Buczkowski Janusz
Janusz Buczkowski (ur. 1932, Białystok) – fotografik, jeden z twórców kieleckiej szkoły krajobrazu. Opowiada o losach swego ojca Michała, który jako plutonowy we wrześniu 1939 walczył w obronie Lwowa. Skazany po ucieczce z niewoli sowieckiej na 7 lat więzienia, trafił do armii gen. Andersa i walczył pod Monte Cassino, w bitwie o Bolonię i Ankonę. Do rodziny wrócił w 1946 roku. Pan Janusz opowiada też o swoim dzieciństwie w Białymstoku, okupacji niemieckiej, pierwszych książkach i aparacie fotograficznym.
more...
less
[00:00:10] Bohater urodził się we Włocławku w 1932 r. Mieszkał tam do 1938 r., kiedy z matką dołączył do pracującego w Białymstoku ojca. Wybuch wojny – boh. czyta list ojca do babci boh. z 24 sierpnia 1939 opisujący mobilizację mężczyzn do wojska i płaczące kobiety.
[00:03:20] W nocy przyszedł do domu policjant z kartą mobilizacyjną dla ojca. Rano ojciec wziął przydział chleba i poszedł na wojnę, nie było go 6 lat. Gdy wojsko szło przez Białystok, była szansa zobaczyć się z ojcem w lesie-parku Zwierzyńcu i boh. z matką tam poszli.
[00:06:00] Podczas spotkania zaczął się nalot samolotów niemieckich, 3 dni później do miasta weszli Niemcy. Opis schludnego wojska niemieckiego i ubogiego rosyjskiego. Na ul. Sienkiewicza w Białymstoku ojciec miał swój zakład z maszynami. Warunki mieszkaniowe rodziny boh. na ul. Drewnianej.
[00:08:00] Mieszkańców kamienic przy Sienkiewicza wykwaterowano i zainstalował się tam sztab gen. Żukowa, dowódcy okręgu białostockiego. Zakład ojca był na zapleczu, matce pozwolono tam zostać i pracować.
[00:09:20] Boh. zaprzyjaźnił z rosyjskim chłopcem. Gdy jako dorosły był w delegacji w Moskwie, odszukał go – okazało się, że został dziennikarzem i pracował w „Gwiezdnym Miasteczku”, gdzie tworzono bombę atomową.
[00:12:40] Białystok po niemieckim ataku na ZSRR [w 1941]. Szaber. Boh. zabrał z mieszkania Żukowa patefon, płytę z piosenką „Ciemnaja noc” i walizkę, którą ma do dziś. Ze sklepu z artykułami piśmiennymi wziął stalówki.
[00:15:00] Gdy ojciec wyruszał na wojnę, matka boh. była obłożnie chora. Przymus pracy w czasie okupacji. Na ul. Drewnianej boh. rozbił niechcący szybę u pani Majerowej, której mąż był oficerem kontrwywiadu WP, zmarł kilka miesięcy przed wybuchem wojny.
[00:16:40] Propozycja Majerowej, by wysłać boh. na wieś do jej znajomych. Wyjazd boh. do wsi Brzózki Stare, gdzie został pastuchem. Zgubienie krowy przez boh. i ostra nagana gospodarza.
[00:19:00] Powrót boh. 27 km na piechotę do Białegostoku. Matka jeździła na wieś po jedzenie. Gdy zachorowała, wysłała tam boh., który w drodze powrotnej trafił na łapankę, zarekwirowano mu jedną z dwóch gęsi.
[00:22:40] Matka i p. Majerowa szukały lokum dla boh. Zamieszkał u p. Danusi, fordanserki. Była wykształcona, jej brat był oficerem WP, ona sama mogła być szpiegiem. Tańczyła z Niemcami w restauracja „Wiktoria” we Włocławku.
[00:24:00] Wyjazd boh. do wsi Szymbory-Andrzejowięta. W Brzózkach Starych p. Danusia Szymborska z d. Majerowa wzięła „umowny” ślub z p. Julkiem. Początki tworzenia siatki konspiracyjnej AK.
[00:25:45] Boh. pasł krowy, miał 9 lat. Spotkał dwóch ludzi z radiostacją, potem zobaczył karabin maszynowy p. Julka. Sołtys wsi Stanisław Szymborski został zabity przez partyzantów.
