Barbara Anna Smolińska z d. Szyłkiewicz (ur. 1941, Zabłudów) – jej ojciec był rolnikiem, a matka nauczycielką. W czerwcu 1941 cała rodzina została deportowana do Związku Radzieckiego. Przebywali w posiołku Nowy Podielnik w rejonie Nowosybirska na Syberii, a potem w Kargasoku. Ojciec wstąpił do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, brał udział w bitwie pod Lenino. Pani Barbara (i reszta rodziny) wróciła do Polski we wrześniu 1945. Rozpoczęła naukę w szkole podstawowej i liceum w Białymstoku. W 1960 r. przeprowadziła się do Wrocławia, gdzie studiowała weterynarię oraz prawo. Przez wiele lat pracowała w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu.
00:00:10 Boh. urodziła się w 31 stycznia 1941.
00:00:23 Podczas deportacji miała pięć miesięcy, jej wspomnienia o zesłaniu zostały zbudowane z opowieści rodziny, która niechętnie o tym rozmawiała. Stosunek do repatriantów po powrocie rodziny.
00:01:28 Deportacja z Zabłudowa k/Białegostoku, powrót w końcu września 1945, po pięciu latach zesłania, do zniszczonego miasteczka – ruiny domów, ludzie mieszkający w ziemiankach.
00:02:40 Mama spisała swoje wspomnienia, boh. znalazła zeszyty po jej śmierci w 2008, ale przeczytała je w 2019. Język wspomnień – rusycyzmy. Poszukiwania znaczenia wyrazu: pimy.
00:04:55 Podróż z Zabłudowa na zesłanie, opis wagonów. Rodzina miała ponad pół godziny na spakowanie. Podczas deportacji w domu był enkawudzista i dyrektor szkoły, w której pracowała mama. Pomoc żołnierza podczas pakowania. Wywiezienie siostry ojca, która dzień wcześniej przyjechała z dziećmi na wakacje. [+]
00:06:50 Przyjazd do Nowosybirska, rodzina przebywała w różnych kołchozach nowosybirskiej obłasti. Narodowości zesłańców: Polacy, Litwini, Estończycy, Łotysze, Ukraińcy.
00:08:05 Pobyt w Nowym Podielniku – powitanie przez przewodniczącego kołchozu. Mieszkania w budynkach na palach, pobielone izby. Boh. miała na zesłaniu wózek, zabrany przez dziadka.
00:10:33 Pierwsza noc na zesłaniu – „deszcz” pluskiew. [+]
00:12:25 Organizacja życia w posiołku Podielnik, wyprawy po wodę do rzeki.
00:13:15 Zaskoczenie Rosjanek, że Polki nie mają pimów.
00:14:15 Przydziały pracy, zaopatrzenie kołchozowego sklepu w podstawowe produkty. Mama pracowała w spółdzielni rybackiej i biurze kołchozu, ciotki przy wyrębie lasu.
00:15:45 Racje żywieniowe dzieci i pracujących dorosłych. Rodzina miała zapasy przywiezione z Polski. Zapach smażonego boczku zwabił mieszkańców kołchozu – poczęstunek kołchoźników. [+]
00:18:08 Babcia boh. organizowała wspólne modlitwy, obrazek Matki Boskiej Ostrobramskiej. W modlitwach brali udział niektórzy kołchoźnicy. Rozpędzanie modlących przez przewodniczącego kołchozu. Konsekwencje poniesione przez rodziców
00:19:40 Przenoszenie rodziny w różne miejsca, powroty do Nowosybirska – koczowanie na dworcu.
00:20:40 Przyjazd do Tomska, dalsza podróż do Kargasoku – rodzina cały czas miała zapasy jedzenia z Polski. Pobyt w Kargasoku, praca mamy w spółdzielni rybackiej i biurze kołchozu.
00:22:23 W 1943 ojciec i jego siostra dostali powołanie do formującej się Armii Berlinga.
00:23:00 Śmierć najstarszych zesłańców. Śmierć podczas podróży – wyrzucanie zwłok z wagonów. Przyroda Syberii – połowy ryb, polowanie na zające.
00:24:50 Sytuacja rodziny po wyjeździe ojca do wojska, kartki żywnościowe, praca kobiet w lesie.
00:26:05 Zdobywanie pożywienia, metody nielegalnych połowów – ojciec boh. robił wiklinowe samołówki. Dożywianie dzieci kołchoźników – dania kuchni prowadzonej przez babcię.
