Erazm Humienny (ur. 1966, Wrocław) podczas nauki w Technikum Żeglugi Sródlądowej zaangażował się w działalność opozycyjną: samodzielnie wykonywał i kolportował ulotki, rozwoził podziemne wydawnictwa we współpracy z parafią Karola Boromeusza we Wrocławiu. Wspomina rewizje ubeckie w domu, zatrzymania, aresztowania, brutalne akcje ZOMO, a także zastrzelenie Kazimierza Michalczyka przez boksera Gwardii Wrocław Artura Olecha, funkcjonariusza MO. W latach 1987-1990 działał w Ruchu „Wolność i Pokój” we Wrocławiu, uczestniczył w akcjach i demonstracjach organizowanych przez ruch. W latach 1987‒1989 przewodniczył stowarzyszeniu Objector, walczącego o zastępczą służbę wojskową. Był uczestnikiem happeningów Pomarańczowej Alternatywy. Obecnie prowadzi schronisko dla mężczyzn po wyrokach, zagrożonych wykluczeniem, a także fundację Ludzie Ludziom.
00:00:22 Babcia i dziadek boh. pochodzili ze Lwowa. Babcia prowadziła dom, dziadek miał warsztat szewski. Oboje głuchoniemi, działali w grupie osób głuchoniemych: dziadek grał w piłkę w klubie „Świt”, babcia w kole kobiet. Dziadek uczestniczył w obronie Lwowa w 1920 r., pomagał na zapleczu ze względu na niepełnosprawność. Atmosfera zagrożenia ze strony ZSRR.
00:02:17 Dobre warunki mieszkaniowe – duże mieszkanie 4-pokojowe w kamienicy, na parterze był warsztat szewski. W lipcu 1941 r. dziadek zaprzysiężony w konspiracji. W warsztacie produkowano fałszywe dokumenty, działała mała drukarnia i radiostacja. Wprowadzenie się Niemca do mieszkania dziadków – on ręczył za dziadka podczas rewizji. Przez krótki czas dziadek ukrywał w piwnicy Żydów.
00:03:52 Odznaczenie dziadka w 1936 r. brązowym Krzyżem Zasługi. Po wpadce we Lwowie likwidacja warsztatu, dziadek pracował u ślusarza, naprawiał pistolety, przygotowywał amunicję. W 1945 r. wyjazd do Polski. Rosjanie zabrali lwowskie mieszkanie, w zamian dali kuponik wojenny na 100 rubli. Rodzice tułali się po Ziemiach Odzyskanych: Nowej Rudzie, Sosnowcu, Jeleniej Górze, Bytomiu, Przemyślu. Dopiero w 1961 r. osiedli na stałe we Wrocławiu, gdzie się zebrała grupa osób głuchych. Mieszkanko przy ul. Daliborskiej. Pod koniec wojny we Lwowie córka dziadków, niemowlę, zmarła z głodu. W 1947 r. w Przemyślu urodziła się mama boh. Zofia
00:05:49 Dziadkowie tworzyli Związek Głuchych we Wrocławiu. Dziadek pracował w zakładach mięsnych przy ul. Legnickiej, babcia była krawcową w spółdzielni Inwalidów „Czynu Październikowego” przy ul. Świdnickiej 12-16 we Wrocławiu.
00:06:45 Gdy boh. się urodził w 1966 r., dziadkowie byli na rencie, rodzinie nie powodziło się. Choroba mamy ‒ zapalenie opon mózgowych ‒ spowodowała zaburzenia psychiczne i emocjonalne, znikała z domu, nie zajmowała się boh., narodziny nowych dzieci – z różnymi konkubentami „wujkami”. Kontakt z pedofilem.
00:08:44 Ciągły głód ‒ wygrzebywanie śniadań wyrzucanych przez dzieci ze szkolnych śmietników, spóźnienia do szkoły. Poznanie przyrodnich braci w dorosłym wieku – wychowywali się w domu dziecka. Pobyt w domu dziecka. [+]
00:10:24 Poznanie imienia Erazm (do tej pory myślał, że jest Jackiem). Pierwsze zarobione pieniądze za wypijanie wódki w wieku 7 lat – 2 zł za jeden wypity kieliszek (potrafił zarobić 100 zł), nauczył się płukać gardło wódką. Dziś nie lubi alkoholu.
00:12:29 Życie na podwórku przy ul. Nowotki (dziś Krupnicza), chodzenie na basen, bieganie, Cyganie/Romowie przy ul. Włodkowica („triatlon podwórkowy”), koleżanka Ramona, kradzieże rowerów. Wykolejona młodzież, włamania do piwnic, zachowania destrukcyjne. Treningi piłkarski, rozwiązanie klubu PKS „Odra” Wrocław. Klub kajakarski na Oławie.
