Zdzisława Wawrzynkiewicz z d. Szczerbicka (ur. 1928, Równe) wychowała się na Wołyniu w rodzinie przedwojennego policjanta. W 1940 roku została zesłana na Syberię do Kazachstanu wraz z matką i rodzeństwem. Podczas pobytu na zesłaniu zmarło jej dwóch braci, a ona sama przebyła kilka ciężkich chorób. Wróciła do Polski w 1946 roku i zamieszkała na Ziemiach Odzyskanych.
00:00:11 Autoprezentacja boh. urodzonej w czerwcu 1928 w Równem na Wołyniu. Rodzina mieszkała w Chełmie, ojciec był wojskowym.
00:01:03 Przeprowadzka z Chełma do Łucka, potem do Krasnowoli i Kołek – tu boh. zaczęła chodzić do szkoły.
00:02:02 Prezentacja rodziców boh.: Amelii i Franciszka Szczerbickich. Rodzice przed wojną się rozwiedli, mama wyszła za Buczka i rodzina wyjechała do Kołek.
00:02:45 Rodzina mieszkała na posterunku, w miasteczku było mało polskich dzieci. Ludność żydowska i ukraińska – relacje z Polakami.
00:03:45 O śmierci Piłsudskiego boh. dowiedziała się od ojca – jego reakcja.
00:04:03 Zalecenia dla policjantów pod koniec lat 30.
00:04:32 Po wybuchu wojny ojciec odesłał rodzinę z Kołek do niemieckiej kolonii, bo obawiał się, że Ukraińcy napadną na posterunek.
00:05:02 Przechodzący polski oddział zabrał ojczyma. Na posterunku zostali policjanci: Stradomski i Tomaszewski, którzy później zostali aresztowani.
00:05:58 Boh. nie widziała wejścia Armii Czerwonej, od koleżanki słyszała, że Żydzi witali czerwonoarmistów. Ukraińska milicja podczas sowieckiej okupacji.
00:07:55 Edukacja przed wojną – siedmioklasowa szkoła powszechna w Kołkach.
00:08:36 Deportacja rodziny – wieczorne zebranie, wizyta ukraińskiego milicjanta. Wejście do domu w nocy i zabranie rodziny, którą wiózł Polak Koksanowicz. Jego żona oddała rodzinie świeżo upieczony chleb. [+]
00:09:40 Deportowano mamę i czworo dzieci.
00:10:15 Po kampanii wrześniowej ojczym przyszedł do ciotki mieszkającej w Łucku, potem przedostał się do Lublina, skąd pochodził.
00:11:02 Wywózka rodziny – dwie godziny na spakowanie, nie pozwolono mamie zabrać maszyny do szycia, roweru ani zabawek dla dziecka. [+]
00:12:05 Przewóz furmanką do Maniewicz, gdzie wsadzono ludzi do pociągu – przesiadka za dawną granicą Polski i ZSRR do większych wagonów. Warunki podczas podróży – dwa wiadra wody dziennie dla wagonu, wyżywienie podczas dwutygodniowej podróży, ciasnota. Dziura w podłodze dla załatwiania potrzeb fizjologicznych. W wagonie boh. nikt nie umarł.
00:14:25 Przyjazd do Kazachstanu. Rodzina trafiła do wioski, w której mieszkało wielu Polaków deportowanych w 1936 r. z terenów nadgranicznych. Niedaleko był wieś, w której mieszkali tylko Polacy, ale ich dzieci już nie mówiły po polsku. Spotkanie z matką człowieka, który przywiózł rodzinę ze stacji kolejowej. Opowieści wcześniejszych zesłańców o głodzie na Ukrainie.
00:16:25 Rodzina mieszkała w ziemiance u Polaków, spanie na piecu. Praca przy budowie kolei po przewiezieniu rodziny w inne miejsce – mieszkanie w barakach, wszy, pluskwy i choroby.
00:17:49 W 1941 r. rodzinę wywieziono do pracy przy budowie kolei. Podczas pobytu w kołchozie o Polkach mówiono, że są żonami bandytów. Brak możliwości pracy – życie ze sprzedaży rzeczy przywiezionych z Polski. Mama robiła chusteczki i wymieniała je na żywność. W 1940 r. we wsi były zapasy zboża – zabranie zapasów, głód zimą.
00:19:43 Wspólne Wigilie Polaków.
00:20:30 Kary za napadanie na Polaków.
00:21:12 Pobyt w kołchozie – choroba młodszego brata, leczenie w szpitalu, śmierć z powodu zaawansowanej awitaminozy.
00:23:13 Przewiezienie rodziny na budowę kolei, warunki podczas jazdy.
