Staniszewska Grażyna
Grażyna Staniszewska (ur. 1949, Biała Krakowska), świadek wydarzeń marcowych 1968 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim. Działaczka NSZZ „Solidarność”, uczestniczyła w I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „S” w Gdańsku. Internowana po 13 grudnia 1981 roku.
00:00:02 Boh. urodzona 2 listopada 1949 r. w Białej Krakowskiej, przed połączeniem jej z Bielskiem i utworzeniem Bielska-Białej w 1950 r. Przed wojną Bielsko było niemiecko-żydowskie, a w Białej przeważali biedni Polacy. Podobnie połączono Czechowice-Dziedzice. W trzecim roku życia choroba gruźlica kości, pobyty w szpitalach w Rabce, Zakopanem, Otwocku przez sześć lat.
00:04:00 Mama była kierowniczką przedszkola nr 19, mieszkanie służbowe przy przedszkolu. Szkoła w szpitalu w Zakopanem, wszystkie dzieci były w gipsie. Operacja w Otwocku, powrót do domu, nauka chodzenia. Kolejne operacje nieudane, zniszczenie chrząstki wzrostowej w stawie biodrowym, krótsza noga. Zaadaptowanie do warunków chorobowych/szpitalnych.
00:07:46 Osobowość budowana poza domem, w dużej grupie dzieci. Liceum im. Kopernika w Bielsku-Białej, studia polonistyczne w Krakowie od 1967/68 r. Wydarzenia Marca 1968 boh. obserwowała, nie brała w nich czynnego udziału. Zamykanie w areszcie kolegów za udział w manifestacjach, poparcie dla studentów ze strony nauczycieli akademickich.
00:12:32 Zniechęcanie do aktywności opozycyjnej przez profesora, praca nauczycielki po studiach. Aktywne zaangażowanie w działalność opozycyjną w 1980 r., po wybuchu strajków na Wybrzeżu. Strajki MZK w Bielsku-Białej.
00:15:18 W 1968 r. w Krakowie studenci w studenckich czapkach szli naprzeciwko milicji robotniczo-chłopskiej (ORMO z Nowej Huty) – klasa robotnicza przeciw studentom. [+] W 1980 r. w Gdańsku robotnicy byli razem z inteligencją, doradcy z Warszawy, nie udało się podzielić ludzi. Informacje o strajkach z Radia Wolna Europa.
00:18:13 Początek zaangażowania w działalność opozycyjną. W 1980 r. boh. pracowała w dzielnicowym domu kultury. Zaproszenie od Andrzeja Gwiazdy na spotkanie pracowników estrad, wyjazd do Gdańska, spotkanie z Andrzejem Gwiazdą, zbieranie ulotek. Założenie Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” [+]. Dwójka delegatów na zjazd lokalny „S” z Bielska-Białej, boh. została delegatem na zjazd krajowy „S”, wybrana do Zarządu Regionu.
00:23:10 Pierwszy Ogólnopolski Zjazd „S” w Hali Olivii, wielkie przeżycie. Założenie Wszechnicy Podbeskidzia, spotkania z opozycjonistami i działaczami ruchu struktur poziomych PZPR („poziomki”), sprowadzanie wydawnictw dezdebitowych. Spotkanie z Maciejem Szumowskim z „Gazety Krakowskiej”, z PZPR. Przewodniczący Patrycjusz Kosmowski oponował, doprowadził do usunięcia boh. z zarządu. Atmosfera euforii i braterstwa w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., osamotnienie studentów w 1968 r. [+].
00:28:58 Zakładanie bibliotek wydawnictw podziemnych w zakładach pracy. W 1981 r. rozważano start działaczy „S” w wyborach do rad narodowych. Narada programowa nt. przyszłego ustroju gospodarczego Polski w Łodzi – poznanie Leszka Balcerowicza, wówczas członka PZPR. Chciał naprawić ustrój socjalistyczny poprzez zmianę stosunków własnościowych – rady pracownicze.
00:33:30 Wprowadzenie stanu wojennego. Współpraca wszechnic związkowych ze środowiskiem KOR (Ludwika Wujec, Henryk Wujec, Jacek Kuroń). Kluby Samorządnej Rzeczpospolitej lansowane przez Kuronia. 12 grudnia [1981] wieści o ruchach wojsk. Próba ukrywania się u siostry. Podręcznik „Obywatel a SB”. Wyłączony telefon.