00:15:48 Treningi kajakarskie, mistrz Wrocławia, AZS AWF. Kanały Wrocławia.
00:17:41 Boh. nie zna ojca, był zaniedbanym dzieckiem, żył w poczuciu wstydu, musiał odejść z klubu. Treningi nurkowe w „Zorbie” przy ul. Teatralnej, poprawa w nauce, zdanie do Technikum Żeglugi Śródlądowej przy ul. Brücknera.
00:21:21 W klasie boh. został przewodniczącym klasy, otrzymał pseudo „Bieriozka” – za sztuczkę z płukaniem gardła alkoholem.
00:22:29 Wprowadzenie stanu wojennego. Mama boh. pomimo swojego zachowania była oczkiem w głowie babci. Potrafiła wynieść telewizor, ukraść rodzinną obrączkę, kradła nawet rzeczy boh. z domu. Pomieszkiwanie u konkubentów matki – meneli. Opis delirium.
00:25:10 Mama była piękną kobietą, narzeczony Aaron, marzenia o wyjeździe do USA. Pływak Marek Petrusewicz.
00:27:00 Po wprowadzeniu stanu wojennego boh. chodził do siedziby „Solidarności” przy ul. Mazowieckiej [placu Mazowieckim?], gdzie działał Petrusewicz. Wzniosła atmosfera tamtych miesięcy. [+]
00:29:12 Odezwa „Solidarności”, przyjście do domu działacza „S” z paczką na przechowanie.
00:31:50 Czyszczenie kamienicy, skrytka za płytą z dykty.
00:34:48 Kolega z technikum utopił się. Odlew kotwicy w zakładzie p. Olecha (boksera). Bokser Ludwik Denderys (na etacie w UB) również był kochankiem matki boh. Ulotki z kościoła przy ul. Kruczej rozrzucane w szkole, rysowanie kotwic na murach.
00:40:00 W 1982 r. po wakacjach boh. przywiózł kotwicę na grób kolegi. Uroczystości w rocznice 13 grudnia, druciane kotwiczki wytwarzane przez robotników ze stoczni rzecznej we Wrocławiu. Nikt w klasie nie wiedział o działalności opozycyjnej boh.
00:42:20 Boh. zbierał grudki rudy żelaza ze statków. Jesienią po mszy za ojczyznę zaatakował policyjny radiowóz – rzucił garść rudy w okno samochodu, które się zbiło – ruda była skuteczniejsza niż cegły i bruk.
00:44:57 4-krotna rewizja w domu. Opowieści dziadka o działaniach carskiej ochrony – nauka zachowania podczas przesłuchania. Nauczyciel „Jony” sadysta wyzywał uczniów. Ubecy w szkole, przesłuchanie przez dyrektora, zatrzymanie, straszenie, szantaż, zeznanie na komendzie MO. Milicjanci pili wódkę podczas przesłuchania.
00:54:23 Zamknięcie boh. w szafie pancernej, groźba tortur, straszenie, noc spędzona w piwnicy komendy. Opis celi i przesłuchania, stopniowa utrata ducha.
01:00:40 Poczucie osamotnienia podczas przesłuchania. Wyjście do domu wieczorem.
01:02:10 Przerażenie dziadków, zawieszenie w prawach ucznia na 2 tygodnie. Życie pod nadzorem, przemykanie się po mieście, zabawa w śledzenie.
01:04:43 Jesienią 1983 r. pościg milicji, pobicie pałą do nieprzytomności, zatrzymanie na ul. Łąkowej, uszkodzone uszy po pobiciu, kłopoty ze spaniem i ze słyszeniem.
01:10:27 Aresztowania innych kolegów z klasy, wzywania na przesłuchania. Zakrwawiona kurtka szwedka. Samodzielność boh.
01:12:47 Organizowanie manifestacji 1 maja i 31 sierpnia 1982 i 83 dawało nadzieję na zmianę systemu. Dziadkowie musieli wykupywać boh. z aresztu. Bieda, dieta w czasie stanu wojennego. Wsparcie dziadków.
01:17:30 W czasie stanu wojennego [Kazimierz] Michalczyk zastrzelony przez Artura Olecha. 1 maja 1982 r. boh. biegł z flagą Polski, brawurowa ucieczka przed milicyjna „suką”.
01:24:00 Zadymy we Wrocławiu, podpalenie gazika, koktajl Mołotowa. Boh. kilkanaście razy rozrzucił kotwiczki Polski Walczącej na pl. Muzealnym.
