Zofia Pęksa z d. Polak (ur. 1928, Gręboszów) urodziła się w rodzinie policjanta z Dąbrowy Tarnowskiej, który za zasługi podczas I wojny światowej otrzymał ziemię na Wileńszczyźnie i przeniósł się tam z rodziną jako osadnik wojskowy. Prowadzili gospodarstwo w Opsie koło Brasławia. 10 lutego 1940 rodzina została deportowana przez Sowietów na Syberię do osady, położonej w tajdze ok. 100 km od Tobolska. Niebawem mama została aresztowana, a Zofia z młodszym bratem trafiła do domu dziecka przy szkole polskiej w Tobolsku, którą prowadził Władysław Ejsmont. Do Polski wrócili w 1946 r. Przez pierwsze powojenne lata poszukiwali reszty rodziny, która na szczęście w komplecie przeżyła zesłanie i osiedliła się w okolicach Głogowa, gdzie ojciec p. Zofii jako repatriant otrzymał ziemię. Pani Zofia ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Nowej Soli i pracowała w różnych miejscach w Polsce. W Orsku koło Lublina zakładała szkołę. Po przejściu na emeryturę wraz z mężem przeniosła się w jego rodzinne strony. Zamieszkali w Szewnej koło Ostrowca Świętokrzyskiego, gdzie pani Zofia prowadzi małe gospodarstwo.
mehr...
weniger
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1928 r. w Gręboszowie k/Tarnowa.
00:00:20 Przedstawienie rodziców: Anny i Józefa Polaków. Ojciec brał udział w walkach z bolszewikami. Pracował jako policjant. Przed wojną rodzina mieszkała na Wileńszczyźnie, jeden z braci zmarł z powodu braku opieki lekarskiej. Data urodzin boh.
00:04:24 Ojciec, były żołnierz Legionów, po wojnie dostał ziemię na Wileńszczyźnie i tam pracował jako policjant. Wykształcenie rodziców. Po deportacji ojciec trafił do łagru, a dziećmi zajmowała się mama.
00:06:45 Rodzina mieszkała w Opsie. Nauka w szkole nie odbywała się zimą, bo klasa nie była ogrzewana – poziom nauczania. W okolicy mieszkało wielu Białorusinów.
00:11:17 Deportacja w lutym 1940 r. – wymoszczenie sań pierzynami. Na stacji załadowano rodzinę do bydlęcych wagonów – warunki podczas podróży, wyrzucanie zwłok z wagonów. Podczas wyjazdu z domu mama zabrała świeży chleb. Niektórzy nie mieli ciepłych ubrań, bo powiedziano im, że jadą tylko na spis ludności. [+]
00:19:13 Mama była krawcową, umiała czytać i pisać – różnice w wykształceniu osób z zaboru austriackiego i rosyjskiego.
00:20:00 Długa podróż w głąb Związku Radzieckiego. Rodzinę wyładowano za Uralem i przewieziono do tajgi. Boh. chorowała i po drodze stawiano jej bańki. Przyjazd zesłańców do posiołka – duża umieralność wśród dzieci. Boh. zbierała z bratem szyszki i łowiła ryby, które ratowały życie rodzinie. [+]
00:25:55 Boh. towarzyszył młodszy brat, który obecnie mieszka koło Głogowa.
00:26:15 Ojciec pracował w tajdze i wyrabiał normę, ale po wybuchu wojny z Niemcami zabrano go w głąb lasu, bo był specjalistą od drewna na kolby karabinów. Po zabraniu ojca do łagru, a matki do więzienia, boh. znalazła się w domu dziecka, którym kierował Władysław Ejmont. Boh. została repatriowana z sierocińcem i przyjechała do Sopotu.
00:28:14 Po amnestii Władysław Ejmont założył sierociniec dla polskich dzieci. Zajęcia boh. w sierocińcu.
00:30:26 Klimat Syberii. Boh. zbierała z bratem cedrowe szyszki, mama sprzedawała orzeszki cedrowe. Po amnestii rodzina wyruszyła z tajgi do miasta – droga przez las. Podczas choroby dzieci mama karmiła trójkę chorych jednym jajkiem. Polski cmentarz koło posiołka. Warunki bytowe na zesłaniu – insekty w barakach.
00:37:02 Boh. podczas drogi do szkoły spadła z ubitego traktu do śnieżnej zaspy. Gdy z niej wyszła i dotarła do szkoły, kierownik Władysław Ejmont zatrzymał ją w sierocińcu. [+]
00:38:59 Mama została aresztowana za kradzież owsa z kołchozu. Boh. z bratem kradła zboże z magazynów. Mama była w więzieniu i wróciła do Polski jako ostatnia z rodziny. Starsza siostra przyjechała z koleżankami na Ukrainę i stamtąd repatriowała się do Polski. Boh. uczyła się na zesłaniu w polskiej i rosyjskiej szkole.
00:45:07 Boh. wróciła do Polski razem z domem dziecka – losy pozostałych członków rodziny. Po powrocie do Polski ojciec dowiedział się w punkcie repatriacyjnym, że jego starsza córka jest w tej samej miejscowości. Cała rodzina odnalazła się po wojnie.
00:48:02 Paczki z UNRRA dla domu dziecka. Wyżywienie w sierocińcu, dania z brukwi. Na zesłaniu mama suszyła zioła – herbata z pokrzyw. Boh. łowiła z bratem ryby.
00:50:17 Wyjazd z Tobolska – rejs barką, burza. Dalsza droga pociągiem do Polski. [+]
00:57:11 Droga zTobolska do najbliższej stacji kolejowej – burza na Irtyszu. Sposoby poruszania się na Syberii.
01:01:13 Sierociniec przyjechał do Sopotu. Boh. napisała do ciotki i dowiedziała się, gdzie mieszka ojciec – podróż z bratem na dachu pociągu, przyjazd do Orska – spotkanie z ojcem. Boh. skończyła gimnazjum w Sopocie.
01:07:41 Mama wróciła do Polski jako ostatnia. Aresztowano ją za kradzież garści zboża. Po aresztowaniu Władysław Ejmont zabrał boh. i brata do sierocińca. Boh. odnalazła rodzinę dzięki ciotce i pojechała z bratem do Orska.
01:11:12 Boh. założył w Orsku szkołę i uczyła starszych od siebie chłopaków.
01:12:46 Boh. urodziła czworo dzieci – ich losy.
01:14:50 Spotkanie z mamą na stacji w Ścinawie.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..