Alfons Szreder (ur. 1929, Prokowskie Chrósty k. Kartuz) pochodzi z ubogiej kaszubskiej rodziny rolników. Jego rodzice podpisali Niemiecką Listę Narodowościową (III grupa). Starszy brat w 1939 walczył w kampanii wrześniowej, dostał się do niewoli niemieckiej. Wrócił do domu po półtora roku, by pójść do pracy w Gdyni jako robotnik przymusowy. Młodszy brat został wcielony do Wehrmachtu, na froncie zachodnim dostał się do niewoli, wrócił do domu w 1945 roku. Wcześniej, po śmierci ojca, pan Alfons został „na gospodarce” i dzięki temu uniknął wcielenia do Wehrmachtu. Represje ominęły ich rodzinę, ale wielu sąsiadów trafiło do obozów, a ich gospodarstwa zajęli niemieccy osadnicy. Po wkroczeniu Armii Czerwonej zaczęły się rabunki i gwałty (siostra i matka ukrywały się w kominie). W pobliskim Kobysewie kobiety spędzono i gwałcono, po przybyciu wezwanych na pomoc oficerów radzieckich gwałcicieli na miejscu rozstrzelano.
00: 00:05 Boh. ur. w 1929 r., Prokowskie Chrósty, powiat kartuski. Dzieciństwo niełatwe, bieda, pasanie krów i gęsi. Przed wojną skończył 3 klasy, w czasie okupacji chodził przez 3 lata do szkoły niemieckiej, po lekcjach pomagał w gospodarstwie. Gospodarwstwo 10 ha, rodzice rolnicy. Po śmierci ojca w 1943 r., boh. pomagał, m.in. przewoził węgiel. W 1947 r. początek nauki zawodu w zakładzie krawieckim Józefa Krefta.
00:02:54 Dzieciństwo to pomoc w gospodarstwie. Dwaj bracia trafili do niewoli, trzeci brat był klerykiem, w 1939 r. doszedł pieszo do Krakowa, gdzie został pospiesznie wyświęcony. Z dziesięciorga rodzeństwa dwoje zmarło. 1 września 1939 r. syreny huczały w tartaku, Niemcy przyszli do wsi, kiedy matka rodziła kolejne dziecko. Mieszkali w lichym domu, żaden bauer nie chciał tego gospodarstwa.
00:05:50 Brat w 1939 r. zmobilizowany do polskei armii, trafił do niewoli, po 1,5 roku wrócił i pracował przymusowo w Gdyni na Obłużu do końca wojny. Młodszy brat Bernard w 1943 r. wcielony do wojska niemieckiego, ranny na Litwie, walczył na froncie zachodnim, trafił do niewoli, wrócił po kilku miesiącach. Przyjazny sołtys Niemiec. Prześladowania Polaków w innych wsiach.
00:09:09 Wysiedlanie Polaków, osiedlanie Niemców w dobrych gospodarwstwach. Rodzice podpisali III grupę folkslisty, dlatego brat musiał iśc do wojska, po wojnie tego nie ukrywali. Większość ludzi podpisała folkslistę.
00:11:15 Wkroczenie Armii Radzieckiej, gwałty – matka z babką chowały się w kominie. Gwałt zbiorowy na młodej Litwince w stodole boh. Ukrywanie się kobiet przed żołnierzami radzieckimi, masowe gwałty przez ok. 2 miesiące. Dopóki byli oficerowie, panował spokój, po odejściu frontu przychodzili rabusie. Zniszczenie roweru.
00:17:10 Śmierć ojca w 1943 r., wspomnienia wojenne. Młodzi ludzie zabrani przez Rosjan do ZSRR wracali po ok. roku: Baranowski Franciszek, Brylowski Józef.
00:20:37 Po wojnie nie było możliwości nauki w liceum, przyuczenie do zawodu krawieckiego u Józefa Krefta przez 3 lata, potem praca w Lęborku, powołanie do wojska – kompania karna, bo brat był księdzem, a dwie siostry zakonnicami. W wojsku stare mudnudry, zakaz urlopów, budowa poligonu koło Szczecinka oraz układanie torów kolejowych o szerszym rozstawie w Chełmie do granicy z ZSRR w 30-stopniowym mrozie.
00:22:42 Grudziądz – w szkole dla rekrutów kolega dźgał obraz Stalina bagnetem, dostał wyrok 5 lat więzienia. Głodowe porcje żywnościowe w kompanii karnej: suchy chleb i czarna kawa. Boh. nie wiedział, że był w kompanii karnej (1953-54). Po powrocie poznał żonę, ślub w 1955 r. w Wejherowie.
00:25:40 Awans - praca przy szyciu żagli (żaglarz, takielarz), zaplataniu lin, takielunku w stoczni od 1954 r. Przeprowadzka do Wejcherowa, po 13 latach nowe mieszkanie.
00:28:44 Grudzień 70: [w Gdyni] helikoptery strzelające z broni maszynowej do ludzi niosących zabitego. Hotel robotniczy przy ul. Śląskiej. Praca w stoczni do 1981 r.
00:33:28 Chowanie się [podczas wojny] kobiet w stodole pod słomą albo w piwnicy pod podłogą. Gwałcenie kobiet przez Rosjan, zastrzelenie matki broniącej córki (Bladowska). Zaprowiantowanie Rosjan. Sztab rosyjski w Kartuzach. Rozstrzelanie 5 radzieckich żołnierzy za gwałty na kobietach w Kobysewie.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.