Chaber Danuta

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0853

1 września 2019 roku, Ożarów Mazowiecki

12:58:00

Pani Danuta Genowefa Chaber (1937 r., Warszawa) wspomina wojenne losy swojej rodziny. Jako 7-letnia dziewczynka przeżyła rzeź Woli. 6 sierpnia 1944 r. stała z rodzicami w grupie przeznaczonej do rozstrzelania pod murem na ul. Karolkowej. Pamięta, że ojciec był ranny, a ona podeszła na kolanach do pilnującego ich Niemca, błagając o wodę dla niego. Żołnierz pogłaskał ją po głowie, obiecując, że ojciec trafi do szpitala. Uwierzyła. Pamięta leżącą u ich stóp kobietę z rozszarpaną piersią – krzyczała, błagając o śmierć. Chwilę przed planowanym rozstrzelaniem przyjechał Niemiec na motocyklu i zmieniono rozkazy - popędzono ich do Pruszkowa. Ojciec nie nadążał za kolumną, prawdopodobnie wtedy został zastrzelony. Pani Danuta z mamą były już załadowane do pociągu wiozącego kobiety na roboty, ale przekupiony Niemiec pozwolił im wysiąść. Przedostały się do dziadków w Bobrownikach. Uchodźcy z Warszawy musieli się tam ukrywać, udając miejscową ludność, za udzielenie im pomocy groziła śmierć.