00:29:22 Specjalizacje sowchozów wokół Kargasoku, maszyny rolnicze – zwózka zboża, stosy kłosów. Boh. widziała babcię używającą żaren, więc nazbierała kłosów do wiaderka i została kopnięta przez przewodniczącego kołchozu. Po tym zdarzeniu przewodniczący pomagał rodzinie – nocne wyjazdy aby zmielić zboże. Trauma boh. – strach przed ludźmi w kufajkach, wyleczona w latach 60, przy pomocy kuzyna, który pracował na budowie: terapia „kufajkowa”. [+]
00:35:42 Dokuczliwość insektów – ochrona przed meszkami i komarami, zastosowanie dziegciu. Pogryzienie boh. przez owady – pozwolenie na wyjazd do lekarza uzyskane za zegarek ojca. Jedwabna halka w podarunku dla lekarki wzmogła życzliwe podejście do pacjentki.
00:40:10 Praca ojca w magazynie nad rzeką i wyrób z beczek piecyków dla myśliwych – przekonanie o dobrym zarobku zweryfikowane podczas zmiany miejsca, gdy okazało się, że wedle oficjalnych wyliczeń, ojciec jest winien kołchozowi dużą kwotę.
00:43:08 Mama boh. wróżyła miejscowym (kobietom), sfałszowanie przez mamę „sprawki” żywnościowej – wyrzuty sumienia.
00:47:55 Repatriacja do Polski – podzielenie rodziny na grupy. Pierwsza wróciła ciotka z dziećmi.
00:48:10 Dwunastoletni syn ciotki – Czarek, pracował na zesłaniu jako tragarz w magazynie, którym kierował Polak, Ostaszewski.
00:48:50 Zesłańcze sposoby na przetrwanie: oszustwa
kombinowanie, wróżenie z kart. Stosunki z miejscową ludnością.
00:49:32 Pozytywne strony deportacji latem. Początek wojny niemiecko-sowieckiej, bombardowania transportów – nadzieja na to, że pociąg zawróci. Śmierć podczas podróży, wyrzucanie zwłok. Zaopatrzenie w wodę na postojach, problemy z higieną. Za Uralem miejscowi podchodzili do pociągów prosząc o chleb – obuwie miejscowej ludności, reakcja na widok Polek w sandałach.
00:52:30 Ojciec przeszedł szlak bojowy od Lenino do Berlina. Problemy po wojnie, gdy opowiadał o tym co widział pod Lenino.
00:53:00 Rodzina wróciła po wojnie do Zabłudowa, działania okolicznej partyzantki – opinia na temat żołnierzy wyklętych. Obecny stosunek do kościuszkowców i wyklętych. 00:54:07 Repatriacja do Białegostoku we wrześniu 1945, decyzja o powrocie do Zabłudowa. Ciotka z dziećmi wróciła do Petrykozów – losy rodziny.
00:56:07 W Białymstoku zatrzymano się u rodziny – pierwsza bułka z masłem.
00:57:10 Przyjazd do Zabłudowa – dziadkowie, których dom spalono, mieszkali w domu pożydowskim. Pierwszy posiłek u sąsiadki – kozie mleko i jajko, które boh. ugryzła nie obierając – reakcja innych dzieci. [+]
00:59:15 Zdobywanie jedzenia na zesłaniu.
00:59:42 Stosunek Polaków do repatriantów – łatka „komunistów”, plotki.
01:00:45 Znajomość języków obcych wyniesiona przez boh. z zesłania. Mama skończyła Szkołę Nauczycielską w Grodnie i znała język niemiecki – rozmawiała z przesiedlonymi z Ukrainy niemieckimi osadnikami.
01:01:57 Komendantem milicji w Zabłudowie był chłopak ze wsi, analfabeta – nauka czytania i pisania w domu boh., razem z nią – trudy edukacji. Komendant zarekwirował maszynę do pisania i usiłował dowiedzieć się, gdzie ojciec chowa radio. Zasłanianie okien podczas słuchania audycji z Londynu. Oficjalne radia-głośniki w domach. [+]
01:06:20 Traktowanie boh. przez mieszkańców Zabłudowa, wypytywanie o rodziców i pobyt na zesłaniu.
01:07:45 Rozmowy w domu. Opowieści ojca o Lenino, rozmowy z wojskowymi, którzy nocowali w domu.
