Janusz Buczkowski (ur. 1932, Białystok) – fotografik, jeden z twórców kieleckiej szkoły krajobrazu. Opowiada o losach swego ojca Michała, który jako plutonowy we wrześniu 1939 walczył w obronie Lwowa. Skazany po ucieczce z niewoli sowieckiej na 7 lat więzienia, trafił do armii gen. Andersa i walczył pod Monte Cassino, w bitwie o Bolonię i Ankonę. Do rodziny wrócił w 1946 roku. Pan Janusz opowiada też o swoim dzieciństwie w Białymstoku, okupacji niemieckiej, pierwszych książkach i aparacie fotograficznym.
[00:00:10] Bohater urodził się we Włocławku w 1932 r. Mieszkał tam do 1938 r., kiedy z matką dołączył do pracującego w Białymstoku ojca. Wybuch wojny – boh. czyta list ojca do babci boh. z 24 sierpnia 1939 opisujący mobilizację mężczyzn do wojska i płaczące kobiety.
[00:03:20] W nocy przyszedł do domu policjant z kartą mobilizacyjną dla ojca. Rano ojciec wziął przydział chleba i poszedł na wojnę, nie było go 6 lat. Gdy wojsko szło przez Białystok, była szansa zobaczyć się z ojcem w lesie-parku Zwierzyńcu i boh. z matką tam poszli.
[00:06:00] Podczas spotkania zaczął się nalot samolotów niemieckich, 3 dni później do miasta weszli Niemcy. Opis schludnego wojska niemieckiego i ubogiego rosyjskiego. Na ul. Sienkiewicza w Białymstoku ojciec miał swój zakład z maszynami. Warunki mieszkaniowe rodziny boh. na ul. Drewnianej.
[00:08:00] Mieszkańców kamienic przy Sienkiewicza wykwaterowano i zainstalował się tam sztab gen. Żukowa, dowódcy okręgu białostockiego. Zakład ojca był na zapleczu, matce pozwolono tam zostać i pracować.
[00:09:20] Boh. zaprzyjaźnił z rosyjskim chłopcem. Gdy jako dorosły był w delegacji w Moskwie, odszukał go – okazało się, że został dziennikarzem i pracował w „Gwiezdnym Miasteczku”, gdzie tworzono bombę atomową.
[00:12:40] Białystok po niemieckim ataku na ZSRR [w 1941]. Szaber. Boh. zabrał z mieszkania Żukowa patefon, płytę z piosenką „Ciemnaja noc” i walizkę, którą ma do dziś. Ze sklepu z artykułami piśmiennymi wziął stalówki.
[00:15:00] Gdy ojciec wyruszał na wojnę, matka boh. była obłożnie chora. Przymus pracy w czasie okupacji. Na ul. Drewnianej boh. rozbił niechcący szybę u pani Majerowej, której mąż był oficerem kontrwywiadu WP, zmarł kilka miesięcy przed wybuchem wojny.
[00:16:40] Propozycja Majerowej, by wysłać boh. na wieś do jej znajomych. Wyjazd boh. do wsi Brzózki Stare, gdzie został pastuchem. Zgubienie krowy przez boh. i ostra nagana gospodarza.
[00:19:00] Powrót boh. 27 km na piechotę do Białegostoku. Matka jeździła na wieś po jedzenie. Gdy zachorowała, wysłała tam boh., który w drodze powrotnej trafił na łapankę, zarekwirowano mu jedną z dwóch gęsi.
[00:22:40] Matka i p. Majerowa szukały lokum dla boh. Zamieszkał u p. Danusi, fordanserki. Była wykształcona, jej brat był oficerem WP, ona sama mogła być szpiegiem. Tańczyła z Niemcami w restauracja „Wiktoria” we Włocławku.
[00:24:00] Wyjazd boh. do wsi Szymbory-Andrzejowięta. W Brzózkach Starych p. Danusia Szymborska z d. Majerowa wzięła „umowny” ślub z p. Julkiem. Początki tworzenia siatki konspiracyjnej AK.
[00:25:45] Boh. pasł krowy, miał 9 lat. Spotkał dwóch ludzi z radiostacją, potem zobaczył karabin maszynowy p. Julka. Sołtys wsi Stanisław Szymborski został zabity przez partyzantów.
[00:27:30] Heniek Szymborski zwołał spotkanie gospodarzy. Został z niego zabrany przez uzbrojonych mężczyzn i usłyszano strzały. Jego młodszy brat doniósł o tym w Wysokim Mazowieckim. W nocy boh. ujrzał rzekomo zabitego w domu przy stole z p. Julkiem.
