Stefan Bach (ur. 1933, Kosowo k. Kartuz) wspomina z perspektywy dziecka realia okupacji niemieckiej na kaszubskiej wsi, np. wybicie wiejskich psów, które przeszkadzały w podsłuchiwaniu pod oknami, czy w domu mówiło się po polsku lub kaszubsku (było to zakazane). Opowiada o wysiedleniach Kaszubów do Niemiec, osiedlaniu niemieckich osadników w kaszubskich gospodarstwach oraz o niemieckiej szkole. Pan Stefan przywołuje historię sołtysa-Kaszuby, który w 1939 roku chronił mieszkańców wsi (m.in. księdza) przed wywózką lub rozstrzelaniem – uratowanego przez tegoż księdza przed rozstrzelaniem w 1945 roku przez Rosjan.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w Kosowie w 1933 r.
00:00:17 Wybuch II wojny św. – ojciec zabrał rodzinę z domu i ukrył w rowie za wsią, widok niemieckiego samolotu, który zrzucił bombę. Pobyt w Kosowie uciekinierów z Kacka i Gdyni. Wjazd do wsi niemieckich żołnierzy, jeden skontrolował dokumenty rodziców.
00:03:45 Rozkaz zabicia psów, które mieli polscy gospodarze. Ojciec kupił psa od Niemca i ten pies, z odpowiednim rodowodem, nie stracił życia. Psy zabijano, ponieważ przeszkadzały w podsłuchiwaniu pod oknami, czy Kaszubi nie łamią zakazu rozmów w ojczystym języku. Psy zabijał policjant, któremu trzeba było zapłacić za odstrzał zwierząt. [+]
00:06:00 Gospodarstwa oglądali niemieccy cywile w towarzystwie sołtysa – wysiedlenie kilkunastu rodzin, m.in. Mazurów, Plichtów – ich gospodarstwa zajęli Niemcy. W Kosowie zostało tylko czterech polskich gospodarzy. Boh. chodził do szkoły z synami niemieckich osadników. Wysiedlenie nastąpiło w nocy – do domów przyszli SS-mani, rodziny wywieziono do obozu w Potulicach, skąd wyjechali na roboty w głąb Niemiec. Po wojnie prawie wszyscy wrócili do domów. [+]
00:10:24 W 1940 r. boh. poszedł do I klasy – liczebność klas, bicie przez nauczycielkę za rozmowy po kaszubsku, kary cielesne za inne przewinienia. Nauczycielka złamała kij na głowie boh. – opatrzenie przez lekarkę. [+]
00:16:00 Jesienią 1944 r. nauczycielka wyjechała i nie było szkoły we wsi. Naukę wznowiono po wojnie. Wyjazdy Niemców ze wsi. Mroźna zima 1944-45.
00:19:05 We wsi byli uciekinierzy z Żuław. Podczas wycofywania się wojsk niemieckich w Kosowie kwaterowali żołnierze – pożar w sąsiednim Przodkowie, ucieczka Niemców. Odgłos nadjeżdżających czołgów – ich wjazd do wsi. Do domu przyszedł radziecki żołnierz, który zrewidował rodzinę i wypił kawę, którą wcześniej musiała wypić matka. Wyjazd czołgów do Trzech Rzek. Podczas strzelaniny rodzina schroniła się w piwnicy – sprawdzanie dokumentów przez żołnierza z granatem. Wieś opuścili niemieccy gospodarze. Wkroczenie Armii Czerwonej – żołnierze zabrali konie z gospodarstwa, zostawiając w zamian swoje zmęczone zwierzęta. [+]
00:25:20 Po ucieczce niemieckich gospodarzy boh. wchodził do domów, w których nie było żadnych sprzętów. Walki w okolicy Banina i Rębiechowa o otwarcie drogi do Gdańska. Niektóre chałupy w Kosowie zajął radziecki szpital polowy – zachowanie rannych. W szkole była sala operacyjna. Działalność warsztatów przyfrontowych: szewców, kowali, wulkanizatorów. Odejście Rosjan po zdobyciu Gdańska. [+]
00:28:12 Rodzice boh. nie bali się Armii Czerwonej. Żołnierze niczego z domów nie zabierali. Opowieść o czerwonoarmiście i zegarkach.
00:30:02 W Przodkowie stacjonowało NKWD, które wzywało na przesłuchania młode kobiety, w tym siostrę boh. Boh. nie wie, o co je pytano. Rosjanie zabierali mężczyzn do różnych prac, np. wycięto drzewa wokół cmentarza, by wyłożyć balami rozjeżdżoną drogę.
00:33:10 Niektórzy mężczyźni, w tym ojciec, zostali wywiezieni przez Rosjan – po wojnie rodzina dostała wiadomość, że ojciec zmarł na Syberii. Dwaj bracia boh. służyli w Wehrmachcie, pod Smoleńskiem dostali się do niewoli – jeden z braci poszedł do Armii Berlinga i przeszedł szlak bojowy od Lenino do Berlina. Pod koniec wojny brat, podporucznik LWP, przyjechał do domu na urlop. Drugi brat był w łagrze, po zakończeniu wojny wrócił do domu. [+]
00:35:52 Rodzina boh., podobnie jak inne, które zostały w Kosowie, podpisała volkslistę. Synowie po ukończeniu 18 lat szli do Wehrmachtu.
00:36:46 Zabieranie przez Rosjan mężczyzn do pracy. Ojciec został wywieziony, a informacja o jego śmierci dotarła do rodziny przez Czerwony Krzyż.
00:38:38 Początek okupacji niemieckiej – boh. jechał z ojcem w pole i widział mężczyzn, m.in. księdza Paszotę, prowadzonych przez Niemców. Obowiązek zdawania broni – rewizja na plebanii. Mężczyźni zostali zabrani do Kartuz, gdzie ich przesłuchiwano. Ksiądz Paszota został wypuszczony dzięki wstawiennictwu Niemca z Kobysewa. W 1945 r. ksiądz uchronił Niemca przed wywiezieniem.
00:42:32 Schyłek niemieckiej okupacji – w 1945 r. boh. był z siostrą w kościele, przy wyjściu dowiedział się, że Ukraińcy rewidują ludzi i sprawdzają dokumenty. W drodze do domu boh. spotkał dwóch sąsiadów z Kosowa, Kreftów, którzy byli dobrze ubrani, mieli porządne buty – Ukraińcy ich aresztowali, a potem rozstrzelali, zwłoki wywieziono do lasu.
00:47:19 Symulowanie chorób przez Kaszubów w Wehrmachcie, by nie wracać na front.
00:49:38 Po wojnie boh. był w Służbie Polsce i pracował w Katowicach i okolicznych miejscowościach – przygotowywanie nasypów pod tory, by dowozić piach do zasypywania wyeksploatowanych szybów kopalni. Po powrocie do domu boh. pracował w gospodarstwie, a potem poszedł do wojska. Służba w jednostce w Stargardzie Szczecińskim – podczas walk z UPA na Lubelszczyźnie jednostce zabrano sztandar. Do jednostki w Stargardzie trafiło wielu Kaszubów z okolicy Kosowa. Po przysiędze boh. poszedł do szkoły podoficerskiej do Torunia i skończył ją jako kucharz. Po powrocie do jednostki był szefem kuchni – podlegało mu siedmiu kucharzy.
00:55:33 Po wyjściu z wojska boh. pracował jako murarz. Po ślubie zamieszkał w Przodkowie, gdzie prowadził gospodarstwo. Walka z ZUS-em o emeryturę z pracy jako murarz.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..