00:23:32 Pogrzeb brata w zbyt małej trumnie. Oczekiwanie z pogrzebem na koniec buranu – opis burzy śnieżnej. [+]
00:24:47 Podczas budowy kolei rodzina mieszkała w namiocie, brat przeziębił się, a boh. zachorowała na świnkę. Przeprowadzka do Jesila – śmierć brata w szpitalu. Leczenie boh. bańkami. W szpitalu w Jesilu pracował lekarz, Gruzin, który opiekował się mamą po jej zawale. Formowanie Armii Andersa – możliwość otrzymania odzieży.
00:27:17 Do Armii Andersa jechali chłopcy z Jesila, ale brat w tym czasie umierał w szpitalu.
00:27:43 W Jesilu była poczta i szpital. Stosunek miejscowej ludności do zesłańców.
00:28:23 Przy budowie kolei pracowała mama i brat – zawał mamy, choroba i śmierć brata. Pomoc lekarza,Gruzina, którego żona pracowała w aptece.
00:29:24 Boh. skończyła 14 lat i zabrano ją do pracy przy budowie tamy. Czterem nastolatkom wyznaczano lżejsze prace – kruszenie kamieni. Boh. pilnowała dzieci jednego z kierowników. Praca od świtu do wieczora.
00:31:27 Do zesłańców rzadko docierały wieści z kraju, ale z Ukrainy przychodziły listy i wiedziano o rzeziach na Wołyniu.
00:32:10 Przewożenie zesłańców na Ukrainę – rodzina nie pojechała z powodu tyfusu. Wysoka gorączka podczas choroby – boh. nie poznawała koleżanki Lońki. Brak lekarzy i lekarstw.
00:33:49 Boh. pomagała budować łaźnię, w której potem nieomal zaczadziała. Przejazd wołami do baraku.
00:35:30 Pobór wśród zesłańców do Armii Berlinga. W posiołku było kilka chat i dwa baraki, w których mieszkali polscy zesłańcy.
00:36:14 Repatriacja do kraju – opóźnienie wyjazdu z powodu powodzi. Powrót do Polski w czerwcu 1946 r.
00:36:54 Informacje o działaniach na froncie z listów żołnierzy. Radość z zakończenia wojny.
00:37:35 Rodzina dostawała listy od cioci mieszkającej w Łucku. Podczas choroby rodziny ciocia przysłała pieniądze na leczenie. Wiadomość o wyjeździe rodziny z Wołynia do Polski. Cioteczna siostra należała do AK, w 1946 r. została aresztowana i wywieziona na Syberię do kopalni złota – jej powrót do Polski w 1956 r.
00:39:11 Transport repatriacyjny do Polski – miesięczna podróż pociągiem bez strażników. Podczas powrotu do kraju boh. chorowała na malarię – radość z powrotu do Polski.
00:40:27 Przyjazd do Brześcia – wyjście do kościoła. Przejazd przez granicę nocą, zamknięcie wagonów przed przekroczeniem granicy. Przyjazd do Gryfina. Poszukiwania ojca – wyjazd do Lublina i do Szczecina, gdzie ojciec wyjechał.
00:41:33 Powojenny Szczecin – ruiny miasta. Boh. nie spotkała w mieście Niemców.
00:42:15 Po pięciu latach boh. wyszła za mąż i wyjechała do Łobezu. Przeprowadzka w 1953 r. do Słupska, gdzie mieszkali rodzice boh.
00:43:04 Mąż był magazynierem, a boh. pracowała chałupniczo jako krawcowa. Choroby boh.
00:44:27 Żydzi w Kołkach – bójki polskich i żydowskich chłopaków. Boh. bawiła się z Żydówkami i Ukrainkami.
00:45:07 Jedzenie na zesłaniu – skromne racje żywieniowe, kapusta kwaszona w beczkach po smole.
00:46:07 Sąsiadka z baraku, Węgierka, oddała rodzinie garnek smalcu i lalkę, gdy zabierano ją do łagru. Kradzież prosa. Kawa z palonego chleba. [+]
00:47:44 Odzież na zesłaniu – mama szyła z ubrania z podszewek roboczych kufajek.
00:48:16 Ucieczka z baraku, który zapalił się od rury do pieca. Boh. ocaliła zdjęcie, które zrobiono je podczas paszportyzacji. Władze przysłały fotografa, Rosjanina, by zrobił zesłańcom zdjęcia do dokumentów. [+]
00:50:26 Majster był Ukraińcem – jego reakcja na widok boh., które wyrwała jedną marchewkę, groźba wysłania do łagru. [+]
00:51:11 W baraku mieszkała jedna Żydówka z córką.
00:51:43 Losy rodziny na Wołyniu. Podczas pobytu w kołchozie boh. chodziła do szkoły i uczyła się rosyjskiego oraz matematyki, nauczyciele byli Rosjanami.
00:53:29 W 1953 r. boh. mieszkała w Łobezie naprzeciwko budynku milicji, gdzie wywieszono żałobne flagi – radość boh. z powodu śmierci Stalina.
00:54:57 Boh. nie pamięta wydarzeń w Słupsku w grudniu 1970 r. Pozwolenie na wyjazd do Poznania w stanie wojennym.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.