[00:29:00] Boh. więcej nie zobaczył p. Szymborskiego, który poszedł do partyzantki leśnej. Danusia pracowała w gospodarstwie. Boh. mieszkał tam do 1944 r. Przejście frontu. Naloty na Białystok. Ostrzelanie Brzózek przez artylerię radziecką.
[00:31:30] [boh. pokazuje do kamery zdjęcia kamienicy na ul. Drewnianej i podwórka na ul. Sienkiewicza oraz kwaterę gen. Żukowa].
[00:32:25] Historia ojca, który wrócił w 1946 r. Po wojnie matka z boh. wrócili do Włocławka. Scena powrotu ojca z wojny. [+]
[00:33:30] Podczas wojny ojciec płynął z Armią Andersa z Rosji do Persji i jego konwój był torpedowany przez niemieckie łodzie podwodne. Konwój transportował Polaków z Rosji do Iranu do Armii Andersa. Dwa statki zostały zaatakowane, reszta się uratowała.
[00:35:00] Ojciec napisał pamiętnik. W 1939 r. oddział ojca został otoczony przez wojsko radzieckie. Poddanie przez dowódcę oddziału. Po złożeniu broni dowódca na oczach kompanii zastrzelił się. [++]
[00:37:10] Żołnierze mogli się rozejść do domów, ale nazajutrz Rosjanie zaczęli ich wyłapywać i zamknęli w obozie. Ojciec trafił do Ostaszkowa. Był kapralem, wypuszczono go. Pracował potem w kopalni „Krzywy Róg” na Ukrainie.
[00:38:40] Ojciec uciekł dwoma kolegami, jeden z nich został postrzelony. Przez miesiąc szli przez tajgę. We wsi zadenuncjowano ich i trafili do więzienia. Ojciec dostał wyrok 7 lat, kolega 4 lata. Przyczyny różnicy w wysokości wyroku.
[00:41:00] Warunki w więzieniu. Jednym z osadzonych był książę Lubomirski, któremu ojciec odstępował swój przydział machorki i kolejkę wynoszenia wiadra z odchodami. Książę był adiutantem gen. Andersa, przestawił ojca jako tego, który uratował mu życie. Papierosy ojciec oddawał za wyłapanie przez Lubomirskiego 200 pluskiew. [+]
[00:43:30] [Powojenna] Wizyta żony gen. Andersa w Jędrzejowie u p. Przypkowskich i jej spotkanie z boh., podczas którego boh. dowiedział się o śmierci Lubomirskiego. Udział ojca w walkach.
[00:44:50] Niemcy po wkroczeniu do Białegostoku zaczęli likwidować biblioteki. Książki zwozili na wielką hałdę, której pilnowali własowcy. Starsi koledzy boh. podkradali się pod hałdy. Boh. miał wtedy 8-9 lat. Gdy wkroczyli Rosjanie, boh. poszedł do szkoły rosyjskiej.
[00:47:30] Przed wojną był w polskiej klasie wstępnej, gdzie uczył się po polsku pisać, czytać i rachować. Gdy zdał do klasy pierwszej – wybuchła wojna. Boh. wziął z hałdy książkę „Podróże Doktora Dolittle”. Własowcy był uzbrojeni, jednego z chłopców zabili. Mimo tego inni próbowali, boh. wziął z hałdy paczkę, była to trylogia H. Sienkiewicza. [+]
[00:49:40] Połowę mieszkańców wsi boh. stanowili partyzanci. Przed samym końcem wojny, w styczniu-lutym [1945] 2 km za wsią spadł sowiecki samolot. Widok miejsca katastrofy. [+]
[00:53:00] Zakład boh. z kolegą i historia wilczura Rexa, który przybłąkał się do boh., gdy ten wypasał krowy w Szymborach. Rex okazał się wilczurem gestapowskim, który w Szepietowie zagryzał ludzi. Zabrali go partyzanci do AK. [+]
[00:59:00] Matka zakopała „Trylogię” przyniesioną przez syna, odkopała dopiero przed wyjazdem do Włocławka. Z wyszabrowanych stalówek chłopcy ustawiali szwadrony wojsk wzorem tych z „Trylogii”.
[01:00:50] Po przyjeździe do Włocławka boh. poszedł do klasy 4, bo doskonale czytał. Skrócona edukacja boh.
