Bronisław Pakuła ps. „Zawisza” (ur. 1926, Wytyczno) był świadkiem bitwy pod Wytycznem, którą 2 października 1939 r. stoczyli żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza z jednostkami Armii Czerwonej. Po bitwie wspólnie z mamą i bratem ukrywał KOP-istów, za co omal nie zostali rozstrzelani przez czerwonoarmistów. W 1944 roku wstąpił w szeregi Zgrupowania Partyzanckiego „Jeszcze Polska nie Zginęła”, dowodzonego przez płk Roberta Satanowskiego. Służył w kompanii dywersyjnej, w której zajmował się wysadzaniem torów kolejowych oraz robieniem zasadzek na transporty niemieckie. W trakcie walk został ranny. Po wyzwoleniu dostał się w szeregi oddziałów remontowo-naprawczych 8. Dywizji Piechoty 2. Armii Wojska Polskiego. Po demobilizacji działał w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”. W 1948 roku został aresztowany przez UB i ponad 5 lat siedział w więzieniu, gdzie pracował w szwalni. Po wyjściu z więzienia wyjechał do Szczecina.
00:00:09 Autoprezentacja boh. urodzonego w Wytycznie
00:00:17 Boh. pracował w tartaku i młynie oraz u dzierżawcy jezior Szcześniewskiego. Podczas okupacji wstąpił do partyzanckiego oddziału Baczyńskiego, potem do oddziału Satanowskiego. Ukraińcy z Hańska zbierali od Polaków kontyngenty i zabierali ludzi na roboty – polscy partyzanci koncentrowali się koło wsi Czarny Las, boh. nosił im broń. Wspomnienie Józefa Struga ps. „Ordon”, który służył w granatowej policji w Urszulinie razem z Janem i Kazimierzem Kotami – wszyscy należeli do partyzantki, w 1944 r. połączyli się ze zgrupowaniem Satanowskiego „Jeszcze Polska nie zginęła”.
00:05:18 Tworzenie 8 Dywizji Piechoty w rejonie Siedlec – trafiło do niej wielu partyzantów ze zgrupowania „Jeszcze Polska nie zginęła”. Boh. z częścią kolegów ukrywał w lesie, ale wobec nasilających się aresztowań wstąpił do wojska. Boh. wiedział, że jego brat jest u „Jastrzębia” – kontakt z „Żelaznym”.
00:08:08 Inwigilacja żołnierzy podziemia, donosiciele w środowisku wiejskim – matka była trzy razy aresztowana. Po wojnie boh. pracował w Łodzi w wojskowych warsztatach samochodowych – na prośbę „Żelaznego” zabrał do siebie brata Stanisława i Zbigniewa Pielacha, któremu załatwił pracę. Po pewnym czasie brat i Pielach wrócili do oddziału „Żelaznego”, po jego śmierci w 1951 r. część partyzantów dołączyła do innego oddziału.
00:12:03 Brat został aresztowany w 1947 r., a boh., który dołączył do „Żelaznego”, został aresztowany rok później – kontakty z Kazimierzem Kaznowskim, wyjazdy w teren dzięki dokumentom z wojska. Sytuacja na Lubelszczyźnie w drugiej połowie lat 40. Jeden z partyzantów od Żelaznego – Chudziak, współpracował z UB. Spotkanie dawnych kolegów z Chudziakiem – pytanie o miejsca pochówku towarzyszy. Boh. był na grobie „Jastrzębia”.
00:20:14 Matka była nachodzona przez UB, boh. przyjechał do domu na Boże Narodzenie w 1948 r., został aresztowany i ponad 5 lat przebywał w więzieniu. Po wyjściu z więzienia przyjechał do Szczecina, ale nie mógł znaleźć pracy – obowiązek meldowania na milicji, sąsiad ubowiec wypytywał innych sąsiadów o boh. i jego żonę. Boh. pracował w zakładach mleczarskich, warunki mieszkaniowe. Spotkania byłych partyzantów różnych formacji w klubie kombatantów.
00:26:13 Wezwania do UB w 1954 r. po aresztowaniu Zbigniewa Pielacha. Od jego szwagra boh. dowiedział się, że Pielach zmarł w więzieniu.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
00:28:26 Data urodzenia boh. i prezentacja rodziców: Zofii i Józefa. Przed wojną boh. pasł krowy, pracował w tartaku i u Szcześniewskiego, który dzierżawił jeziora.
00:30:01 Bitwa żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza z Armią Czerwoną pod Wytycznem – pocisk rozbił ścianę w domu boh. Sowieci ze zwiadu znaleźli w domu polskiego żołnierza. Rola Żydów podczas wkroczenia Armii Czerwonej, ludność Lubelszczyzny. Wygląd czerwonoarmistów. Rosjanie dobijali rannych, którzy po bitwie leżeli w szkole, miejscowi Ukraińcy okradali zwłoki żołnierzy.