01:09:32 Powrót do Polski drogą nieoficjalną, dzięki staraniom Jerzego Sztachelskiego [w 1945 minister aprowizacji i handlu], który był znajomym dziadków. Przyjazd z Woroneża do Ambasady w Moskwie, podróż do Polski z żołnierzami Armii Czerwonej jadącymi do Niemiec. Przesiadka w Warszawie, droga do Zabłudowa. Brak oficjalnych dokumentów repatriacji. [+]
01:11:10 Droga na zesłanie: koczowanie na dworcu w Tomsku.
01:11:48 Boh. bała się wyjazdu do NRD, obawa, że stamtąd nie wróci.
01:12:08 „Wtórne” zesłańcze wspomnienia – spisane wspomnienia mamy i pamięć żyjącej ciotki. Opowieść o babci – jej reakcje na traumę zesłania. Trauma boh. – mężczyźni w kufajkach. Boh. przez wiele lat nie mogła przeczytać wspomnień mamy – reakcje na sam widok zeszytów, nie wiedziała, że jest tam wpisana dedykacja dla niej. [+]
01:15:35 Wspomnienia głodu, braku ubrań. Paczka z ubraniami od ojca będącego na froncie. Repatriacja ciotki i babci – przyjazd do kuzynów mieszkających w Zabłudowie, wstyd z powodu braku bielizny.
01:18:00 Praca rodziców: ojciec był przez jakiś czas burmistrzem w Zabłudowie, mama pracowała w szkole – pierwsze zakupy: bielizna. Odzież z UNRR-y.
01:18:45 Boh. przywiozła z zesłania lalkę i pocztówki, które dostawała od będącego na froncie ojca.
01:19:08 Boh. po przyjeździe do Wrocławia napisała list do mamy z opisem pierwszych dni na uczelni, a ta odesłała go z podkreślonymi błędami stylistycznymi i ortograficznymi.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
01:20:07 Przedstawienie rodziny – siostra urodzona po powrocie do Polski. Dzieci boh. i ich edukacja oraz prace.
01:22:37 Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej – zesłańcy widzieli niemieckie samoloty, nadzieje na zawrócenie transportu. Spotkanie z kolejarzem za Uralem, szeptane wiadomości.
01:24:10 Optymizm rodziny boh., wiara, że wrócą do domu na Boże Narodzenie. Rodzina miała możliwość zabrania zapasów jedzenia, w przeciwieństwie do wielu innych deportowanych.
01:24:45 Wejście NKWD do domu podczas deportacji, pakowanie rzeczy, nieudana próba ukrycia pięciomiesięcznej boh.
01:25:55 Ojciec: Wiktor Szyłkiewicz uciekł z Kozielska dzięki synowi znajomego gospodarza, który zdarł mu pagony, zabrał buty i pobrudził ręce. Ojciec ukrywał się i nie było go w domu podczas wywózki, ale zgłosił się do NKWD, na wieść, że cała rodzina zostaje deportowana. Dziadek, który nie został deportowany, przywiózł do pociągu: ojca, żywność oraz wózek boh. [+]
01:28:07 Brat dziadka – ks. płk Wiktor Szyłkiewicz (kapelan Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy, rozstrzelany przez Niemców na Fordonie w 1939) opiekował się przed wojną bratankiem. Splątane losy członków licznej rodziny.
01:28:55 Zupy na zesłaniu: lebioda, ziarna roztarte w żarnach. Listy z prośbą o jedzenie wysyłane z zesłania do rodziny w Zabłudowie pozostawały bez odpowiedzi.
01:31:10 Perypetie kuzyna Mietka, który będąc w łagrze dostał paczkę, ale nie chciano mu jej wydać, bo nie wiedział od kogo jest przesyłka. W końcu wydano mu ją, ale musiał podzielić się zawartością. Po powrocie dowiedział się, że paczki nie przysłał nikt z rodziny, ale znajoma rodziców. [+]
01:32:36 W domu rodziny kuzyna Mietka zatrzymywały się okupacyjne władze: Rosjanie, Niemcy. Wspomnienie nielubianej ciotki, której córka (wojnę przeżyła w Zabłudowie) powiedziała, że jedzenie na Syberii było zdrowe, a lebioda jest smaczna – emocje boh.
01:34:15 Ojciec i jego młodsza siostra Stanisława dostali wezwanie do Armii Berlinga. Współpraca ojca z kapelanem [Wilhelmem] Kubszem. Ojciec nie odebrał odznaczenia, które przyznała mu władza ludowa, ale miał rodzinne odznaczenia sprzed wojny – swojego ojca i stryja. Mama sprzedała dom w Zabłudowie w latach 70. i zostawiła w nim rodzinne pamiątki.
01:38:35 Powrót do Polski – przyjazd transportem wojskowym do Warszawy.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..