Halina Suska-Dziubas (ur. 1934, Poronin-Suche) opowiada o swoim stryju Augustynie Suskim, poecie i działaczu ruchu ludowego, założycielu Konfederacji Tatrzańskiej, który zginął w KL Auschwitz. Pani Halina skończyła Akademię Medyczną w Krakowie, pracowała jako lekarz w Nowym Targu. Obecnie na emeryturze.
[00:00:07] Bohaterka urodziła się w 1934 r. w Poroninie Suchym, gdzie ukończyła szkołę podstawową i uczęszczała do gimnazjum. Maturę zdała w Zakopanem, a w 1952 ukończyła Akademię Medyczną w Krakowie i pracowała do emerytury w Nowy Targu.
[00:00:52] Stryjek boh. [Augustyn Suski] mieszkał w Szaflarach, często przebywał w Krakowie i rzadko bywał w domu boh. W 1941 r. stryj przyjechał do Poronina i zainteresował się edukacją boh., zwrócił jej uwagę, że nie powinna mówić po góralsku, ale językiem literackim.
[00:02:30] Stryjek na Wołyniu pracował w uniwersytetach ludowych. Po rozpoczęciu okupacji jechał pociągiem do Szaflar i podczas podróży został przez Niemców zabrany do obozu pracy, z którego dwa razy uciekł. Został złapany i osadzony w więzieniu w Cieszynie.
[00:03:10] Rodzinie i urzędowi gminy w Szaflarach udało się uwolnić stryja z więzienia. Rodzina była dumna, że pisze książki, wiersze i był kształcony na UJ. Stryj został umieszczony w więzieniu Palace w Zakopanym, znanym z okrutnych przesłuchań i tortur.
[00:04:20] Do Palace zabrano też ojca stryja, dziadka boh. Opowiadał, jak do sali przesłuchań przyprowadzili syna, który był opuchnięty i ledwie szedł. Stryj na widok swojego ojca zapytał przerażony: „Tato, to ty też tutaj jesteś?”.
[00:05:00] Najlepszy kontakt ze stryjem Gustkiem [Augustynem Suskim] miała jego siostra Janeczka. Stryj napisał do niej z Tarnowa, dokąd trafił z Zakopanego. Siostra jeździła do niego z paczkami, ale nie spotkali się. Stryj przekazywał jej grypsy.
[00:06:00] W grypsach pisał, że nie jest mu źle i czeka na wyjazd do Oświęcimia, gdzie podobno było lepiej. Na kilka dni przed wyjazdem wysłał ostatni gryps do siostry z prośbą o odebranie jego ubrań z więzienia. Wśród nich była koszula splamiona krwią.
[00:07:00] Zakrwawioną koszulę siostra przekazała do szkoły rolniczej w Nowym Targu, która przyjęła imię Konfederacji Tatrzańskiej. Potem koszula trafiła do mgr Antoła, który zbierał pamiątki okupacyjne i chciał w Szaflarach utworzyć izbę pamięci.
[00:08:00] W maju 1942 r. przyszła wiadomość, że wuj zmarł w Oświęcimiu. Wcześniej, gdy przyjeżdżał do Szaflar, przywoził swojej siostrze Janeczce listę lektur do przeczytania, mówił, że „człowiek musi poszerzać swoje horyzonty”, zależało mu na edukacji ludzi na wsi.
[00:09:00] Gdy wybuchła wojna, ojciec boh. z plecakiem poszedł do wojska. Mama była wtedy w ciąży z szóstym dzieckiem. Na wojnę wyruszył też jej brat i przed wyruszeniem przyszedł pożegnać się z siostrą. Babcia miała pięć córek, zebrała je w domu i spały u niej z dziećmi.
[00:10:00] Siostry mamy boh. miały po sześcioro dzieci, wszyscy spali na sianie, a babcia z balkonu sprawdzała codziennie, czy nie zbliża się nalot bombowy. W drodze z Suchego do Poronina boh. z mamą widziały na stacji worki z mąką, które ludzie mogli sobie zabierać.
[00:11:00] W Suchym było dość spokojnie, jedynie młodzież powyżej 16 roku życia obawiała się wywózek na roboty do Niemiec, nocowali więc w szopkach i bacówkach.
[00:11:40] W rodzinie mówiło się, że wujka zabrano z powodu jego wykształcenia. Najwięcej informacji od wujku pochodzi od cioci Janeczki. Ciocia spotkała się z panią Apostoł, która opowiedziała jej o działalności brata w Konfederacji Tatrzańskiej.
[00:12:40] Góral „to Polak z krwi i kości”. Próba zmycia hańby i zdrady górali, udowodnienia, że walczą z Niemcami. W Suchym było spokojnie, cieszono się na koniec wojny.
[00:14:00] Stryj boh. był ideowcem, zależało mu na wzroście wykształcenia na wsi, tworzył uniwersytety ludowe. Listy stryja ze wsi poruszają i pokazują jego wrażliwość oraz związanie z człowiekiem.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.