Alfons Szreder (ur. 1929, Prokowskie Chrósty k. Kartuz) pochodzi z ubogiej kaszubskiej rodziny rolników. Jego rodzice podpisali Niemiecką Listę Narodowościową (III grupa). Starszy brat w 1939 walczył w kampanii wrześniowej, dostał się do niewoli niemieckiej. Wrócił do domu po półtora roku, by pójść do pracy w Gdyni jako robotnik przymusowy. Młodszy brat został wcielony do Wehrmachtu, na froncie zachodnim dostał się do niewoli, wrócił do domu w 1945 roku. Wcześniej, po śmierci ojca, pan Alfons został „na gospodarce” i dzięki temu uniknął wcielenia do Wehrmachtu. Represje ominęły ich rodzinę, ale wielu sąsiadów trafiło do obozów, a ich gospodarstwa zajęli niemieccy osadnicy. Po wkroczeniu Armii Czerwonej zaczęły się rabunki i gwałty (siostra i matka ukrywały się w kominie). W pobliskim Kobysewie kobiety spędzono i gwałcono, po przybyciu wezwanych na pomoc oficerów radzieckich gwałcicieli na miejscu rozstrzelano.
00: 00:05 Boh. ur. w 1929 r., Prokowskie Chrósty, powiat kartuski. Dzieciństwo niełatwe, bieda, pasanie krów i gęsi. Przed wojną skończył 3 klasy, w czasie okupacji chodził przez 3 lata do szkoły niemieckiej, po lekcjach pomagał w gospodarstwie. Gospodarwstwo 10 ha, rodzice rolnicy. Po śmierci ojca w 1943 r., boh. pomagał, m.in. przewoził węgiel. W 1947 r. początek nauki zawodu w zakładzie krawieckim Józefa Krefta.
00:02:54 Dzieciństwo to pomoc w gospodarstwie. Dwaj bracia trafili do niewoli, trzeci brat był klerykiem, w 1939 r. doszedł pieszo do Krakowa, gdzie został pospiesznie wyświęcony. Z dziesięciorga rodzeństwa dwoje zmarło. 1 września 1939 r. syreny huczały w tartaku, Niemcy przyszli do wsi, kiedy matka rodziła kolejne dziecko. Mieszkali w lichym domu, żaden bauer nie chciał tego gospodarstwa.
00:05:50 Brat w 1939 r. zmobilizowany do polskei armii, trafił do niewoli, po 1,5 roku wrócił i pracował przymusowo w Gdyni na Obłużu do końca wojny. Młodszy brat Bernard w 1943 r. wcielony do wojska niemieckiego, ranny na Litwie, walczył na froncie zachodnim, trafił do niewoli, wrócił po kilku miesiącach. Przyjazny sołtys Niemiec. Prześladowania Polaków w innych wsiach.
00:09:09 Wysiedlanie Polaków, osiedlanie Niemców w dobrych gospodarwstwach. Rodzice podpisali III grupę folkslisty, dlatego brat musiał iśc do wojska, po wojnie tego nie ukrywali. Większość ludzi podpisała folkslistę.
00:11:15 Wkroczenie Armii Radzieckiej, gwałty – matka z babką chowały się w kominie. Gwałt zbiorowy na młodej Litwince w stodole boh. Ukrywanie się kobiet przed żołnierzami radzieckimi, masowe gwałty przez ok. 2 miesiące. Dopóki byli oficerowie, panował spokój, po odejściu frontu przychodzili rabusie. Zniszczenie roweru.
00:17:10 Śmierć ojca w 1943 r., wspomnienia wojenne. Młodzi ludzie zabrani przez Rosjan do ZSRR wracali po ok. roku: Baranowski Franciszek, Brylowski Józef.
00:20:37 Po wojnie nie było możliwości nauki w liceum, przyuczenie do zawodu krawieckiego u Józefa Krefta przez 3 lata, potem praca w Lęborku, powołanie do wojska – kompania karna, bo brat był księdzem, a dwie siostry zakonnicami. W wojsku stare mudnudry, zakaz urlopów, budowa poligonu koło Szczecinka oraz układanie torów kolejowych o szerszym rozstawie w Chełmie do granicy z ZSRR w 30-stopniowym mrozie.
00:22:42 Grudziądz – w szkole dla rekrutów kolega dźgał obraz Stalina bagnetem, dostał wyrok 5 lat więzienia. Głodowe porcje żywnościowe w kompanii karnej: suchy chleb i czarna kawa. Boh. nie wiedział, że był w kompanii karnej (1953-54). Po powrocie poznał żonę, ślub w 1955 r. w Wejherowie.
00:25:40 Awans - praca przy szyciu żagli (żaglarz, takielarz), zaplataniu lin, takielunku w stoczni od 1954 r. Przeprowadzka do Wejcherowa, po 13 latach nowe mieszkanie.
00:28:44 Grudzień 70: [w Gdyni] helikoptery strzelające z broni maszynowej do ludzi niosących zabitego. Hotel robotniczy przy ul. Śląskiej. Praca w stoczni do 1981 r.
00:33:28 Chowanie się [podczas wojny] kobiet w stodole pod słomą albo w piwnicy pod podłogą. Gwałcenie kobiet przez Rosjan, zastrzelenie matki broniącej córki (Bladowska). Zaprowiantowanie Rosjan. Sztab rosyjski w Kartuzach. Rozstrzelanie 5 radzieckich żołnierzy za gwałty na kobietach w Kobysewie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.