Grażyna Staniszewska (ur. 1949, Biała Krakowska), świadek wydarzeń marcowych 1968 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Działaczka NSZZ „Solidarność”, uczestniczyła w I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „S” w Gdańsku. Internowana po 13 grudnia 1981 roku.
00:00:02 Boh. urodzona 2 listopada 1949 r. w Białej Krakowskiej, przed połączeniem jej z Bielskiem i utworzeniem Bielska-Białej w 1950 r. Przed wojną Bielsko było niemiecko-żydowskie, a w Białej przeważali biedni Polacy. Podobnie połączono Czechowice-Dziedzice. W trzecim roku życia choroba gruźlica kości, pobyty w szpitalach w Rabce, Zakopanem, Otwocku przez sześć lat.
00:04:00 Mama była kierowniczką przedszkola nr 19, mieszkanie służbowe przy przedszkolu. Szkoła w szpitalu w Zakopanem, wszystkie dzieci były w gipsie. Operacja w Otwocku, powrót do domu, nauka chodzenia. Kolejne operacje nieudane, zniszczenie chrząstki wzrostowej w stawie biodrowym, krótsza noga. Zaadaptowanie do warunków chorobowych/szpitalnych.
00:07:46 Osobowość budowana poza domem, w dużej grupie dzieci. Liceum im. Kopernika w Bielsku-Białej, studia polonistyczne w Krakowie od 1967/68 r. Wydarzenia Marca 1968 boh. obserwowała, nie brała w nich czynnego udziału. Zamykanie w areszcie kolegów za udział w manifestacjach, poparcie dla studentów ze strony nauczycieli akademickich.
00:12:32 Zniechęcanie do aktywności opozycyjnej przez profesora, praca nauczycielki po studiach. Aktywne zaangażowanie w działalność opozycyjną w 1980 r., po wybuchu strajków na Wybrzeżu. Strajki MZK w Bielsku-Białej.
00:15:18 W 1968 r. w Krakowie studenci w studenckich czapkach szli naprzeciwko milicji robotniczo-chłopskiej (ORMO z Nowej Huty) – klasa robotnicza przeciw studentom. [+] W 1980 r. w Gdańsku robotnicy byli razem z inteligencją, doradcy z Warszawy, nie udało się podzielić ludzi. Informacje o strajkach z Radia Wolna Europa.
00:18:13 Początek zaangażowania w działalność opozycyjną. W 1980 r. boh. pracowała w dzielnicowym domu kultury. Zaproszenie od Andrzeja Gwiazdy na spotkanie pracowników estrad, wyjazd do Gdańska, spotkanie z Andrzejem Gwiazdą, zbieranie ulotek. Założenie Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” [+]. Dwójka delegatów na zjazd lokalny „S” z Bielska-Białej, boh. została delegatem na zjazd krajowy „S”, wybrana do Zarządu Regionu.
00:23:10 Pierwszy Ogólnopolski Zjazd „S” w Hali Olivii, wielkie przeżycie. Założenie Wszechnicy Podbeskidzia, spotkania z opozycjonistami i działaczami ruchu struktur poziomych PZPR („poziomki”), sprowadzanie wydawnictw dezdebitowych. Spotkanie z Maciejem Szumowskim z „Gazety Krakowskiej”, z PZPR. Przewodniczący Patrycjusz Kosmowski oponował, doprowadził do usunięcia boh. z zarządu. Atmosfera euforii i braterstwa w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., osamotnienie studentów w 1968 r. [+].
00:28:58 Zakładanie bibliotek wydawnictw podziemnych w zakładach pracy. W 1981 r. rozważano start działaczy „S” w wyborach do rad narodowych. Narada programowa nt. przyszłego ustroju gospodarczego Polski w Łodzi – poznanie Leszka Balcerowicza, wówczas członka PZPR. Chciał naprawić ustrój socjalistyczny poprzez zmianę stosunków własnościowych – rady pracownicze.
00:33:30 Wprowadzenie stanu wojennego. Współpraca wszechnic związkowych ze środowiskiem KOR (Ludwika Wujec, Henryk Wujec, Jacek Kuroń). Kluby Samorządnej Rzeczpospolitej lansowane przez Kuronia. 12 grudnia [1981] wieści o ruchach wojsk. Próba ukrywania się u siostry. Podręcznik „Obywatel a SB”. Wyłączony telefon.
