Smolińska Barbara Anna
Barbara Anna Smolińska z d. Szyłkiewicz (ur. 1941, Zabłudów) – jej ojciec był rolnikiem, a matka nauczycielką. W czerwcu 1941 cała rodzina została deportowana do Związku Radzieckiego. Przebywali w posiołku Nowy Podielnik w rejonie Nowosybirska na Syberii, a potem w Kargasoku. Ojciec wstąpił do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, brał udział w bitwie pod Lenino. Pani Barbara (i reszta rodziny) wróciła do Polski we wrześniu 1945. Rozpoczęła naukę w szkole podstawowej i liceum w Białymstoku. W 1960 r. przeprowadziła się do Wrocławia, gdzie studiowała weterynarię oraz prawo. Przez wiele lat pracowała w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej we Wrocławiu.
more...
less
00:00:10 Boh. urodziła się w 31 stycznia 1941.
00:00:23 Podczas deportacji miała pięć miesięcy, jej wspomnienia o zesłaniu zostały zbudowane z opowieści rodziny, która niechętnie o tym rozmawiała. Stosunek do repatriantów po powrocie rodziny.
00:01:28 Deportacja z Zabłudowa k/Białegostoku, powrót w końcu września 1945, po pięciu latach zesłania, do zniszczonego miasteczka – ruiny domów, ludzie mieszkający w ziemiankach.
00:02:40 Mama spisała swoje wspomnienia, boh. znalazła zeszyty po jej śmierci w 2008, ale przeczytała je w 2019. Język wspomnień – rusycyzmy. Poszukiwania znaczenia wyrazu: pimy.
00:04:55 Podróż z Zabłudowa na zesłanie, opis wagonów. Rodzina miała ponad pół godziny na spakowanie. Podczas deportacji w domu był enkawudzista i dyrektor szkoły, w której pracowała mama. Pomoc żołnierza podczas pakowania. Wywiezienie siostry ojca, która dzień wcześniej przyjechała z dziećmi na wakacje. [+]
00:06:50 Przyjazd do Nowosybirska, rodzina przebywała w różnych kołchozach nowosybirskiej obłasti. Narodowości zesłańców: Polacy, Litwini, Estończycy, Łotysze, Ukraińcy.
00:08:05 Pobyt w Nowym Podielniku – powitanie przez przewodniczącego kołchozu. Mieszkania w budynkach na palach, pobielone izby. Boh. miała na zesłaniu wózek, zabrany przez dziadka.
00:10:33 Pierwsza noc na zesłaniu – „deszcz” pluskiew. [+]
00:12:25 Organizacja życia w posiołku Podielnik, wyprawy po wodę do rzeki.
00:13:15 Zaskoczenie Rosjanek, że Polki nie mają pimów.
00:14:15 Przydziały pracy, zaopatrzenie kołchozowego sklepu w podstawowe produkty. Mama pracowała w spółdzielni rybackiej i biurze kołchozu, ciotki przy wyrębie lasu.
00:15:45 Racje żywieniowe dzieci i pracujących dorosłych. Rodzina miała zapasy przywiezione z Polski. Zapach smażonego boczku zwabił mieszkańców kołchozu – poczęstunek kołchoźników. [+]
00:18:08 Babcia boh. organizowała wspólne modlitwy, obrazek Matki Boskiej Ostrobramskiej. W modlitwach brali udział niektórzy kołchoźnicy. Rozpędzanie modlących przez przewodniczącego kołchozu. Konsekwencje poniesione przez rodziców
00:19:40 Przenoszenie rodziny w różne miejsca, powroty do Nowosybirska – koczowanie na dworcu.
00:20:40 Przyjazd do Tomska, dalsza podróż do Kargasoku – rodzina cały czas miała zapasy jedzenia z Polski. Pobyt w Kargasoku, praca mamy w spółdzielni rybackiej i biurze kołchozu.
00:22:23 W 1943 ojciec i jego siostra dostali powołanie do formującej się Armii Berlinga.
00:23:00 Śmierć najstarszych zesłańców. Śmierć podczas podróży – wyrzucanie zwłok z wagonów. Przyroda Syberii – połowy ryb, polowanie na zające.
00:24:50 Sytuacja rodziny po wyjeździe ojca do wojska, kartki żywnościowe, praca kobiet w lesie.
00:26:05 Zdobywanie pożywienia, metody nielegalnych połowów – ojciec boh. robił wiklinowe samołówki. Dożywianie dzieci kołchoźników – dania kuchni prowadzonej przez babcię.