01:30:35 Solidarność ludzi w czasie demonstracji, materiały opatrunkowe dla demonstrantów w lodziarni przy ul. Świdnickiej (miska z wodą, gaziki, papier toaletowy). Bezsilność demonstrantów. [+]
01:34:15 Starcia z władzą doprowadziły do wzmocnienia charakteru boh., zaciętości. Problemy z żołądkiem i układem pokarmowym z powodu stresu, operacja odbytu, pomoc Zofii Olszewskiej z WiP.
01:37:11 Strzelanina na ul. Pereca: ZOMO strzelało do okien mieszkań. Praca z bezdomnymi, ok. 2005 r. w domu przy ul. Reymonta („dzielnica porąbania”). W czasie powodzi tysiąclecia w 1997 r. zmarło 3 mieszkańców schroniska dla bezdomnych. Pomoc starszym osobom, mieszkanka domu przy ul. Trzebnickiej – stłuczona szyba.
01:40:00 Krystyna Plewińska z ul. Pereca 31 sierpnia 1982 r. zomowcy wstrzelili do jej okna petardę, od której trwale oślepła. Tułała się bezdomna. Wniosek o mieszkanie.
01:46:30 Interwencja prezydenta Wrocławia Rafała Dutkiewicza w sprawie tej kobiety, RKW, przyznanie renty, status pokrzywdzonego, mieszkanie przy ul. Grabiszyńskiej, wyposażenie, pomoc bezdomnych przy remoncie. [++]
01:48:21 Bracia bliźniacy Olech, bokserzy Gwardii Wrocław, niektórzy sportowcy tam mieszkali. Po 1982 r. boh. był ostrożny, zamiast nazwisk znał pseudonimy. Przewożenie prasy i ulotek do Gdańska. Spotkanie z kolporterem po 30 latach.
01:51:48 Wspomnienie dziadka z wpadki w 1943 r., kiedy stracił warsztat. Ostrzegał boh. przed zbytnią lekkomyślnością. Niechęć do wspólnych działań. Rocznice 13 grudnia stopniowo wytracały moc. Kolportaż ulotek z kościoła Karola Boromeusza.
01:53:52 Boh. drukował własne ulotki – pieczątki z gumy albo ziemniaka ‒ potem je sam rozrzucał z wieżowców albo z PDT. Rozrzucanie „na sikorkę” – z przywiązaną słoninką.
01:56:57 Otwarcie paczki otrzymanej od działacza „S” w poniedziałek 14 grudnia po wprowadzeniu stanu wojennego – była tam odezwa NSZZ „S” drukowana na powielaczu. Boh. był ostatni raz w siedzibie „S” jesienią 1981 r., przedtem pojawił się kilkanaście razy. Petrusewicz zastępował boh. ojca, wizyty w jego domu. Jego brat Stanisław Petrusewicz był kapitanem na MS „Batory”.
02:02:16 Stypendium naukowe 900 zł, rozbicie szafki przez ubeków. Skrytka pod parapetem.
02:04:48 W drugim ośrodku [dla bezdomnych] w górach koło Karpacza (powstał za pieniądze od Wisławy Szymborskiej i Jacka Kuronia) podczas remontu znaleziony list-odezwa Władysława Frasyniuka z internowania. Odwiedziny Kornela Morawieckiego. Rewizje ubeckie, nagie kobiety z pisma „Razem”, odznaka Totus Tuus, noszenie dużych toreb.
02:08:10 Sklep sportowy, komis przy ul. Włodkowica prowadzony przez była sportsmenkę – koszulka „Jogging club” – posądzenie o złodziejstwo. Zarekwirowanie książek. Zachowanie ubeków podczas rewizji. Skrytki, których boh. używał do przechowywania zakazanych rzeczy: w sąsiedniej piwnicy, w bożnicy.
02:13:30 Żydzi po wojnie, kolega Żyd z boiska. Ulotki zawoził na dworzec, a stamtąd „nad morze”. Wszystko robił za własne pieniądze.
02:15:46 Poczucie brudu po rewizjach, zastraszanie. Pranie wszystkich ubrań dotykanych przez ubeków w pralce Frania. Ucieczka wuja do Stanów Zjednoczonych. Koszulka z komisu.
02:18:10 Afera z kradzieżą anteny z ubeckiego mieszkania operacyjnego. Odcięcie od kolegów.
02:20:23 Bezsilność wobec ubeków. Kolekcja przedwojennych wieszaków. Zbiór puszek po napojach wiszących pod sufitem, pudełka po papierosach – niszczenie zbioru przez ubeków.
02:25:08 Samodzielnie zrobiona ława z listewek, samodzielnie wykonane lampy.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.