00:39:10 Kryjówka u kolegi. Brak informacji, godzina milicyjna, najście ubeków, zatrzymanie, przesłuchanie, namawianie do współpracy. Areszt w Szerokiej w Jaworznie, potem szpital więzienny w Cieszynie – areszt dla kobiet. [+].
00:44:18 W 1977 r. boh. odeszła ze szkoły w proteście przeciw wprowadzeniu nowych zasad, zaczęła pracę w domu kultury. Spotkanie z „milicjantem”, próba zwerbowania do UB. [+].
00:48:20 Stworzenie Komitetu Założycielskiego „Solidarności” Pracowników Domów Kultury. Spotkanie z ubekiem. Próba szantażu, lista Macierewicza. [+]
00:52:00 Sąd lustracyjny, napaść mediów. Funkcjonariusz SB z Andrychowa jako świadek na rozprawie, zawartość teczki agenturalnej. Rzecznik interesu publicznego.
00:57:00 Postawa Jana Olszewskiego, doradcy Episkopatu, unikanie kontaktu. Postawa Jacka Kuronia. Żona Antoniego Macierewicza.
00:59:12 Więzienie w Cieszynie, wśród rzeczy osobistych – „Kodeks Postępowania Karnego”. Po miesiącu przewiezienie do ośrodka Mostostalu w Darłówku. Demonstracyjna podróż nyską, zarekwirowanie torby reklamowej „S”. [++]
01:02:43 Transport karny do Gołdapi. Działalność biblioteczna w Darłówku, rewizja.
01:05:25 Rodzina nie wiedziała o aresztowaniu boh. Pierwszy kontakt – paczka w styczniu. Wyjście z więzienia 24 lipca [1982] zamiast 22 lipca – strajk na koniec przeciwko traktowaniu przez funkcjonariuszy. Dary z zagranicy. Uwodzenie pilnujących żołnierzy. Pamiątkowe pieczątki wycinane z gumek. Wyjście z więzienia z transparentem „Solidarność” wypisanym szminką. Relacja telewizji niemieckiej. [++]
01:10:50 Internowanie w ośrodku RTV w Gołdapi. Było tam ok. 350 kobiet. Powitanie w Gołdapi, piosenka „stomatologiczna” „Wyrwij murom zęby krat”. Nad ośrodkiem w Gołdapi miał nadzór Międzynarodowy Czerwony Krzyż i Episkopat.
01:13:23 Dzień internowania w Gołdapi, wyżywienie, problem z nadmiarem czasu. Nielegalny radioodbiornik, audycje Wolnej Europy i Głosu Ameryki, ręcznie pisany biuletyn informacyjny krążący po ośrodku. Wykłady profesorek akademickich, kółka zainteresowań, biblioteka, nielegalne książki. Uwodzenie pilnujących. Teresa Baranowska. [+]
01:18:22 Ostrożność wobec funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, „Kodeks Postępowania Karnego”. Trudniejsze niż internowanie było aresztowanie. Działacze „trzeciego szeregu” z FSM, biuletyn „Trzeci Szereg”, współpraca z Jerzym Binkowskim przy tworzeniu pisma.
01:24:03 Aresztowanie twórców tygodnika „Trzeci Szereg” i radia (m. in. kolportera Stanisława Skwierawskiego). Konspiracyjna struktura podziemna Jerzego Binkowskiego. [++]. Odmowa współpracy inteligentów z Bieska-Białej z robotnikami.
01:27:27 Aresztowanie 30 działaczy pod koniec września 1983 r. Cela z kryminalistkami, złodziejkami. Andrzej Grajewski. Rozprawa sądowa z udziałem m.in. mamy. Zarzuty wobec boh., 3 miesiące w areszcie. Interwencje rodziny, mec. Siły-Nowickiego.
01:31:27 Akta sprawy przepisywane dla Komitetu Helsińskiego. Amnestia co roku. Pismo „Paragraf”.
01:33:54 Mecenas Siła- Nowicki współpracował z adwokatem Kurcyuszem.
more...
less