Stanisława Nowosad (ur. 1942, Lwów) opowiada o dzieciństwie, utracie rodziców oraz realiach życia w powojennym Lwowie.
[00:00:07] Boh. miała dziadków, których domy znacjonalizowano. Jej rodzice zamieszkali w mieszkaniu, w którym przeprowadzana jest notacja, a boh. mieszka od narodzin. Nie poznała nigdy ojca, urodziła się w 1942 r. kilka miesięcy po jego śmierci. Do 8 roku życia była z mamą, która załamała się po śmierci męża i umarła po ciężkiej chorobie w 1950 r.
[00:02:30] Po odejściu ojca nastał „okres głodowy”, mama nie miała środków do życia i razem z córką chodziły na Plac św. Teodora wyprzedawać wyposażenie domu. Na placu były „szpalery ludzi sprzedających wszystko, co mają”. Czasy powojenne były ciężkie, panował głód, jadły suchary suszone za piecem.
[00:05:10] Mama była pracowniczką dr. H. Mosinga i u niego poznała przyjaciółkę [Julię Polak], która mieszkała po sąsiedzku i opiekowała się mamą podczas choroby. Po jej śmierci ciocia Julcia przeprowadziła się do mieszkania rodziców i zaopiekowała się boh. Mieszkały razem do śmierci cioci w 1989 r.
[00:07:02] Boh. urodziła się w 1942 r. we Lwowie. W wyniku nacjonalizacji sklepów trafił do niej bogaty księgozbiór literatury dziecięcej ze sklepu koleżanki matki. Zapoczątkowało to jej wielką miłość do książek i boh. poświęciła im całe swoje życie. Po nieudanym egzaminie na polonistykę zdała na studia bibliotekarskie. Dwa tygodnie po maturze rozpoczęła pracę w wydawnictwie Ossolineum, po kilku latach przeszła do uniwersyteckiej biblioteki naukowej, gdzie pracowała do 2000 r.
[00:10:10] Mama Zofia Łochinowska (ur. 1902/1903) zatrudniała się w pensjonatach, ale nie wiadomo, w jakim charakterze. W domu boh. słyszała od dziecka nazwy uzdrowisk Szczawnica, Krynica, Rabka - możliwe, że mama pochodziła z którejś z tamtych stron. Ojciec boh. był lwowianinem, boh. zna go jedynie ze zdjęć. Miała starszego brata, który zmarł w wieku 6 lat.
[00:13:40] Gdy boh. chodziła do szkoły, mama zachorowała, był to 1948 rok. Przygotowania boh. do I Komunii, jej grupę przygotowywał ojciec Rafał Kiernicki.
[00:15:20] Dziadek boh. ze strony ojca był zamożnym właścicielem kilku kamienic i nie dał zezwolenia, aby mama boh., „uboga sierota”, była jego synową. Tata boh. ożenił się z mamą wbrew jego woli i został wydziedziczony.
[00:17:15] Boh. miała kontakt z osobami, które działały w AK. Były to: Teresa Adamska Moser, Zofia i Krystyna Pankówny, Zofia Kurpiel. Heroiczna postać o. Rafała [Kiernickiego]. W konspiracji był również Witold Wróblewski, który wrócił z zesłania, oraz Zofia Stanek. Cześć osób, które wróciły z zesłania, wyjechały do Polski.
[00:20:00] O działalności AK na terenie Lwowa boh. nic nie wie. Ojciec Rafał był w AK i miał domek, w którym „odbywały się różne schadzki”. Grupy ludzi miały kontakt z zesłańcami, korespondowali z nimi i wysyłali im paczki.
[00:22:25] Wojenne wspomnienie: wycie syren i ucieczka do piwnic. Mama, biegnąc z córką na rękach, upuściła ją na schody. Spowodowało to, że boh. jąka się. W okresie wojny boh. była przeważnie głodna.
[00:25:00] Radosne wspomnienie wizyt „cioci Julci”, jej postać. Boh. obracała się w społeczności rdzennych Polaków, ludzi dobrych i serdecznych.
[00:27:25] Temat Wołynia nie był w domu poruszany. O Katyniu mówiło się sprawdzając, czy okna są szczelnie zamknięte. O zbrodni wołyńskiej boh. dowiedziała się późno. Boh. znała Kazimierą Ulanicką-Wróblewską, która jako dziecko uciekła z Wołynia ze wsi Rybcza pod Krzemieńcem. Była córką zarządcy folwarku hrabiów Tuchowskich, opowiadała boh. o bestialstwach, których była świadkiem. Historia p. Kazimiery po przyjeździe do Lwowa i jej opieka nad p. Izabelą i Janiną Duchowskimi. [+]
[00:34:00] Pani Kazimiera przez całe życie miała w uszach ryk palącego się w rzezi wołyńskiej bydła i krzyki mordowanych ludzi. Jej ojciec był w majątku nadzorcą dóbr oraz lasu. W lasach spotykały się ukraińskie bandy. Ojcu pani Kazimiery udało się w przebraniu wkraść na jedno ze spotkań, gdzie dowiedział się o planowanym zamordowaniu swego syna. Synowi udało się uciec, brał udział w powstaniu warszawskim. [++]
[00:37:50] Aktywność społeczności polskiej we Lwowie. Lokalna młodzież polska gromadziła się w zaufanych domach, obchodzono święta narodowe i religijne, organizowano potańcówki, zabawy, śpiewano wspólnie pieśni. „Konspiracyjne schadzki” i dokształcanie młodzieży z zakresu polskiej literatury i kultury. Polskie domy we Lwowie odgrywały rolę iluminatorską i były azylem polskości.
[00:41:50] Historia p. Julii Polak, którą boh. poprosiła o bycie jej ciocią.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.