00:29:22 Specjalizacje sowchozów wokół Kargasoku, maszyny rolnicze – zwózka zboża, stosy kłosów. Boh. widziała babcię używającą żaren, więc nazbierała kłosów do wiaderka i została kopnięta przez przewodniczącego kołchozu. Po tym zdarzeniu przewodniczący pomagał rodzinie – nocne wyjazdy aby zmielić zboże. Trauma boh. – strach przed ludźmi w kufajkach, wyleczona w latach 60, przy pomocy kuzyna, który pracował na budowie: terapia „kufajkowa”. [+]
00:35:42 Dokuczliwość insektów – ochrona przed meszkami i komarami, zastosowanie dziegciu. Pogryzienie boh. przez owady – pozwolenie na wyjazd do lekarza uzyskane za zegarek ojca. Jedwabna halka w podarunku dla lekarki wzmogła życzliwe podejście do pacjentki.
00:40:10 Praca ojca w magazynie nad rzeką i wyrób z beczek piecyków dla myśliwych – przekonanie o dobrym zarobku zweryfikowane podczas zmiany miejsca, gdy okazało się, że wedle oficjalnych wyliczeń, ojciec jest winien kołchozowi dużą kwotę.
00:43:08 Mama boh. wróżyła miejscowym (kobietom), sfałszowanie przez mamę „sprawki” żywnościowej – wyrzuty sumienia.
00:47:55 Repatriacja do Polski – podzielenie rodziny na grupy. Pierwsza wróciła ciotka z dziećmi.
00:48:10 Dwunastoletni syn ciotki – Czarek, pracował na zesłaniu jako tragarz w magazynie, którym kierował Polak, Ostaszewski.
00:48:50 Zesłańcze sposoby na przetrwanie: oszustwa
kombinowanie, wróżenie z kart. Stosunki z miejscową ludnością.
00:49:32 Pozytywne strony deportacji latem. Początek wojny niemiecko-sowieckiej, bombardowania transportów – nadzieja na to, że pociąg zawróci. Śmierć podczas podróży, wyrzucanie zwłok. Zaopatrzenie w wodę na postojach, problemy z higieną. Za Uralem miejscowi podchodzili do pociągów prosząc o chleb – obuwie miejscowej ludności, reakcja na widok Polek w sandałach.
00:52:30 Ojciec przeszedł szlak bojowy od Lenino do Berlina. Problemy po wojnie, gdy opowiadał o tym co widział pod Lenino.
00:53:00 Rodzina wróciła po wojnie do Zabłudowa, działania okolicznej partyzantki – opinia na temat żołnierzy wyklętych. Obecny stosunek do kościuszkowców i wyklętych. 00:54:07 Repatriacja do Białegostoku we wrześniu 1945, decyzja o powrocie do Zabłudowa. Ciotka z dziećmi wróciła do Petrykozów – losy rodziny.
00:56:07 W Białymstoku zatrzymano się u rodziny – pierwsza bułka z masłem.
00:57:10 Przyjazd do Zabłudowa – dziadkowie, których dom spalono, mieszkali w domu pożydowskim. Pierwszy posiłek u sąsiadki – kozie mleko i jajko, które boh. ugryzła nie obierając – reakcja innych dzieci. [+]
00:59:15 Zdobywanie jedzenia na zesłaniu.
00:59:42 Stosunek Polaków do repatriantów – łatka „komunistów”, plotki.
01:00:45 Znajomość języków obcych wyniesiona przez boh. z zesłania. Mama skończyła Szkołę Nauczycielską w Grodnie i znała język niemiecki – rozmawiała z przesiedlonymi z Ukrainy niemieckimi osadnikami.
01:01:57 Komendantem milicji w Zabłudowie był chłopak ze wsi, analfabeta – nauka czytania i pisania w domu boh., razem z nią – trudy edukacji. Komendant zarekwirował maszynę do pisania i usiłował dowiedzieć się, gdzie ojciec chowa radio. Zasłanianie okien podczas słuchania audycji z Londynu. Oficjalne radia-głośniki w domach. [+]
01:06:20 Traktowanie boh. przez mieszkańców Zabłudowa, wypytywanie o rodziców i pobyt na zesłaniu.
01:07:45 Rozmowy w domu. Opowieści ojca o Lenino, rozmowy z wojskowymi, którzy nocowali w domu.