[01:02:50] Katastrofę samolotu sowieckiego przeżył tylko pilot. Historia katastrofy. [++]
[01:04:50] Zakład z kolegą: 12-letni boh. biegł 2 km do wsi, w lasku natknął się na szpaler 6-7 ludzi z automatami, był przerażony, myślał że to duchy ofiar. Jeden z „duchów” zapytał go po polsku, co tam robi. Boh. opowiedział całą historię zakładu. [+]
[01:07:20] W lutym 1945 po boh. przyjechała matka i pojechali pociągiem towarowym do Warszawy. Ostrzelanie pociągu w Borach Tucholskich. Ruiny miasta. Z Dworca Wileńskiego jechali na Dworzec Główny i stamtąd dojechali do Włocławka. Powrót ojca.
[01:09:00] Ojciec był rzemieślnikiem (kamasznik-cholewkarz) i otworzył swój zakład, poprawiło to sytuację finansową rodziny. W Płocku ojciec spotkał się przypadkiem ze swoim dowódcą, zaprzyjaźnili się. Ojciec był inwigilowany przez UB. Szkoły boh.
[01:10:30] Most we Włocławku i historia zmian jego nazwy.
[01:11:30] Wizyta we Włocławku marszałka Rokossowskiego – boh. wyznaczony do prowadzenia reprezentacji szkoły i salutowania przed trybuną oficjeli. Pomylenie przez boh. kierunków i obniżenie mu oceny z zachowania. Wstawiennictwo ojca.
[01:14:55] Wymiana przez boh. scyzoryka na straszak. Oskarżenie boh. przez UB o grożenie kobiecie. Wizyta na komisariacie. Ojciec jako były żołnierz Andersa też bywał tam wzywany. Ojciec był [u Andersa] szefem kompanii karnej.
[01:17:30] W 1947 r. stryjek namówił ojca boh., żeby kupił boh. aparat. Boh. w 1948 r. jako jedyny miał w szkole średniej aparat skrzynkowy 6x9. Dawał filmy do wywołania. Książka „Fotografika” Tadeusza Cypriana.
[01:21:10] Boh. nauczył się stykowego odbijania negatywów na papierze chlorosrebrowym. Początek kariery fotograficznej boh. Na studiach w Szkole Głównej Planowania i Statystyki (SGPiS) objął pracownię fotograficzną, w której był powiększalnik. Zamiast uczyć się marksizmu, uczył się reprodukcji zdjęć.
[01:23:25] W 1956 r. dostał nakaz pracy do Kielc. Z gazety dowiedział się, że w Wojewódzkim Domu Kultury obywały się spotkania fotograficzne. Na jednym z nich spotkał przyszłych kolegów: Tadeusza Jakubika, Jana Spałwana, Wacława Cisłowskiego, Kłodawskiego (malarza) i Jana Siudowskiego. Paweł Pierściński pojawił się ok. 1960 r.
[01:25:00] Na spotkaniu dyskutowano o fotografiach. Boh. zapytano o plany i linie, co go zraziło na kilka miesięcy do spotkań, ale skłoniło do nauki kompozycji.
[01:26:00] Kolega Wojtek Kubiak z miejskiej rady narodowej namówił boh. do robienia zdjęć Włocławka na 25-lecie PRL. Na terenie ogrodów dziadków boh. postawiono bloki. Zezwolenia boh. na robienie zdjęć na wystawę miejską. Wizyta w komisariacie.
[01:29:00] Na otwarcie wystawy we włocławskim BWA przyszedł ojciec boh. Polityczna kłótnia ojca z oficerem i załagodzenie sporu przez W. Kubiaka.
[01:30:20] Zatrzymanie boh. przez milicjantów w drodze na cmentarz i grób matki. Został zabrany na komendę za „obrazę władzy ludowej”. Wyrok 3 miesięcy aresztu zniesiony przez amnestię.
[01:33:20] Ojciec opowiadał historie z pobytu w ZSRR, m.in. o oszukiwaniu podczas wycinki drzewa, aby w krótszym czasie dostać przydział chleba.
[01:35:35] Poczucie u ojca i boh., że Polacy zostali oszukani przez Zachód, który „sprzedał Polskę Rosji”.
[01:39:00] Opowieść ojca o łodziach podwodnych i dylematach związanych z powrotem do Polski. Matka boh. Władysława zmarła w wieku 42 lat. Ojciec Michał Buczkowski był plutonowym.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..