[00:27:30] Heniek Szymborski zwołał spotkanie gospodarzy. Został z niego zabrany przez uzbrojonych mężczyzn i usłyszano strzały. Jego młodszy brat doniósł o tym w Wysokim Mazowieckim. W nocy boh. ujrzał rzekomo zabitego w domu przy stole z p. Julkiem.
[00:29:00] Boh. więcej nie zobaczył p. Szymborskiego, który poszedł do partyzantki leśnej. Danusia pracowała w gospodarstwie. Boh. mieszkał tam do 1944 r. Przejście frontu. Naloty na Białystok. Ostrzelanie Brzózek przez artylerię radziecką.
[00:31:30] [boh. pokazuje do kamery zdjęcia kamienicy na ul. Drewnianej i podwórka na ul. Sienkiewicza oraz kwaterę gen. Żukowa].
[00:32:25] Historia ojca, który wrócił w 1946 r. Po wojnie matka z boh. wrócili do Włocławka. Scena powrotu ojca z wojny. [+]
[00:33:30] Podczas wojny ojciec płynął z Armią Andersa z Rosji do Persji i jego konwój był torpedowany przez niemieckie łodzie podwodne. Konwój transportował Polaków z Rosji do Iranu do Armii Andersa. Dwa statki zostały zaatakowane, reszta się uratowała.
[00:35:00] Ojciec napisał pamiętnik. W 1939 r. oddział ojca został otoczony przez wojsko radzieckie. Poddanie przez dowódcę oddziału. Po złożeniu broni dowódca na oczach kompanii zastrzelił się. [++]
[00:37:10] Żołnierze mogli się rozejść do domów, ale nazajutrz Rosjanie zaczęli ich wyłapywać i zamknęli w obozie. Ojciec trafił do Ostaszkowa. Był kapralem, wypuszczono go. Pracował potem w kopalni „Krzywy Róg” na Ukrainie.
[00:38:40] Ojciec uciekł dwoma kolegami, jeden z nich został postrzelony. Przez miesiąc szli przez tajgę. We wsi zadenuncjowano ich i trafili do więzienia. Ojciec dostał wyrok 7 lat, kolega 4 lata. Przyczyny różnicy w wysokości wyroku.
[00:41:00] Warunki w więzieniu. Jednym z osadzonych był książę Lubomirski, któremu ojciec odstępował swój przydział machorki i kolejkę wynoszenia wiadra z odchodami. Książę był adiutantem gen. Andersa, przestawił ojca jako tego, który uratował mu życie. Papierosy ojciec oddawał za wyłapanie przez Lubomirskiego 200 pluskiew. [+]
[00:43:30] [Powojenna] Wizyta żony gen. Andersa w Jędrzejowie u p. Przypkowskich i jej spotkanie z boh., podczas którego boh. dowiedział się o śmierci Lubomirskiego. Udział ojca w walkach.
[00:44:50] Niemcy po wkroczeniu do Białegostoku zaczęli likwidować biblioteki. Książki zwozili na wielką hałdę, której pilnowali własowcy. Starsi koledzy boh. podkradali się pod hałdy. Boh. miał wtedy 8-9 lat. Gdy wkroczyli Rosjanie, boh. poszedł do szkoły rosyjskiej.
[00:47:30] Przed wojną był w polskiej klasie wstępnej, gdzie uczył się po polsku pisać, czytać i rachować. Gdy zdał do klasy pierwszej – wybuchła wojna. Boh. wziął z hałdy książkę „Podróże Doktora Dolittle”. Własowcy był uzbrojeni, jednego z chłopców zabili. Mimo tego inni próbowali, boh. wziął z hałdy paczkę, była to trylogia H. Sienkiewicza. [+]
[00:49:40] Połowę mieszkańców wsi boh. stanowili partyzanci. Przed samym końcem wojny, w styczniu-lutym [1945] 2 km za wsią spadł sowiecki samolot. Widok miejsca katastrofy. [+]
[00:53:00] Zakład boh. z kolegą i historia wilczura Rexa, który przybłąkał się do boh., gdy ten wypasał krowy w Szymborach. Rex okazał się wilczurem gestapowskim, który w Szepietowie zagryzał ludzi. Zabrali go partyzanci do AK. [+]
[00:59:00] Matka zakopała „Trylogię” przyniesioną przez syna, odkopała dopiero przed wyjazdem do Włocławka. Z wyszabrowanych stalówek chłopcy ustawiali szwadrony wojsk wzorem tych z „Trylogii”.
[01:00:50] Po przyjeździe do Włocławka boh. poszedł do klasy 4, bo doskonale czytał. Skrócona edukacja boh.
