Tadeusz Tarkowski (ur. 1930, Równe) opowiada o wybuchu wojny na Wołyniu, zamordowaniu ojca przez Niemców, o wojnie partyzanckiej i wcieleniu do Armii Czerwonej, w szeregach której brał udział w wojnie koreańskiej. W 1959 roku wrócił do Polski.
[00:00:07] Boh. urodził się w 1930 r. w Równem. Jego ojciec był zawodowym wojskowym i walczył u Piłsudskiego. Równe było miastem w połowie zamieszkałym przez wojskowych, m.in. 44. i 45. Pułk Piechoty i 21. Pułk Ułanów. Ojciec był szefem kompanii. Dwa dni przed wybuchem wojny jego pułk pojechał na zachód.
[00:01:40] We wrześniu 1939 r. nadeszły wojska radzieckie. Boh. chodził do szkoły i zaczęto uczyć dzieci języka ukraińskiego.
[00:03:25] Sąsiad boh., który po wybuchu wojny wykrył szpiega nadającego sygnały do samolotów, został po wkroczeniu Niemców rozstrzelany z rodziną. Stosunek wojskowych ukraińskich do Polaków.
[00:04:10] Łączność ojca z Warszawą, wożenie meldunków. Po wkroczeniu Rosjan ojciec został zadenuncjowany przez kapitana ukraińskiej policji i aresztowany razem ze starszym sierżantem Grudnickim i plutonowym. Zostali osadzeni w więzieniu w Równem.
[00:05:55] Kolegą ojca z pułku był Józef Mikulski. Boh. z Mikulskim odwiedzili ojca w więzieniu. Kiedy przyszli, ojciec pracował z Grudnickim koło więzienia pilnowany przez Niemca. Odwiedzający zaproponowali ojcu ucieczkę, ale w obawie o rodzinę swoją i Grudnickiego ojciec postanowił opóźnić ją o kilka dni.
[00:08:15] Nieudany zamach na Ericha Kocha. W odwecie wszystkich więźniów „spalono żywcem” – wsadzano ich do samochodów z rurą wydechową wyprowadzoną do środka. Podduszonych wywożono i palono, trwało to tydzień. Na trzeci dzień boh. był tam na wizji lokalnej, nie mógł nikogo rozpoznać. [++]
[00:09:35] Kiedy matka boh. dowiedziała się, co się stało z mężem, aby uniknąć aresztowania uciekła z młodszym synem. Boh. wstąpił do oddziału J. Sobiesiaka w wieku 12 lat. Zawodowa jednostka wojskowa nie tworzyła oddziału, działała „pracując” na kolei.
[00:11:00] 1 Dywizja Kościuszkowska zajęła Równe i stała w Kiwercach, tam gdzie oddział Sobiesiaka. Boh. został wzięty do 1. Dywizji, która kierowała się na południe w stronę gór. Polski Samodzielny Batalion Szturmowy [Specjalny] mjr Toruńczyka stacjonował w Jastkowie pod Lublinem i zaczął tworzyć korpus młodocianych kadetów. Zabierał młodych z jednostek i prowadził dla nich zajęcia szkolne i wojskowe. Boh. był w nim do końca wojny.
[00:12:20] Nieudane akcje AK mające na celu okrążenie oddziału Sobiesiaka. Członkowie batalionu Toruńczyka przyjechali do Andrzejowa k. Łodzi, potem do Legnicy i na ul. Rakowiecką do Warszawy – tam w blokach zamieszkiwał Korpus Kadetów. Boh. poszedł na urlop i po powrocie został skreślony z listy członków korpusu. Po latach okazało się, że stało się to z powodu przedwojennej wojskowej przeszłości ojca.
[00:13:40] Boh. poprosił o skierowanie do jednostki radzieckiej, aby wraz z końcem wojny zostać zdemobilizowanym i móc odnaleźć matkę. Trafił do Samodzielnej Jednostki Szturmowej do Zadań Przeciwpancernych [dalej boh. używa też nazwy: Samodzielny Batalion Szturmowy Przeciwczołgowy], z którą został zawieziony do Harbina [Mandżuria], gdzie właśnie rozpoczynała się wojna [rosyjsko-japońska]. Jednostka boh. stała nad jez. Chanka. Boh. zdemobilizowano dopiero w 1953 r.
[00:15:05] Generał Gołowko i obietnica wcześniejszej demobilizacji, niezrealizowana z powodu wybuchu wojny koreańskiej [1950-53].
[00:16:00] Demobilizacja, podróż z Władywostoku do Moskwy, potem przez Kijów do Równego. W domu boh. mieszkali Ukraińcy. Rozpoczął starania o powrót do Polski, ale wszystkie podania pozostały bez odpowiedzi.
[00:17:10] W 1959 r. przyszło zezwolenie na wyjazd ważne 2 dni i boh., już razem z żoną, pojechał do Polski. Dotarli do Przemyśla. Zamieszkali na kilka miesięcy u Mikulskiego w Garwolinie, który ożenił się z siostrą zmarłej żony i użyczył boh. pokój.
[00:18:40] Żona boh. zaczęła pracę w szkole jako nauczycielka. Była absolwentką Wydziału Filologii Polskiej na UW, boh. Filologii Rosyjskiej. Żona była w Siedlicach w Studium Nauczycielskim i przez 6 miesięcy mieszkała w akademiku. Ultimatum boh. i załatwienie przez niego mieszkania w Siedlcach dla siebie i żony. Przeprowadzka boh. do Siedlec.
