Halina Suska-Dziubas (ur. 1934, Poronin-Suche) opowiada o swoim stryju Augustynie Suskim, poecie i działaczu ruchu ludowego, założycielu Konfederacji Tatrzańskiej, który zginął w KL Auschwitz. Pani Halina skończyła Akademię Medyczną w Krakowie, pracowała jako lekarz w Nowym Targu. Obecnie na emeryturze.
[00:00:07] Bohaterka urodziła się w 1934 r. w Poroninie Suchym, gdzie ukończyła szkołę podstawową i uczęszczała do gimnazjum. Maturę zdała w Zakopanem, a w 1952 ukończyła Akademię Medyczną w Krakowie i pracowała do emerytury w Nowy Targu.
[00:00:52] Stryjek boh. [Augustyn Suski] mieszkał w Szaflarach, często przebywał w Krakowie i rzadko bywał w domu boh. W 1941 r. stryj przyjechał do Poronina i zainteresował się edukacją boh., zwrócił jej uwagę, że nie powinna mówić po góralsku, ale językiem literackim.
[00:02:30] Stryjek na Wołyniu pracował w uniwersytetach ludowych. Po rozpoczęciu okupacji jechał pociągiem do Szaflar i podczas podróży został przez Niemców zabrany do obozu pracy, z którego dwa razy uciekł. Został złapany i osadzony w więzieniu w Cieszynie.
[00:03:10] Rodzinie i urzędowi gminy w Szaflarach udało się uwolnić stryja z więzienia. Rodzina była dumna, że pisze książki, wiersze i był kształcony na UJ. Stryj został umieszczony w więzieniu Palace w Zakopanym, znanym z okrutnych przesłuchań i tortur.
[00:04:20] Do Palace zabrano też ojca stryja, dziadka boh. Opowiadał, jak do sali przesłuchań przyprowadzili syna, który był opuchnięty i ledwie szedł. Stryj na widok swojego ojca zapytał przerażony: „Tato, to ty też tutaj jesteś?”.
[00:05:00] Najlepszy kontakt ze stryjem Gustkiem [Augustynem Suskim] miała jego siostra Janeczka. Stryj napisał do niej z Tarnowa, dokąd trafił z Zakopanego. Siostra jeździła do niego z paczkami, ale nie spotkali się. Stryj przekazywał jej grypsy.
[00:06:00] W grypsach pisał, że nie jest mu źle i czeka na wyjazd do Oświęcimia, gdzie podobno było lepiej. Na kilka dni przed wyjazdem wysłał ostatni gryps do siostry z prośbą o odebranie jego ubrań z więzienia. Wśród nich była koszula splamiona krwią.
[00:07:00] Zakrwawioną koszulę siostra przekazała do szkoły rolniczej w Nowym Targu, która przyjęła imię Konfederacji Tatrzańskiej. Potem koszula trafiła do mgr Antoła, który zbierał pamiątki okupacyjne i chciał w Szaflarach utworzyć izbę pamięci.
[00:08:00] W maju 1942 r. przyszła wiadomość, że wuj zmarł w Oświęcimiu. Wcześniej, gdy przyjeżdżał do Szaflar, przywoził swojej siostrze Janeczce listę lektur do przeczytania, mówił, że „człowiek musi poszerzać swoje horyzonty”, zależało mu na edukacji ludzi na wsi.
[00:09:00] Gdy wybuchła wojna, ojciec boh. z plecakiem poszedł do wojska. Mama była wtedy w ciąży z szóstym dzieckiem. Na wojnę wyruszył też jej brat i przed wyruszeniem przyszedł pożegnać się z siostrą. Babcia miała pięć córek, zebrała je w domu i spały u niej z dziećmi.
[00:10:00] Siostry mamy boh. miały po sześcioro dzieci, wszyscy spali na sianie, a babcia z balkonu sprawdzała codziennie, czy nie zbliża się nalot bombowy. W drodze z Suchego do Poronina boh. z mamą widziały na stacji worki z mąką, które ludzie mogli sobie zabierać.
[00:11:00] W Suchym było dość spokojnie, jedynie młodzież powyżej 16 roku życia obawiała się wywózek na roboty do Niemiec, nocowali więc w szopkach i bacówkach.
[00:11:40] W rodzinie mówiło się, że wujka zabrano z powodu jego wykształcenia. Najwięcej informacji od wujku pochodzi od cioci Janeczki. Ciocia spotkała się z panią Apostoł, która opowiedziała jej o działalności brata w Konfederacji Tatrzańskiej.
[00:12:40] Góral „to Polak z krwi i kości”. Próba zmycia hańby i zdrady górali, udowodnienia, że walczą z Niemcami. W Suchym było spokojnie, cieszono się na koniec wojny.
[00:14:00] Stryj boh. był ideowcem, zależało mu na wzroście wykształcenia na wsi, tworzył uniwersytety ludowe. Listy stryja ze wsi poruszają i pokazują jego wrażliwość oraz związanie z człowiekiem.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.