Marian Irzyk (ur. 1940, Markuszowa, Podkarpacie) opowiada historię pomocy, udzielonej podczas okupacji niemieckiej kilkudziesięciu Żydom we wsi Kozłówek koło Rzeszowa. W wyniku donosu, w lipcu 1943 we wsi Kozłówek i Markuszowa odbyła się obława, podczas której Niemcy rozstrzelali ukrywanych Żydów oraz sześciu pomagających im mieszkańców wsi. Marian Irzyk jest strażnikiem pamięci tej historii i inicjatorem budowy pomnika upamiętniającego to wydarzenie. Opowiada także o swojej działalności w NSZZ „Solidarność” w latach 80., kiedy kolportował prasę podziemną, przywoził zza granicy nielegalne publikacje oraz organizował działalność „Solidarności” w swoim miejscu pracy. Przypomina wprowadzenie stanu wojennego. Wspomina także o zbrodni w lasach turzańskich, gdzie NKWD pomordowało żołnierzy Armii Krajowej, którzy chcieli iść na pomoc powstaniu warszawskiemu.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) KAM_P1030207 [00:01:40] Wydarzenia we wsi Kozłówek: wiosną 1943 Niemcy zamordowali 36 Żydów ukrywających się w okolicach Kozłówka, w lipcu 1943 represje wobec mieszkańców wsi - 6 zamordowanych. W 1983 r. we wsi stanął pomnik upamiętniający mieszkańców pomagających Żydom.
[00:08:25] W 1944 r. w okolicach wsi Turza k. Rzeszowa NKWD zamordowało ok. 600 żołnierzy AK idących na pomoc walczącej Warszawie.
[00:09:48] Pierwsza pielgrzymka do papieża w 1984 r., boh. przewoził do Włoch materiały Solidarności i transportował tajną przesyłkę do Polski.
[00:17:52] Wstąpienie boh. do Solidarności (wrzesień 1980).
[00:21:50] Wprowadzenie stanu wojennego.
[00:24:29] Akcja Niemców we wsi Kozłówek, działania bohatera na rzecz upamiętnienia tamtych wydarzeń (żyje wciąż dawna sąsiadka bohatera, która była na miejscu wymordowania Żydów w lesie k. Kozłówka
mieszka w Warszawie, ale nie chce rozmawiać – prawdopodobnie jej rodzina utrzymywała kontakt z Niemcami).
[00:32:12] Stan wojenny – wspomnienie.
[00:39:50] Podczas stanu wojennego bohater zajmował się dystrybucją podziemnych wydawnictw.
[00:41:30] Wpadka, rewizja w lokalu, nie znaleziono skrytki z materiałami
organizacja pracy i zasady konspiracji.
[00:46:19] Tajna radiostacja w Ropczycach.
[00:47:20] Rewizja w mieszkaniu bohatera podczas stanu wojennego, milicjanci siedzieli na krześle z podwójnym dnem, gdzie była skrytka.
[00:50:38] Rewizje w szkole i przesłuchania bohatera w związku z działalnością w Solidarności.
[00:54:15] Punkty kolportażowe w czasie stanu wojennego, przewożenie tajnych druków, gryps z poleceniem, żeby przenieść punkt kolportażowy z jednego końca Rzeszowa na drugi (3 worki druków, materiały do drukowania: papier, farba drukarska, matryce białkowe itp. bohater przewiózł autem). Boh. pod obserwacją tajniaków, śledzenie samochodem.
[00:57:37] Przewożenie sztandaru ze Strzyżowa, boh. towarzyszyły siostry zakonne, jedna z nich przewiozła sztandar pod habitem.
[00:58:49] Odbieranie tajnych materiałów z Warszawy - kontakt przez sklepik z dewocjonaliami koło katedry Św. Jana.
[01:00:28] Zjazd „Solidarności” przed stanem wojennym.
[01:01:08] pielgrzymki papieża do Polski [1987 r.], w Tarnowie pod obserwacją tajniaków, transparenty upamiętniające księdza Jerzego Popiełuszkę.
[01:02:29] Pielgrzymka do Rzymu w 1984 r., spotkanie z papieżem w Watykanie, przesłanie od papieża na temat „Solidarności”, wiara bohatera w sens działań i wygraną, podbudowana słowami papieża. Wątpliwości dotyczące Lecha Wałęsy.
[01:07:09] W „Solidarności” nie wiedzieli o tajnych współpracownikach, kapusiach. Rozczarowanie, gdy dotarli do materiałów z IPN: np. bliska sąsiadka była tajnym współpracownikiem. „To są trudne [sprawy], (…) ja też nie wiem, jak bym się zachował, gdyby mi były jakieś tortury ciężkie zadane”.
[01:11:01] Boh. pod obserwacją ubeków, podobnie kolega Ciężkoś [?].
[01:11:52] Przed rokiem 1980 - nieliczne kontakty z KOR-em, kolportaż ulotek, druków, ale bez osobistego zaangażowania.
[01:12:48] Uroczystości rocznicowe, obchody wśród członków „Solidarności”: pierwsza masowa uroczystość 31 sierpnia 1982 w farze (kościele parafialnym) w Rzeszowie, tysiące uczestników, przejście pod pomnik Kościuszki na rynku, wkroczyły oddziały ZOMO – bicie, pałowanie, gaz. W tłumie byli rozmieszczeni tajniacy, malowali kredą znaki na plecach demonstrantów. Ucieczka na pobliskie osiedla, pogoń funkcjonariuszy.
[01:17:02] Tajni współpracownicy, wspomnienie odważnego działacza „S”, który przyznał się, że został współpracownikiem UB i nie można się z nim kontaktować.
[01:19:29] Solidarność: „żyję tym do dziś, z dumą noszę znaczek, mam tę satysfakcję, że przyczyniłem się do obalenia tego systemu. Można odczuwać rozczarowanie tym, co dookoła, ale człowiek jest, jaki jest – to wciąż od nas zależy i jakie wyznajemy wartości: wiara, patriotyzm, sumienie”.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..