00:40:09 Podczas okupacji w Hańsku stacjonował oddział Ukraińców, którzy łapali Polaków na roboty i ściągali kontyngenty. Przed wojną tartak i młyn należały do Żydów – wzajemne relacje. Boh. chodził do cerkwi i na uroczystości żydowskie.
00:43:48 Wysiedlenia podczas okupacji – część Ukraińców wyjechała do sowieckiej strefy, Niemcy zabrali ewangelików i przesiedlili na Lubelszczyznę polskie rodziny z Pomorza.
00:45:57 W oddziale Satanowskiego byli partyzanci z Wołynia, którzy opowiadali o rzeziach w 1943 r. Działalność samoobrony na Wołyniu. Zgrupowanie partyzanckie w okolicy Czarnego Lasu – ostrzeżenia ze strony Józefa Struga. Boh. nosił broń partyzantom.
00:50:56 Wspomnienie płk Satanowskiego – boh. za jego zgodą zabrał matkę do lasu.
00:52:08 Na drugi dzień po zabraniu matki przyjechali Niemcy, którzy znaleźli w domu granat i kawałek spadochronu. Niemcy aresztowali Bolesława i Kazimierza Lamontów oraz Józefa Pakułę. Młynarzowa szyła ze spadochronów koszule. Płk Satanowski miał skrzypce, ale boh. nie słyszał jego gry.
00:55:45 Podczas stacjonowania oddziału w Zahajkach przyszedł chłop i powiedział, że żydowscy partyzanci Chyla chcą mu zabrać krowę – interwencja dowódcy. Sąsiedztwo radzieckiej partyzantki. Spotkanie z żydowskimi partyzantami – boh. był w niemieckim mundurze. [+]
01:00:43 Relacje z radzieckimi partyzantami, wspólna walka podczas okrążenia przez Niemców. Stosunek miejscowej ludności do partyzantów z oddziału Satanowskiego – boh. nosił orzełka z koroną. Umundurowanie boh. W Zahajkach był ołtarz – wspólna msza oddziałów partyzanckich 3 maja 1944 r. Efekty zasadzki w Wyrykach koło Włodawy.
01:06:47 Broń boh. w oddziale Satanowskiego i później „Żelaznego”. Oddział Satanowskiego miał broń z sowieckich zrzutów oraz z walk w 1939 r. Brat także wstąpił do oddziału i był w wywiadzie, później u „Jastrzębia”.
01:10:21 Boh. był w grupie dywersyjnej i brał udział w minowaniu torów kolejowych, plutonem dowodził Henryk Garbowski. Zarządca majątku w Łowiszowie współpracował z partyzantami. W Krzywowierzbie Niemcy składowali kontyngenty – samowolna akcja miejscowej ludności.
01:14:25 Boh. po przyjeździe do Szczecina wstąpił do ZBOWiD.
01:15:33 Boh. był w plutonie dywersyjnym – akcje przeciwko Niemcom oraz konfidentom. Komendant placówki z Radzynia zaprosił partyzantów, by dali nauczkę kobietom, które zadawały się z Niemcami – boh. brał udział w goleniu głów. [+]
01:19:01 Kazimierz Kot, dowódca placówki z Grabniaka, poprosił o likwidację bandy, która rabowała w okolicy – próba zabicia Kazimierza Kota.
01:24:00 Boh. został ranny podczas potyczki z Niemcami, którzy uciekali przed radziecką ofensywą, atak na amfibię. Nogę opatrzył lekarz Żuchowski z Urszulina. Chorzy na tyfus przebywali w gajówce i opiekowali się nimi koledzy, jeden z nich (Bohdan Daniel) został potem lekarzem.
01:31:57 Brat był przy sztabie, a boh. w terenie, ale mieli ze sobą kontakt. Mama została zabrana do lasu i gotowała partyzantom – kobiety w partyzantce. Wanda Baczyńska, żona jednego z dowódców, była sanitariuszką. Żywność przynosiła okoliczna ludność, partyzanci napadali na niemieckie majątki. Partyzancki tabor – boh. noszący rkm trzymał się w drodze blisko wozów, by móc odłożyć ciężki karabin. Rządca z Brusa, Zielonka, pomagał partyzantom. Nocne spotkanie z radzieckimi partyzantami z oddziału „Czarnego”.
01:39:12 Jeńców niemieckich i własowców przekazywano radzieckiej partyzantce. Czesi i Węgrzy, służący w armii niemieckiej, dołączali do partyzantów, dołączyły także oddziały z 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.
01:41:25 W 2 Armii WP boh. służył w kwatermistrzostwie i w warsztatach samochodowych. Wyzwolenie Lubelszczyzny w 1944 r. – Rosjanin chciał odkupić rower od boh. Informacje o powstaniu warszawskim od uciekinierów ze stolicy. Bombardowanie Chełma w 1944 r.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.