00:39:10 Kryjówka u kolegi. Brak informacji, godzina milicyjna, najście ubeków, zatrzymanie, przesłuchanie, namawianie do współpracy. Areszt w Szerokiej w Jaworznie, potem szpital więzienny w Cieszynie – areszt dla kobiet. [+].
00:44:18 W 1977 r. boh. odeszła ze szkoły w proteście przeciw wprowadzeniu nowych zasad, zaczęła pracę w domu kultury. Spotkanie z „milicjantem”, próba zwerbowania do UB. [+].
00:48:20 Stworzenie Komitetu Założycielskiego „Solidarności” Pracowników Domów Kultury. Spotkanie z ubekiem. Próba szantażu, lista Macierewicza. [+]
00:52:00 Sąd lustracyjny, napaść mediów. Funkcjonariusz SB z Andrychowa jako świadek na rozprawie, zawartość teczki agenturalnej. Rzecznik interesu publicznego.
00:57:00 Postawa Jana Olszewskiego, doradcy Episkopatu, unikanie kontaktu. Postawa Jacka Kuronia. Żona Antoniego Macierewicza.
00:59:12 Więzienie w Cieszynie, wśród rzeczy osobistych – „Kodeks Postępowania Karnego”. Po miesiącu przewiezienie do ośrodka Mostostalu w Darłówku. Demonstracyjna podróż nyską, zarekwirowanie torby reklamowej „S”. [++]
01:02:43 Transport karny do Gołdapi. Działalność biblioteczna w Darłówku, rewizja.
01:05:25 Rodzina nie wiedziała o aresztowaniu boh. Pierwszy kontakt – paczka w styczniu. Wyjście z więzienia 24 lipca [1982] zamiast 22 lipca – strajk na koniec przeciwko traktowaniu przez funkcjonariuszy. Dary z zagranicy. Uwodzenie pilnujących żołnierzy. Pamiątkowe pieczątki wycinane z gumek. Wyjście z więzienia z transparentem „Solidarność” wypisanym szminką. Relacja telewizji niemieckiej. [++]
01:10:50 Internowanie w ośrodku RTV w Gołdapi. Było tam ok. 350 kobiet. Powitanie w Gołdapi, piosenka „stomatologiczna” „Wyrwij murom zęby krat”. Nad ośrodkiem w Gołdapi miał nadzór Międzynarodowy Czerwony Krzyż i Episkopat.
01:13:23 Dzień internowania w Gołdapi, wyżywienie, problem z nadmiarem czasu. Nielegalny radioodbiornik, audycje Wolnej Europy i Głosu Ameryki, ręcznie pisany biuletyn informacyjny krążący po ośrodku. Wykłady profesorek akademickich, kółka zainteresowań, biblioteka, nielegalne książki. Uwodzenie pilnujących. Teresa Baranowska. [+]
01:18:22 Ostrożność wobec funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, „Kodeks Postępowania Karnego”. Trudniejsze niż internowanie było aresztowanie. Działacze „trzeciego szeregu” z FSM, biuletyn „Trzeci Szereg”, współpraca z Jerzym Binkowskim przy tworzeniu pisma.
01:24:03 Aresztowanie twórców tygodnika „Trzeci Szereg” i radia (m. in. kolportera Stanisława Skwierawskiego). Konspiracyjna struktura podziemna Jerzego Binkowskiego. [++]. Odmowa współpracy inteligentów z Bieska-Białej z robotnikami.
01:27:27 Aresztowanie 30 działaczy pod koniec września 1983 r. Cela z kryminalistkami, złodziejkami. Andrzej Grajewski. Rozprawa sądowa z udziałem m.in. mamy. Zarzuty wobec boh., 3 miesiące w areszcie. Interwencje rodziny, mec. Siły-Nowickiego.
01:31:27 Akta sprawy przepisywane dla Komitetu Helsińskiego. Amnestia co roku. Pismo „Paragraf”.
01:33:54 Mecenas Siła- Nowicki współpracował z adwokatem Kurcyuszem.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.