01:09:32 Powrót do Polski drogą nieoficjalną, dzięki staraniom Jerzego Sztachelskiego [w 1945 minister aprowizacji i handlu], który był znajomym dziadków. Przyjazd z Woroneża do Ambasady w Moskwie, podróż do Polski z żołnierzami Armii Czerwonej jadącymi do Niemiec. Przesiadka w Warszawie, droga do Zabłudowa. Brak oficjalnych dokumentów repatriacji. [+]
01:11:10 Droga na zesłanie: koczowanie na dworcu w Tomsku.
01:11:48 Boh. bała się wyjazdu do NRD, obawa, że stamtąd nie wróci.
01:12:08 „Wtórne” zesłańcze wspomnienia – spisane wspomnienia mamy i pamięć żyjącej ciotki. Opowieść o babci – jej reakcje na traumę zesłania. Trauma boh. – mężczyźni w kufajkach. Boh. przez wiele lat nie mogła przeczytać wspomnień mamy – reakcje na sam widok zeszytów, nie wiedziała, że jest tam wpisana dedykacja dla niej. [+]
01:15:35 Wspomnienia głodu, braku ubrań. Paczka z ubraniami od ojca będącego na froncie. Repatriacja ciotki i babci – przyjazd do kuzynów mieszkających w Zabłudowie, wstyd z powodu braku bielizny.
01:18:00 Praca rodziców: ojciec był przez jakiś czas burmistrzem w Zabłudowie, mama pracowała w szkole – pierwsze zakupy: bielizna. Odzież z UNRR-y.
01:18:45 Boh. przywiozła z zesłania lalkę i pocztówki, które dostawała od będącego na froncie ojca.
01:19:08 Boh. po przyjeździe do Wrocławia napisała list do mamy z opisem pierwszych dni na uczelni, a ta odesłała go z podkreślonymi błędami stylistycznymi i ortograficznymi.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
01:20:07 Przedstawienie rodziny – siostra urodzona po powrocie do Polski. Dzieci boh. i ich edukacja oraz prace.
01:22:37 Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej – zesłańcy widzieli niemieckie samoloty, nadzieje na zawrócenie transportu. Spotkanie z kolejarzem za Uralem, szeptane wiadomości.
01:24:10 Optymizm rodziny boh., wiara, że wrócą do domu na Boże Narodzenie. Rodzina miała możliwość zabrania zapasów jedzenia, w przeciwieństwie do wielu innych deportowanych.
01:24:45 Wejście NKWD do domu podczas deportacji, pakowanie rzeczy, nieudana próba ukrycia pięciomiesięcznej boh.
01:25:55 Ojciec: Wiktor Szyłkiewicz uciekł z Kozielska dzięki synowi znajomego gospodarza, który zdarł mu pagony, zabrał buty i pobrudził ręce. Ojciec ukrywał się i nie było go w domu podczas wywózki, ale zgłosił się do NKWD, na wieść, że cała rodzina zostaje deportowana. Dziadek, który nie został deportowany, przywiózł do pociągu: ojca, żywność oraz wózek boh. [+]
01:28:07 Brat dziadka – ks. płk Wiktor Szyłkiewicz (kapelan Szkoły Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy, rozstrzelany przez Niemców na Fordonie w 1939) opiekował się przed wojną bratankiem. Splątane losy członków licznej rodziny.
01:28:55 Zupy na zesłaniu: lebioda, ziarna roztarte w żarnach. Listy z prośbą o jedzenie wysyłane z zesłania do rodziny w Zabłudowie pozostawały bez odpowiedzi.
01:31:10 Perypetie kuzyna Mietka, który będąc w łagrze dostał paczkę, ale nie chciano mu jej wydać, bo nie wiedział od kogo jest przesyłka. W końcu wydano mu ją, ale musiał podzielić się zawartością. Po powrocie dowiedział się, że paczki nie przysłał nikt z rodziny, ale znajoma rodziców. [+]
01:32:36 W domu rodziny kuzyna Mietka zatrzymywały się okupacyjne władze: Rosjanie, Niemcy. Wspomnienie nielubianej ciotki, której córka (wojnę przeżyła w Zabłudowie) powiedziała, że jedzenie na Syberii było zdrowe, a lebioda jest smaczna – emocje boh.
01:34:15 Ojciec i jego młodsza siostra Stanisława dostali wezwanie do Armii Berlinga. Współpraca ojca z kapelanem [Wilhelmem] Kubszem. Ojciec nie odebrał odznaczenia, które przyznała mu władza ludowa, ale miał rodzinne odznaczenia sprzed wojny – swojego ojca i stryja. Mama sprzedała dom w Zabłudowie w latach 70. i zostawiła w nim rodzinne pamiątki.
01:38:35 Powrót do Polski – przyjazd transportem wojskowym do Warszawy.
more...
less