Stanisława Nowosad (ur. 1942, Lwów) opowiada o dzieciństwie, utracie rodziców oraz realiach życia w powojennym Lwowie.
[00:00:07] Boh. miała dziadków, których domy znacjonalizowano. Jej rodzice zamieszkali w mieszkaniu, w którym przeprowadzana jest notacja, a boh. mieszka od narodzin. Nie poznała nigdy ojca, urodziła się w 1942 r. kilka miesięcy po jego śmierci. Do 8 roku życia była z mamą, która załamała się po śmierci męża i umarła po ciężkiej chorobie w 1950 r.
[00:02:30] Po odejściu ojca nastał „okres głodowy”, mama nie miała środków do życia i razem z córką chodziły na Plac św. Teodora wyprzedawać wyposażenie domu. Na placu były „szpalery ludzi sprzedających wszystko, co mają”. Czasy powojenne były ciężkie, panował głód, jadły suchary suszone za piecem.
[00:05:10] Mama była pracowniczką dr. H. Mosinga i u niego poznała przyjaciółkę [Julię Polak], która mieszkała po sąsiedzku i opiekowała się mamą podczas choroby. Po jej śmierci ciocia Julcia przeprowadziła się do mieszkania rodziców i zaopiekowała się boh. Mieszkały razem do śmierci cioci w 1989 r.
[00:07:02] Boh. urodziła się w 1942 r. we Lwowie. W wyniku nacjonalizacji sklepów trafił do niej bogaty księgozbiór literatury dziecięcej ze sklepu koleżanki matki. Zapoczątkowało to jej wielką miłość do książek i boh. poświęciła im całe swoje życie. Po nieudanym egzaminie na polonistykę zdała na studia bibliotekarskie. Dwa tygodnie po maturze rozpoczęła pracę w wydawnictwie Ossolineum, po kilku latach przeszła do uniwersyteckiej biblioteki naukowej, gdzie pracowała do 2000 r.
[00:10:10] Mama Zofia Łochinowska (ur. 1902/1903) zatrudniała się w pensjonatach, ale nie wiadomo, w jakim charakterze. W domu boh. słyszała od dziecka nazwy uzdrowisk Szczawnica, Krynica, Rabka - możliwe, że mama pochodziła z którejś z tamtych stron. Ojciec boh. był lwowianinem, boh. zna go jedynie ze zdjęć. Miała starszego brata, który zmarł w wieku 6 lat.
[00:13:40] Gdy boh. chodziła do szkoły, mama zachorowała, był to 1948 rok. Przygotowania boh. do I Komunii, jej grupę przygotowywał ojciec Rafał Kiernicki.
[00:15:20] Dziadek boh. ze strony ojca był zamożnym właścicielem kilku kamienic i nie dał zezwolenia, aby mama boh., „uboga sierota”, była jego synową. Tata boh. ożenił się z mamą wbrew jego woli i został wydziedziczony.
[00:17:15] Boh. miała kontakt z osobami, które działały w AK. Były to: Teresa Adamska Moser, Zofia i Krystyna Pankówny, Zofia Kurpiel. Heroiczna postać o. Rafała [Kiernickiego]. W konspiracji był również Witold Wróblewski, który wrócił z zesłania, oraz Zofia Stanek. Cześć osób, które wróciły z zesłania, wyjechały do Polski.
[00:20:00] O działalności AK na terenie Lwowa boh. nic nie wie. Ojciec Rafał był w AK i miał domek, w którym „odbywały się różne schadzki”. Grupy ludzi miały kontakt z zesłańcami, korespondowali z nimi i wysyłali im paczki.
[00:22:25] Wojenne wspomnienie: wycie syren i ucieczka do piwnic. Mama, biegnąc z córką na rękach, upuściła ją na schody. Spowodowało to, że boh. jąka się. W okresie wojny boh. była przeważnie głodna.
[00:25:00] Radosne wspomnienie wizyt „cioci Julci”, jej postać. Boh. obracała się w społeczności rdzennych Polaków, ludzi dobrych i serdecznych.
[00:27:25] Temat Wołynia nie był w domu poruszany. O Katyniu mówiło się sprawdzając, czy okna są szczelnie zamknięte. O zbrodni wołyńskiej boh. dowiedziała się późno. Boh. znała Kazimierą Ulanicką-Wróblewską, która jako dziecko uciekła z Wołynia ze wsi Rybcza pod Krzemieńcem. Była córką zarządcy folwarku hrabiów Tuchowskich, opowiadała boh. o bestialstwach, których była świadkiem. Historia p. Kazimiery po przyjeździe do Lwowa i jej opieka nad p. Izabelą i Janiną Duchowskimi. [+]
[00:34:00] Pani Kazimiera przez całe życie miała w uszach ryk palącego się w rzezi wołyńskiej bydła i krzyki mordowanych ludzi. Jej ojciec był w majątku nadzorcą dóbr oraz lasu. W lasach spotykały się ukraińskie bandy. Ojcu pani Kazimiery udało się w przebraniu wkraść na jedno ze spotkań, gdzie dowiedział się o planowanym zamordowaniu swego syna. Synowi udało się uciec, brał udział w powstaniu warszawskim. [++]
[00:37:50] Aktywność społeczności polskiej we Lwowie. Lokalna młodzież polska gromadziła się w zaufanych domach, obchodzono święta narodowe i religijne, organizowano potańcówki, zabawy, śpiewano wspólnie pieśni. „Konspiracyjne schadzki” i dokształcanie młodzieży z zakresu polskiej literatury i kultury. Polskie domy we Lwowie odgrywały rolę iluminatorską i były azylem polskości.
[00:41:50] Historia p. Julii Polak, którą boh. poprosiła o bycie jej ciocią.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.