[00:01:00] – boh. ur. 1937 r. w szpitalu na ul. Karowej w Warszawie. Matka Bronisława z d. Papuga, ojciec Franciszek Karwat. Dzieciństwo szczęśliwe, wielka miłość do ojca. Ojciec zajmował się konserwacją urządzeń w warsztatach aparatury piwnej. Był też krojczym spodni dla wojska. Boh. ma starszą siostrę Reginę urodzoną w 1932. Boh. nie pamięta wybuchu wojny. Ojciec powołany na front, szczęśliwie wrócił, zginął w 1944 r.
[00:04:00] – rodzina boh. w czasie okupacji. Ojciec ma kenkartę, dzięki której mógł swobodnie się poruszać również po godzinie policyjnej. Rodzina mieszka na 1 piętrze przy ul. Karolkowej 62., matka nie pracuje, wychowuje dzieci. Sytuacja materialna dobra, kupują działkę w Ożarowie w czasie okupacji.
[00:06:00] – powstanie warszawskie: dom-piwnica-dom-wycie syren, ucieczki, niepewność. Spędzenie mieszkańców na podwórko Wolska 60/62/64. Ojciec ranny
gdy ratował palący się warsztat, spadł z dachu.
[00:08:00] – ojciec wyniesiony z piwnicy, lekarz udzielił pierwszej pomocy. Ranny ojciec stał na podwórku pod ścianą z resztą mężczyzn, pod drugą stały kobiety, czekali na rozstrzelanie. Boh. wyrwała się matce i uklękła przed Niemcem prosząc, żeby pozwolił jej dać ojcu wody. Niemiec pogłaskał ją po głowie, obiecał opiekę nad ojcem. [++]
[00:10:00] – Ranna młoda kobieta leżała z rozszarpaną piersią, krzyczała, żeby ją dobito. [++] Zakaz strzelania do cywili, zamiast tego wywożenie z Warszawy. Boh. trafia z matką do obozu przejściowego w Pruszkowie. Wcześniej zapędzono ich do kościoła św. Wojciecha i zabrano im wszystkie cenne rzeczy.
[00:12:00] – w Pruszkowie wagony towarowe. Wyjście w południe, do Pruszkowa zaszli ok. 22. Wystawione kosze ze spleśniałym chlebem razowym i pomidorami. Oddzielenie dzieci od matek, 14-letnie dzieci zabierano na roboty przymusowe, krzyk rozdzielanych rodzin. Boh. została z matką, załadowali je do wagonu do Niemiec, nie miały nic, ubrane w letnie sukienki i sandały.
[00:14:00] – dalsza rodzina matki, rodzina Poręckich, mieszka w okolicy Pruszkowa. Siostra stryjeczna matki wydostała je z transportu, matka w przebraniu pielęgniarki opiekującej się zemdlałą boh. Matka szła z boh. na rękach, Niemcy położyli wiszące warkocze boh. na piersi, mówiąc, że tak będzie jej lżej. [++]
[00:18:00] – dojście do domku - kryjówki. Ranny ojciec nie ma sił iść, uderzony kolbą karabinu przez Niemca. Interwencja matki.
[00:20:00] – droga do Dulagu – wszyscy obrabowani w kościele. Po ucieczce matka z boh. zamieszkały u ciotki w Duchnicach. Matka pracowała. Wyjazd do Bobrownik k. Nieborowa do rodziców matki, ukrywały się, zakrywały głowy chustką. Przeprowadzka do Ożarowa, stryjeczna siostra matki wynajęła im pokój za pracę w ogródku.
[00:22:00] – matka pracowała u chorej ciotki, sprzątała, szorowała podłogi. Ciotka chciała adoptować boh. Działka w Ożarowie. Siostra pracowała w hucie w Ożarowie. Boh. pieliła cebulę i buraki na polu o 4 rano, o 7 wracała do domu, szła do szkoły. Zdała do drugiej klasy. Bieda w domu.
[00:24:00] – matka poznała starszego o 20 lat wdowca z dorosłymi dziećmi. Nowy „tato”
ślub matki z wdowcem, rozpoczęcie budowy na działce. Podróż matki do Warszawy, matka zobaczyła zburzony dom, zemdlała. Mogła dostać cegłę z rozbiórki - nowy dom na działce zbudowany z warszawskiej cegły. Pomoc rodziny matki przy budowie, wozili cegły. W cztery osoby zamieszkali w jednym pokoju niedokończonego domu.
[00:26:00] – nieznany los ojca. Na tablicy upamiętniającej przy fabryce Franaszka [J. Franaszek Towarzystwo Akcyjne Fabryki Obić Papierowych i Papierów Kolorowych] jest informacja, że 5 sierpnia zginęło tam 5-6 tys. ludzi. Przypuszczalnie był wśród nich ojciec. Nikt się nie uratował, potem wszystkich spalono.
[00:28:00] – domysły na temat śmierci ojca. Czekanie na egzekucję pod ścianą na podwórku miedzy kamienicami, twarz kobiety rannej w pierś i jej błagalny głos. Ludzie spędzeni z trzech kamienic pod ścianą na podwórku.
[00:30] – boh. czekała na rozstrzelanie posadzona na skrzynkach, żeby karabin maszynowy nie musiał się do niej zniżać. Wspaniali sąsiedzi z klatki.
[00:32:00] – wspólna modlitwa pod ścianą. Opis karabinów maszynowych.
[00:34:00] – trupy mijane przy wyjściu podwórka, postoje po drodze do Pruszkowa, upał, bez picia i jedzenia. Pruszków. Mama miała nadal pierścionek i obrączkę. Scena na Karolkowej, nie wiedziały, że mężczyźni idą na stracenie w fabryce Franaszka.
[00:36:00] – „musztra”, zabawianie się Niemców uwięzionymi, rozkazy „padnij-powstań”.
[00:38:00] – brat stryjeczny uciekł z kolumny, udało mu się uciec za granicę. Powstańcy w szkole, zemsta na mieszkańcach za pomoc dla powstańców. Ojciec ranny przy ratowaniu warsztatu, gasił pożar z dachu, postrzelony przez snajpera. Opatrzony przez lekarza, brak możliwości dostarczenia ojca do szpitala.
[00:42] - siostra boh. wyjechała na wakacje, bo dostała szoku po wybuchu bomby na podwórku w 1942 r. [sprostowanie siostry zza kadru]
[00:44] – dobre stosunki z ojczymem, wygląd nowowybudowanego domu. Wyjazd do dziadków na wakacje, rodzice wykończyli dom.
[00:46] – Ukraińcy chodzili po wsiach i zabijali warszawiaków, boh. z matką nie chciały się wyróżniać. Boh. przeczekała obławę schowana za snopkami słomy. Rozstrzeliwanie znalezionych warszawiaków przez Ukraińców
[00:50] – gdy wkroczyli Rosjanie, matka pracowała w Duchnicach u ciotki. Rosjanie tam stacjonowali, matka im gotowała. Ostrzegła córkę przed Rosjanami. Różnica zachowań Rosjan i Niemców. Niemcy dawali dzieciom czekoladę, Rosjanie kradli. [00:52] – koniec wojny zastał boh. na wsi, boh. go nie zapamiętała. more...
less

Łapińska Iga

FREITAG Iga Łapińska

Film