Alicja Kęsik z d. Salwik (ur. 1929, Radom) przedstawia swoje dzieciństwo w przedwojennym Radomiu. Opisuje przebieg pierwszych dni września 1939 roku, w tym pierwsze bombardowania miasta. Wspomina żydowskich rówieśników oraz ich losy, relacje polsko-żydowskie z tego okresu, a także utworzenie i likwidację getta w Radomiu. Opowiada o egzekucjach ludności cywilnej, trudnościach z codziennym funkcjonowaniem oraz o nauce na tajnych kompletach.Opowiada historie członków swojej rodziny zaangażowanych w działalność konspiracyjną. Głównym wątkiem relacji jest historia Marty Sawickiej, ciotki bohaterki, która na wieść o aresztowaniu i przeznaczeniu do KL Auschwitz większości kobiet z jej rodziny, sama zgłosiła się na gestapo, by do nich dołączyć. W dużej mierze dzięki niej kobietom udało się przeżyć obóz, a jej historia posłużyła za kanwę opowiadania Zofii Posmysz Pasażerka. Bohaterka przed wybuchem i w czasie wojny mieszkała przy ulicy Lubelskiej w Radomiu (Dzierzków). Przed wojną uczyła się w szkole powszechnej 7-klasowej przy ulicy Dzierzkowskiej, a w czasie okupacji - na kompletach w mieszkaniach prywatnych u nauczycieli przy ul. Kwiatowej. Po wojnie ukończyła liceum przyrodnicze w budynku dzisiejszego LO im. Kopernika w Radomiu, gdzie złożyła maturę w 1949 roku. Od 1953 pracowała w Zakładach Metalowych „Łucznik”. W 1956 roku ukończyła studia w wieczorowej szkole inżynierskiej w Radomiu w zakresie chemii organicznej. Od 1953 roku do emerytury pracowała w Zakładach Metalowych w Radomiu. Od 1982 na emeryturze.
więcej...
mniej
[00:00:06] Przedstawienie postaci, szkoła, opis edukacji.
[00:02:34] Pierwsze bombardowania Radomia, ludzie początkowo nie chcieli uwierzyć w początek wojny. Do lekarza trafiała kobieta z pociętą przez odłamki twarzą. Ewakuacja, matka zabrała dzieci i wraz z sąsiadką pojechały do Wierzchowin, powrót do Radomia, dom nie był zniszczony, jedynie pospadały dachówki, bo na sąsiednie podwórko spadły dwie bomby
[00:04:05] Edukacja, po szkole podstawowej boh. poszła do szkoły krawieckiej.
[00:06:50] Aresztowania podczas okupacji.
[07:34] Ojciec był z zawodu gazownikiem.
[00:09:53] 1941, gestapo zabrało mężczyzn z rodziny do Auschwitz, potem zabrali kobiety.
[00:14:12] Bracia ojca, historie stryjów.
[00:18:45] Józef Stempowski – zmarł podczas bombardowania, schował się pod wiadukt. Wiadomość o łapankach, boh. schowała się na drzewie.
[00:22:13] Podczas zajęć szkolnych cała klasa kopała rowy. Boh. zmęczona położyła się na płaszczu Niemca, w którym był pistolet. [+]
[00:23:13] Wkroczenie Rosjan, uciekający Niemiec, paląca się poczta
[00:29:20] Rosjanie spali pod samochodem sponiewierani, głodni, brudni.
[00:34:15] Liczne egzekucje niemieckie w Radomiu, powieszeni ludzie w Zakładach Metalowych, ogłoszenia: „za jednego Niemca…”.
[00:35:47] Getto dla ludności żydowskiej w Radomiu, likwidacja getta w ciągu jednej nocy.
[00:36:08] Niemcy zakazali Żydom chodzić do szkoły, koleżanki Żydówki
[00:36:32] Getto, ulice należące do getta. Dzieci żydowskie wydostawały się z getta i przychodziło do mamy boh na zupę.
[00:37:09] Mordowanie Żydów, całonocna strzelanina, podczas której zginęli wszyscy Żydzi. Trupy wożone samochodami. Boh. widziała wozy załadowane ubraniami.
[00:39:52] Warunki bytowe podczas okupacji, radzenie sobie ze zdobywaniem żywności. Żywność na kartki, ogromne kolejki. Matka handlowała.
[00:42:48] Marta Salwik (Sawicka), z Auschwitz nie wrócił żaden mężczyzna, ale powróciły niemal wszystkie kobiety dzięki Marcie Salwik (Sawickiej).
[00:44:34] Historia Marty Sawickiej: znała dobrze język niemiecki, pracowała w niemieckiej restauracji, uniknęła aresztowania, po czym sama się zgłosiła do Auschwitz, bo wszystkie kobiety z jej rodziny został aresztowane, wiedziała że bez niej zginą. Po wyjściu z obozu udała się do Anglii, później wyjechała do Ameryki. [+]
[00:50:15] Wozy wiozące ciała Żydów. Niemieckie egzekucje w Firleju (15000 ofiar) i Kosowie pod Radomiem.
[00:52:03] Strach, uciekanie przed Niemcami, gestapo na Plantach - przyjeżdżały wozy z trupami, które Niemcy wyrzucali przez płot.
[00:54:28] Przełamanie obrony Niemców nad Wisłą, nadejście Armii Czerwonej.
[00:55:05] Powrót do szkoły. W czasie okupacji boh. chodziła na tajne komplety. Dzieci do szkoły przynosiły własne krzesła i węgiel – nie było wyposażenia. W szkole młodzież prawie z całej Polski.
[01:03:35] Wspomnienie gestapowca, który na wieść, że jego rodzina zginęła podczas nalotów, sam się zastrzelił.
[01:04:52] Granatowi policjanci, „gorsze świnie niż Niemcy”.
[01:08:00] Aresztowanie p. Głogowskiego - miał możliwość podrabiania dokumentów dla zagrożonych w Radomiu obywateli, przez niego miały miejsce aresztowania.
[01:09:30] Aresztowania kobiet.
[01:12:53] Wojsko stacjonujące na lotnisku w Radomiu, w niedziele żołnierze maszerowali do kościoła.
[01:14:10] Zofia Posmysz poznała się z Martą Sawicką w obozie [KL Auschwitz], na podstawie między innymi jej historii napisała „Pasażerkę”.
[01:15:15] Marta Sawicka, opis rodziny Salwik, nazwisko powstałe od „Szałwich”.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.