[00:22:30] Zanim wstąpił do 1. Dywizji, boh. przebywał w radzieckiej jednostce w Kiwercach, 15 km od Równego. Został wysłany jako zwiadowca rozpoznający teren przed przeprawą jednostki przez Bug. Szedł pierwszy, a za nim dwóch żołnierzy. Ponieważ był lekki, udało mu się przejść przez zaminowane pole, dwaj żołnierze idący z tyłu zostali rozerwani, reszta zawróciła. W trakcie zwiadu boh. został ranny w nogę i został umieszczony w szpitalu mieszczącym się w pociągu. Po wypisaniu go ze szpitala boh. poszedł do 1 Dywizji [Kościuszkowskiej]. [+]
[00:25:00] Stosunek Ukraińców do Polaków w Równem, struktura społeczna w mieście i na wsiach. Aresztowanie ojca, tortury podczas przesłuchań. [+]
[00:26:45] Po zamachu na Kocha, więźniów podduszano spalinami i półżywych wywieziono i spalono, później w tym miejscu zrobiono śmietnik. Dzięki inicjatywie generała Sobiesiaka nieopodal postawiono pomnik i tablicę upamiętniającą „polskich oficerów, którzy zginęli walcząc z Niemcami”. Rok później tablica zniknęła, a nowa głosiła, że tam „zginęło 3,5 tys. Ukraińców walczących o wolną Ukrainę”. [+]
[00:28:10] Mikulski przeżył wojnę i umarł w Garwolinie w latach 70. Relacje akowców i oddziału Sobiesiaka na Rówieńszczyźnie. Rozmowa boh. z Sobiesiakiem odbyła się po wschodniej stronie Bugu. Później boh. ruszył z nim na zachód. W Kiwercach spotkali 1 Dywizję, w której oficerami były kobiety i przygarnęły boh. Razem z dywizją przerzucił się na Lubelszczyznę do Jastkowa, następnie Andrzejowa pod Łodzią i do granicy, gdzie stało wojsko radzieckie. Jako dziecko wojskowego boh. wyrósł „przy wojsku”, mówiono o nim „szefa syn” i był przez wszystkich znany.
[00:33:00] Boh. został kadetem w 1944 r. Najpierw utworzono kompanię małoletnich, a potem powstał Korpus Kadetów, z którego listy boh. skreślono. Ojciec boh. pochodził z Górek, mieszkał tam, zanim poszedł do wojska.
[00:34:15] Boh. poprosił o zmobilizowanie do jednostki, aby móc przejść granicę na Bugu i odnaleźć matkę. Trafił do jednostki radzieckiej - Samodzielnego Batalionu Szturmowego Przeciwczołgowego. Nie mógł się zdemobilizować, ponieważ wybuchła wojna w Mandżurii. W Królewcu pojawiła się broń niemiecka „tygrysy i pantery”. Sposób działania brygady przeciwczołgowej boh. Współczesna wizyta boh. w Kaliningradzie i spotkanie nowego dowódcy dawnej jednostki boh. Przebieg wizyty.
[00:37:40] Wybudowanie przedpola minowego koło Koszalina i Kołobrzegu.
[00:38:40] Wielu Polaków w armii radzieckiej. Boh. odnalazł matkę dopiero po latach. Wyszła ponownie za mąż i mieszkała w Leningradzie. Śmierć matki i pochowanie urny z jej prochami w Równem.
[00:41:05] Współczesna wizyta w Równem. Dawniej wszystkie sklepy w mieście należały do Żydów. Przed śmiercią matka prosiła boh. o zameldowanie jego brata w jej mieszkaniu. Śmierć matki. Śmierć brata.
[00:44:00] Po wstąpieniu do armii radzieckiej boh. został przerzucony z Königsberga [Kaliningradu] pod Władywostok. Boh. został tam do 1954 r. Stacjonował też w Korei Północnej. Na Dalekim Wschodzie boh. działał w zwiadzie.
[00:47:50] Boh. został zdemobilizowany w 1954 r. i wrócił do Równego. Dopiero w 1959 r. dostał pozwolenie, żeby z niego wyjechać. W Równym, przed wybuchem wojny, ojciec boh. wybudował dom. Po wysiedleniu z niego przez NKWD, boh. zamieszkał w piwnicy domu ojca. Potem ożenił się i mieszkał w domu żony. Para wyjechała do Polski w 1959 r.
[00:49:15] Medale boh. i odznaczenie wręczone mu przez Prezydenta Kwaśniewskiego.
[00:50:00] Momenty strachu boh. w czasie wojny. Powtórzenie historii jak został ranny i trafił do szpitala-pociągu. Powtórzenie historii dot. żołnierzy ze Lwowa w brygadzie boh.
[00:51:45] Po powrocie do Polski w 1959 r. boh. pracował przy elektryfikacji wsi k. Garwolina. Przebieg elektryfikacji.
[00:53:40] Kompania małoletnich powstała z chłopaków zabieranych z jednostek. Było ich 6,5 tys. w wieku do 17 roku życia, w tym wielu z Powstania Warszawskiego. Współczesne spotkania Synów Pułku. Sobiesiak został generałem. Umiał rozmawiać z ludźmi i łagodził konflikty z AK i NSZ. Zaczynał w lasach k. Brześcia, potem przeniósł się bliżej Lwowa. Był w Akademii Wojskowej. Po śmierci został pochowany na Powązkach.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..