Stanisław Marciniuk (ur. 1933, Radzyń Podlaski) dzieciństwo i okres okupacji niemieckiej spędził w Radzyniu Podlaskim. W 1949 roku wstąpił do poakowskiej organizacji „Krajowa Policja Bezpieczeństwa”, w której był łącznikiem. Podczas zasadzki w 1951 r. postrzelił ppłk Leonarda Siwanowicza – szefa UB w Koszalinie. Po kilku miesiącach został ujęty i skazany na karę śmierci. W celi śmierci otrzymał wiadomość o amnestii i zamianie wyroku na karę dożywotniego więzienia. Do 1956 roku był więziony w Rawiczu, potem kolejno we Wronkach, Strzelcach Opolskich i Goleniowie. Został zwolniony w 1961 roku i podjął pracę w Fabryce Urządzeń Budowlanych w Koszalinie. Potem pracował w prywatnym zakładzie ślusarsko-mechanicznym i Koszalińskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego „Przemysłówka” oraz Koszalińskich Zakładach Elektronicznych „Kazel”. Mieszka w Koszalinie.
00:00:12 Rozpoczęcie rozprawy 6 maja 1952 r., sądzenie sztabu organizacji: Ryszarda Matysiaka, Zdzisława Lameckiego (dowódcy oddziału, który miał wysadzić pociąg z radzieckimi oficerami), Stefana Suchodolskiego, Stanisława Kamińskiego, Józefa Fabiańczuka (oskarżonego o bycie d-cą obwodu) i boh. Jan Pawłowski, rzeczywisty dowódca obwodu, był agentem UB. Boh. raz spotkał się z weterynarzem Józefem Fabiańczukiem, gdy przyjechał po broń – prośba, by mówił prawdę o jego roli w organizacji, śmierć Fabiańczuka w celi. Odczytanie wyroków 12 maja. [+]
00:12:08 Prokuratorskie żądania wyroków dla oskarżonych zostały uwzględnione. Tylko w przypadku boh. kara dożywocia została zamieniona przez sąd na karę śmierci. Podczas rozprawy zeznawał dowódca grupy operacyjnej UB z Lublina (w czasie wojny dowodził sotnią UPA) – jego stosunek do boh. [+]
00:17:26 Przed każdą rozprawą mjr Torba, doradca radziecki przy WUB w Koszalinie, zapraszał do siebie sędziów i dawał im wytyczne w sprawie wyroków. Na dwa tygodnie przed rozprawą jeden z ubeków powiedział boh., jaki wyrok zapadnie w jego sprawie. Stosunek funkcjonariuszy UB do aresztantów. [+]
00:19:53 Ława oskarżonych w dniu odczytania wyroku – między oskarżonymi siedzieli milicjanci. Wyrok śmierci dla Matysiaka, reakcja boh. po odczytaniu wyroku śmierci dla niego. Przewiezienie skazańców do więzienia przy ul. Młyńskiej – boh. trafił do celi z żołnierzami i jednym cywilem – jego dobre rady. Warunki w celi. [+]
00:25:09 Na drugi dzień cywila zabrano z celi, a boh. przeniesiono do karceru – warunki tam panujące, brak światła, połowa racji żywnościowych. Boh. lizał wilgotne ściany, gdy chciało mu się pić. Boh. trafił do karceru 13 maja, a wyszedł z niego po żniwach. [+]
00:30:05 Zabranie boh. z karceru – rażące światło żarówki. Spotkanie z ubekiem, który kazał oślepionemu boh. pisać zażalenie na złe traktowanie. Pobyt w pojedynczej celi, gdzie boh. owinął głowę mokrym ręcznikiem, bo bał się, że straci wzrok. [+]
00:35:19 Wezwanie boh. i jednego z żołnierzy przed sąd – oskarżenie o próbę ucieczki, obydwaj zostali skazani na dodatkowe 3 lata więzienia. [+]
00:38:32 Warunki w więzieniu przy Młyńskiej. Matki boh. i Matysiaka pojechały w sprawie synów do Bieruta. Przed Belwederem zostały zatrzymane przez tajniaka, który poradził kobietom, w jaki sposób do niego dotrzeć. Zatrzymanie samochodu przez matki, które położyły się na ulicy – rozmowa z Bierutem i spotkanie z nim, podczas którego miał dokumenty sprawy synów. Ułaskawienie boh. i Matysiaka przez prezydenta Bieruta. [+]
00:42:51 Ułaskawienie wiosną 1953 r., wyjazd w czerwcu do Wronek – transport więźniów z Koszalina i Słupska, warunki w wagonie. Przybycie do więzienia we Wronkach 10 czerwca – rozstawienie więźniów na placu przed budynkiem, rozkaz rozebrania się do naga, stanie przez kilka godzin w słońcu, obchód strażników z psami. Omdlenia więźniów, gryzienie ich przez psy – wielu więźniów trafiło do szpitala. Wyczytywanie nazwisk, w ostatniej piątce było trzech oficerów LWP, Dobrowolski i boh. – oparzenia słoneczne. Spotkanie Dobrowolskiego, byłego akowca, z oficerem-strażnikiem, który werbował go do NSZ. [+]
00:53:02 Wejście do więzienia, rewizja, ostrzeżenie przez oddziałowego przed biciem więźniów, bieg do schodów, gdzie boh. został uderzony w głowę. Odzyskanie przytomności w celi, współwięzień, przedwojenny kawalerzysta z Grudziądza był kręgarzem i zajął się boh., który przez miesiąc nie wstawał z pryczy. Powolna rehabilitacja, ćwiczenia, spacery. [+]
