścia z Polski, bo oni zajmowali dużo mieszkań (ponad 600 lokali). Sprzeciw „S” wobec przyznania mieszkania trenerowi koszykarek (Tadeusz Śliwiński z „Solidarności” nauczycielskiej).
[00:24:14] Wprowadzenie stanu wojennego – wyłączenie telewizji i radia [+]. Msza wieczorna w kościele Św. Krzyża, minuta ciszy na pamiątkę ofiar Grudnia ’70 w Gdańsku. Najście ubeków, zatrzymanie przez milicję, przewiezienie do komendy milicji przy ul. Robotniczej, noc w celi, znajomy milicjant. Piotr Czollek z celi przewidywał wywózkę na Syberię.
[00:31:25] Kontakt z żoną przez sąsiada-milicjanta, paczki z jedzeniem i papierosami. Po 48 godz. namawianie do podpisania lojalki, przesłuchanie przez ubeka. Kadrowiec Brombosz – oświadczenie o nieprowadzeniu wrogiej działalności. Wskazanie Anny Szewczyk – zatrzymana 13 grudnia.
[00:35:45] Dalsza działalność w podziemiu z pracownikami Beselu. Wezwania dyscyplinujace przed planowanymi manifestacjami, strajk 13 maja [1982 r.] w południe. Internowanie: zabranie z domu. Inni internowani: Tadeusz Śliwiński („S” Oświata)
Ryszard Ludka z Agrometu, Janusz Kędzia z Meprozetu.
[00:39:38] Przewiezienie nyską do obozu internowania w Nysie. Cele niezamykane. Inni internowani z Brzegu: Czesław Wiland, Piotr Czollek, Zdzisław Grzesiek. Osadzeni z Opola i Wrocławia byli na innych piętrach – brak kontaktu poza spacerami. Prof. Zlat, Bogdan Żurek z Gdańska. Internowanie do 24 lipca 1982 (od 15 maja).
[00:41:20] Strajk głodowy ok. 2 tygodni. Janusz Smagoń nie przyjmował wody. Lekarz dr Głąb, opieka pielęgniarki. Rodzinom zabroniono widzeń za karę. Rozmowy z rodzinami przez okno. Ciężarna żona T. Śliwińskiego. [+]
[00:44:45] Rozmowy z ubekiem, przekonywanie do zakończenia głodówki, namowy bp Alfonsa Nosala. Zakończenie głodówki. Janusz Sanocki przewieziony do innego „internatu”.
[00:47:09] Zajęcia w czasie internowania – poczucie wolności, brak zobowiazań. Jedzenie: „beton” z grochu. Bilard, ping-pong, oglądanie meczy mundialu.
[00:49:15] Przemyt alkoholu do celi, kipisz. Guma do robienia stempli. Granie w koszykowkę, siatkówkę, karty.
[00:52:42] Po wyjściu z internowania zaangażowanie w działalność podziemną z dużą ostrożnością. Wpadka w Beselu. Drukowanie gazetki zakładowej „Kornik”, boh. pisał sprawozdania z procesu w Sądzie Garnizonowym w Opolu. Po procesie wyszli Mnich i Jóźwicka, wcześniej Maria Uchta i Adam Staszczuk.
[00:55:40] Wpadka w Beselu – Mirosław [Dziewan?], złapano go z narkotykami, wsypał drukarzy. Aresztowanie boh., przewiezienie do aresztu w Opolu. Przesłuchujący: Krajewski. Nieoczekiwane zwolnienie po upływie 48 godz.
[00:01:25] Śmierć Breżniewa, euforia. Informacje od Wiesława Jóźwickiego o zatrzymaniu innych działaczy (m.in. Irena Jóźwicka), strach boh. przed działaniami UB.
[01:01:55] Po zwolnieniu z internowania - zwolnienie z pracy „z powodów politycznych”. [+] Na odlewni zakładu pracowało najwięcej działaczy podziemia (m.in. Jarząbek, Dziewa, Mich). Wyjazd boh. do Szklar do pracy przy burakach cukrowych, telegram o przywróceniu do pracy.
[01:06:27] Przed przywróceniem do pracy zebranie pracowników z komisarzem wojskowym i dyrektorem, zastraszanie ludzi.
[01:09:07] Dalsza działalność: w 1985 r. spektakl o śmierci ks. Popiełuszki, grany m.in. w kościele Św. Krzyża we Wrocławiu. Przygotowywał ich scenicznie polonista Henryk Mazurkiewicz. Krzyż kwietny w kościele św. Mikołaja, transparent z napisem „Maryjo Tobie solidarność naszych serc” zrobiony z czerwonej włóczki. Pielgrzymka ludzi pracy.
[01:11:40] Szkolenia z sitodruku u pp. Hryciuków. Kolega szkolny Wojciech Dziubiński zaproponował boh. pracę w otoczarni grysu – zwolnienie z pracy. Praca w firmie Proponex, założenie własnej spółki, wybór do zarządu miasta w 1990 r. Boh. do dziś prowadzi własną działalność gospodarczą.
[00:15:10] Jerzy Lewandowski, mąż koleżanki szkolnej, wyróżniający się robotnik, zrezygnował ze studiów i został ubekiem.
[01:19:13] Dysponowanie zasobami mieszkaniowymi miasta z udziałem komisji mieszkaniowej. Wybory do Rady Miejskiej w 1990 r. – boh. z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” został członkiem zarządu miasta, zajmował się m.in. rozwiązywanem problemów mieszkaniowych, spory o lokale w blokach po Armii Czerwonej.
[01:23:30] Kolportaż ulotek przez boh. m.in. do mieszkania [Piotra] Jamroza, z akademika we Wrocławiu podczas strajków studenckich. Zakup i przewiezienie papieru z Oławy.
[01:26:27] Publikacje tekstów w „Prostowniku” (m.in. o konfederacji barskiej, wywiad ze Zbigniewem Oliwą). Zaprzysiężenie MKK.
[01:30:10] Wizyta delegacji Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w ośrodkach internowania – w efekcie pozwolono dostawać paczki, msze z udziałem proboszcza w Nysie. Wyjście z internowania, śpiewanie zakazanych piosenek.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.