Alicja Kęsik z d. Salwik (ur. 1929, Radom) przedstawia swoje dzieciństwo w przedwojennym Radomiu. Opisuje przebieg pierwszych dni września 1939 roku, w tym pierwsze bombardowania miasta. Wspomina żydowskich rówieśników oraz ich losy, relacje polsko-żydowskie z tego okresu, a także utworzenie i likwidację getta w Radomiu. Opowiada o egzekucjach ludności cywilnej, trudnościach z codziennym funkcjonowaniem oraz o nauce na tajnych kompletach.Opowiada historie członków swojej rodziny zaangażowanych w działalność konspiracyjną. Głównym wątkiem relacji jest historia Marty Sawickiej, ciotki bohaterki, która na wieść o aresztowaniu i przeznaczeniu do KL Auschwitz większości kobiet z jej rodziny, sama zgłosiła się na gestapo, by do nich dołączyć. W dużej mierze dzięki niej kobietom udało się przeżyć obóz, a jej historia posłużyła za kanwę opowiadania Zofii Posmysz Pasażerka. Bohaterka przed wybuchem i w czasie wojny mieszkała przy ulicy Lubelskiej w Radomiu (Dzierzków). Przed wojną uczyła się w szkole powszechnej 7-klasowej przy ulicy Dzierzkowskiej, a w czasie okupacji - na kompletach w mieszkaniach prywatnych u nauczycieli przy ul. Kwiatowej. Po wojnie ukończyła liceum przyrodnicze w budynku dzisiejszego LO im. Kopernika w Radomiu, gdzie złożyła maturę w 1949 roku. Od 1953 pracowała w Zakładach Metalowych „Łucznik”. W 1956 roku ukończyła studia w wieczorowej szkole inżynierskiej w Radomiu w zakresie chemii organicznej. Od 1953 roku do emerytury pracowała w Zakładach Metalowych w Radomiu. Od 1982 na emeryturze.
more...
less
[00:00:06] Przedstawienie postaci, szkoła, opis edukacji.
[00:02:34] Pierwsze bombardowania Radomia, ludzie początkowo nie chcieli uwierzyć w początek wojny. Do lekarza trafiała kobieta z pociętą przez odłamki twarzą. Ewakuacja, matka zabrała dzieci i wraz z sąsiadką pojechały do Wierzchowin, powrót do Radomia, dom nie był zniszczony, jedynie pospadały dachówki, bo na sąsiednie podwórko spadły dwie bomby
[00:04:05] Edukacja, po szkole podstawowej boh. poszła do szkoły krawieckiej.
[00:06:50] Aresztowania podczas okupacji.
[07:34] Ojciec był z zawodu gazownikiem.
[00:09:53] 1941, gestapo zabrało mężczyzn z rodziny do Auschwitz, potem zabrali kobiety.
[00:14:12] Bracia ojca, historie stryjów.
[00:18:45] Józef Stempowski – zmarł podczas bombardowania, schował się pod wiadukt. Wiadomość o łapankach, boh. schowała się na drzewie.
[00:22:13] Podczas zajęć szkolnych cała klasa kopała rowy. Boh. zmęczona położyła się na płaszczu Niemca, w którym był pistolet. [+]
[00:23:13] Wkroczenie Rosjan, uciekający Niemiec, paląca się poczta
[00:29:20] Rosjanie spali pod samochodem sponiewierani, głodni, brudni.
[00:34:15] Liczne egzekucje niemieckie w Radomiu, powieszeni ludzie w Zakładach Metalowych, ogłoszenia: „za jednego Niemca…”.
[00:35:47] Getto dla ludności żydowskiej w Radomiu, likwidacja getta w ciągu jednej nocy.
[00:36:08] Niemcy zakazali Żydom chodzić do szkoły, koleżanki Żydówki
[00:36:32] Getto, ulice należące do getta. Dzieci żydowskie wydostawały się z getta i przychodziło do mamy boh na zupę.
[00:37:09] Mordowanie Żydów, całonocna strzelanina, podczas której zginęli wszyscy Żydzi. Trupy wożone samochodami. Boh. widziała wozy załadowane ubraniami.
[00:39:52] Warunki bytowe podczas okupacji, radzenie sobie ze zdobywaniem żywności. Żywność na kartki, ogromne kolejki. Matka handlowała.
[00:42:48] Marta Salwik (Sawicka), z Auschwitz nie wrócił żaden mężczyzna, ale powróciły niemal wszystkie kobiety dzięki Marcie Salwik (Sawickiej).
[00:44:34] Historia Marty Sawickiej: znała dobrze język niemiecki, pracowała w niemieckiej restauracji, uniknęła aresztowania, po czym sama się zgłosiła do Auschwitz, bo wszystkie kobiety z jej rodziny został aresztowane, wiedziała że bez niej zginą. Po wyjściu z obozu udała się do Anglii, później wyjechała do Ameryki. [+]
[00:50:15] Wozy wiozące ciała Żydów. Niemieckie egzekucje w Firleju (15000 ofiar) i Kosowie pod Radomiem.
[00:52:03] Strach, uciekanie przed Niemcami, gestapo na Plantach - przyjeżdżały wozy z trupami, które Niemcy wyrzucali przez płot.
[00:54:28] Przełamanie obrony Niemców nad Wisłą, nadejście Armii Czerwonej.
[00:55:05] Powrót do szkoły. W czasie okupacji boh. chodziła na tajne komplety. Dzieci do szkoły przynosiły własne krzesła i węgiel – nie było wyposażenia. W szkole młodzież prawie z całej Polski.
[01:03:35] Wspomnienie gestapowca, który na wieść, że jego rodzina zginęła podczas nalotów, sam się zastrzelił.
[01:04:52] Granatowi policjanci, „gorsze świnie niż Niemcy”.
[01:08:00] Aresztowanie p. Głogowskiego - miał możliwość podrabiania dokumentów dla zagrożonych w Radomiu obywateli, przez niego miały miejsce aresztowania.
[01:09:30] Aresztowania kobiet.
[01:12:53] Wojsko stacjonujące na lotnisku w Radomiu, w niedziele żołnierze maszerowali do kościoła.
[01:14:10] Zofia Posmysz poznała się z Martą Sawicką w obozie [KL Auschwitz], na podstawie między innymi jej historii napisała „Pasażerkę”.
[01:15:15] Marta Sawicka, opis rodziny Salwik, nazwisko powstałe od „Szałwich”.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.