01:02:00 Wyjazd jesienią do Rawicza – traktowanie więźniów, wyżywienie. Wyjścia do pracy w suszarni desek – w stolarni produkowano skrzynki radiowe. W marcu 1954 r. zorganizowano pogadankę dla więźniów na temat prowadzenia wojny w 1939 r. – wypowiedź boh. i jej konsekwencje – pobyt w izolatce. Warunki w celi, głód, spacery w czasie złej pogody, zimą ogrzewanie w izolatce było zakręcone – ubranie strażników. Skrobanie lodu w wiadrze, by się napić. Zamarzanie więźniów podczas snu – boh. nauczył się spać chodząc. [+]
01:14:05 Choroby wiosną 1955 r.: wrzody, żylaki – brak leczenia. Jeden z oddziałowych dawał boh. dodatkowy kawałek chleba. Jesienią przyszło dwóch cywili, którzy rozmawiali z boh. – wyjście do łaźni, zmiana odzieży, wizyta u lekarza. Boh. ważył 38,5 kg. Stopniowe odżywianie. Widzenie z mamą po dwóch miesiącach. Poprawa warunków, praca w introligatorni. [+]
01:22:00 W marcu 1956 r. boh. został zabrany z powrotem do Wronek, obawiał się szykan na wejściu do więzienia, ale warunki się zmieniły. Gazety z informacją o śmierci Bieruta. Boh. zgłosił się do prac jako ślusarz – produkcja zawiasów i okuć do mebli. Naprawa przez boh. silnika „Stara”, praca w grupie remontowej, złagodzenie warunków pobytu. Wypuszczanie więźniów politycznych, których izolowano od kryminalnych. [+]
01:28:03 Wyjazd wiosną 1957 r. do więzienia w Strzelcach Opolskich, gdzie boh. rozpoczął pracę w ślusarni. Produkcja butów – remonty maszyn. Możliwość gry w siatkówkę, przyjazdy teatru. List do departamentu więziennictwa w sprawie kaplicy w więzieniu – wizyty księdza w więzieniu, uczestnictwo w pasterce. Swoboda poruszania się, możliwość kupienia jedzenia w kiosku, filmy w sobotę lub występy, wyjścia na spacerniak. Maszyny, które naprawiał boh. produkowano w Czechosłowacji i USA – poruszanie się boh. po więzieniu i warsztacie, kontakty ze strażnikami. [+]
01:34:26 Boh. był majstrem na remontach kapitalnych, ale zrzekł się tej funkcji z powodu odpowiedzialności – układ z nowym majstrem. Zamykanie warsztatu po skończonej pracy. Uszkodzenie maszyn, specyfika pracy przy taśmie, obsługa w skarpetkach maszyn, które włączano nogami – łapcie robione przez więźniów. Boh., chodzący w drewniakach, dostał od dyrektora pozwolenie na zrobienie obuwia. Pytanie dyrektora, który z mechaników mógłby wyjechać do Goleniowa, gdzie uruchamiano nowy zakład – zgoda na wyjazd boh., który chciał być bliżej rodziny. [+]
01:47:35 Wyjazd siedmiu więźniów do Goleniowa. Rozmowa z naczelnikiem więzienia, zgoda z departamentu więziennictwa na zmianę miejsca odbywania kary. Produkcja zakładu w Goleniowie. Obietnica złożona przez zastępcę naczelnika Kwiatkowskiego – wyjście sześciu kolegów na wolność i zatrzymanie boh. w więzieniu. Ponawianie prośby o wypuszczenie, rozmowa z wychowawcą Marianem Wylęgarskim. [+]
01:52:07 Hieronim Nowak z z koszalińskiego UB, mający pieczę nad wszystkimi konfidentami w powiecie, podjął pracę w budownictwie, gdy rozwiązywano UB. Po dokonaniu nadużyć trafił do więzienia w Goleniowie.
01:53:40 Boh. zrobił akwaria do więziennej świetlicy – wizyta dzieci z przedszkola dla pociech milicjantów i pracowników więziennych. Zakup telewizora do świetlicy za niedzielny czyn społeczny – boh. zrobił antenę, która ściągała programy z zachodu. Prace w warsztacie POM-u, swobodne poruszanie się po terenie więzienia. [+]
01:59:18 Marian Wylęgarski rozmawiał z Nowakiem, który opowiedział o prowokacji UB w postaci organizacji Krajowa Policja Bezpieczeństwa – pomysł powołania Nowaka na świadka. Boh. siedział w celi z Nowakiem i więźniem skazanym za zabicie żony, który dowodził wcześniej grupą operacyjną UB i brał udział w aresztowaniu Mariana Spychalskiego – więźniem, także rosyjskim szpiegiem, opiekował się rosyjski attaché wojskowy ze Szczecina. Umówiona z Nowakiem słowna potyczka, w której boh. bronił Związku Radzieckiego. Naczelnik więzienia wystąpił o warunkowe zwolnienie boh. i sąd zwolnił go 13 grudnia 1961 r. [+]
02:05:30 Wypłacenie pieniędzy zarobionych w więzieniu, zakup ubrań. Porównanie dochodów naczelnika więzienia i współwięźnia, rosyjskiego szpiega, który czasem zamawiał dla siebie i kolegów z celi obiady z restauracji. Wyżywienie w więzieniu, traktowanie więźniów przez strażników. Ułatwienie widzeń z mamą. Pomoc ubeka Nowaka i rosyjskiego szpiega, mordercy żon. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.