[01:02:50] Katastrofę samolotu sowieckiego przeżył tylko pilot. Historia katastrofy. [++]
[01:04:50] Zakład z kolegą: 12-letni boh. biegł 2 km do wsi, w lasku natknął się na szpaler 6-7 ludzi z automatami, był przerażony, myślał że to duchy ofiar. Jeden z „duchów” zapytał go po polsku, co tam robi. Boh. opowiedział całą historię zakładu. [+]
[01:07:20] W lutym 1945 po boh. przyjechała matka i pojechali pociągiem towarowym do Warszawy. Ostrzelanie pociągu w Borach Tucholskich. Ruiny miasta. Z Dworca Wileńskiego jechali na Dworzec Główny i stamtąd dojechali do Włocławka. Powrót ojca.
[01:09:00] Ojciec był rzemieślnikiem (kamasznik-cholewkarz) i otworzył swój zakład, poprawiło to sytuację finansową rodziny. W Płocku ojciec spotkał się przypadkiem ze swoim dowódcą, zaprzyjaźnili się. Ojciec był inwigilowany przez UB. Szkoły boh.
[01:10:30] Most we Włocławku i historia zmian jego nazwy.
[01:11:30] Wizyta we Włocławku marszałka Rokossowskiego – boh. wyznaczony do prowadzenia reprezentacji szkoły i salutowania przed trybuną oficjeli. Pomylenie przez boh. kierunków i obniżenie mu oceny z zachowania. Wstawiennictwo ojca.
[01:14:55] Wymiana przez boh. scyzoryka na straszak. Oskarżenie boh. przez UB o grożenie kobiecie. Wizyta na komisariacie. Ojciec jako były żołnierz Andersa też bywał tam wzywany. Ojciec był [u Andersa] szefem kompanii karnej.
[01:17:30] W 1947 r. stryjek namówił ojca boh., żeby kupił boh. aparat. Boh. w 1948 r. jako jedyny miał w szkole średniej aparat skrzynkowy 6x9. Dawał filmy do wywołania. Książka „Fotografika” Tadeusza Cypriana.
[01:21:10] Boh. nauczył się stykowego odbijania negatywów na papierze chlorosrebrowym. Początek kariery fotograficznej boh. Na studiach w Szkole Głównej Planowania i Statystyki (SGPiS) objął pracownię fotograficzną, w której był powiększalnik. Zamiast uczyć się marksizmu, uczył się reprodukcji zdjęć.
[01:23:25] W 1956 r. dostał nakaz pracy do Kielc. Z gazety dowiedział się, że w Wojewódzkim Domu Kultury obywały się spotkania fotograficzne. Na jednym z nich spotkał przyszłych kolegów: Tadeusza Jakubika, Jana Spałwana, Wacława Cisłowskiego, Kłodawskiego (malarza) i Jana Siudowskiego. Paweł Pierściński pojawił się ok. 1960 r.
[01:25:00] Na spotkaniu dyskutowano o fotografiach. Boh. zapytano o plany i linie, co go zraziło na kilka miesięcy do spotkań, ale skłoniło do nauki kompozycji.
[01:26:00] Kolega Wojtek Kubiak z miejskiej rady narodowej namówił boh. do robienia zdjęć Włocławka na 25-lecie PRL. Na terenie ogrodów dziadków boh. postawiono bloki. Zezwolenia boh. na robienie zdjęć na wystawę miejską. Wizyta w komisariacie.
[01:29:00] Na otwarcie wystawy we włocławskim BWA przyszedł ojciec boh. Polityczna kłótnia ojca z oficerem i załagodzenie sporu przez W. Kubiaka.
[01:30:20] Zatrzymanie boh. przez milicjantów w drodze na cmentarz i grób matki. Został zabrany na komendę za „obrazę władzy ludowej”. Wyrok 3 miesięcy aresztu zniesiony przez amnestię.
[01:33:20] Ojciec opowiadał historie z pobytu w ZSRR, m.in. o oszukiwaniu podczas wycinki drzewa, aby w krótszym czasie dostać przydział chleba.
[01:35:35] Poczucie u ojca i boh., że Polacy zostali oszukani przez Zachód, który „sprzedał Polskę Rosji”.
[01:39:00] Opowieść ojca o łodziach podwodnych i dylematach związanych z powrotem do Polski. Matka boh. Władysława zmarła w wieku 42 lat. Ojciec Michał Buczkowski był plutonowym.
more...
less