Zdzisław Pająk (ur. 1948, Zamość) w 1980 roku założył komisję zakładową NSZZ „Solidarność” przy Rozgłośni Polskiego Radia w Bydgoszczy
był jej przewodniczącym, a następnie został wybrany na członka Zarządu Krajowej Komisji Koordynacyjnej pracowników Radia i Telewizji. Opowiada o wydarzeniach z grudnia 1970 r., strajkach na Wybrzeżu w 1980 r., kryzysie bydgoskim i wpływie, jaki miały one na jego postawę obywatelską. Przypomina wszechobecną cenzurę treści nadawanych na antenie oraz autocenzurę prewencyjną w rozgłośni. Za działalność w „S” został zwolniony z pracy w Polskim Radiu w 1982 r. Zajmował się kolportażem niezależnych publikacji, uczestniczył w akcjach protestacyjnych, współorganizował przedstawienia teatralne w kościołach. W roku 1987 wyemigrował do Republiki Federalnej Niemiec. Wrócił do Polski w 1990 r. do macierzystej rozgłośni w Bydgoszczy. Ważnym wątkiem wspomnień boh. są losy wojenne jego matki, więźniarki obozu koncentracyjnego w okolicach Drezna, oraz ojca, który wyzwalał ten obóz i tam się poznali z matką.
mehr...
weniger
[00:00:00] Autoprezentacja, historia poznania się rodziców. Dziadek i babcia mieli dom i piekarnię w Toruniu. Pięć córek, po wybuchu wojny uciekali na wozie do Warszawy do ciotki. Wiosną 1944 r. matka boh. została zatrzymana podczas łapanki.
[00:02:00] Matki nie udało się wykupić, została skierowana do więzienia, a potem do obozu w okolicach Drezna. Stały posiłek w obozie – zupa z brukwi. Opowieści matki o bombardowaniu Drezna, obserwowanym z obozu. Ojciec pochodził z woj. świętokrzyskiego, w czasie wojny działał w komunistycznej partyzantce. Gdy przyszedł front, wstąpił do wojska, ze swoim oddziałem wyzwalał obóz matki boh. Tam się poznali.
[00:04:00] Ojciec boh. był wojskowym, rodzina mieszkała w Lublinie, Zamościu, Bydgoszczy. Przeprowadzka do Torunia, do którego wrócili dziadkowie i jedna z sióstr matki. Zamieszkali w domkach niedaleko koszar wojskowych zajętych przez żołnierzy radzieckich. Wizyty boh. z matką pod aresztem w Toruniu, w którym przebywał ojciec.
[00:06:00] [1953] Zwolnienie ojca z więzienia, dostał pracę, przeprowadzka do Bydgoszczy. Rozstanie rodziców, matka wychowała sama dzieci (boh. i siostra). Nauka boh. w technikum, wydział radiowy, spory na linii nauczyciel-uczeń, nieakceptowanie hierarchii. Matura.
[00:10:00] Świadomość sytuacji na świecie, słuchanie radiowych stacji muzycznych, Radia Luxemburg, Radia Wolna Europa, audycja muzyczna RWE „Randez-vous”.
[00:12:00] Wakacje po maturze, festiwal w Opolu, staż w rozgłośni Polskiego Radia. Spotkanie z kolegą wojskowym, który skończył Oficerską Szkołę Artylerii w Toruniu, pełnił wysokie stanowiska wojskowe w Leningradzie, a w latach 80. uciekł do Niemiec Zach. Praca w radio: stażysta, technik, realizator programów muzycznych, dziennikarz. Ingerencje cenzury. Spotkanie w toruńskim klubie studenckim „Odnowa” z twórcami kultury niezależnej. Andrzej Mitan nagrywał utwory rockowe, całą audycję nagraną w „Odnowie” cofnęła wewnętrzna cenzura w radio. Cenzura w latach 70. Zakaz nadawania Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej. List intelektualistów do Gierka.
[00:18:00] Szukanie utworów zastępczych, próby oszukiwania cenzury wewnętrznej i zewnętrznej, obchodzenia systemu. Początek lat 70. – propaganda i cenzura pilnowały, żeby nie było wiadomo, co się w kraju dzieje.
[00:20:00] Podczas wczasów w Gdańsku w 1972 r. boh. dowiedział się o wydarzeniach grudniowych 1970 r. Radom 1976, strajki w 1980 r. Narodziny „Solidarności”, spotkanie z Wałęsą w hali „Astorii” w Bydgoszczy. Założenie „Solidarności” w radio. Do związku zapisali się prawie wszyscy pracownicy techniczni i administracyjni, niewielu dziennikarzy. Pięciosobowa Komisja Zakładowa, boh. wybrany na przewodniczącego.
[00:24:00] Powody, dla których dziennikarze nie chcieli wstępować do „S”: oportunizm, niewiara w powodzenie, strach, nieufność do robotników, klasowość, niechęć elit, wygodnictwo. Dobra sytuacja materialna boh.: mieszkanie, status społeczny, zabezpieczenie finansowe. Wstrząs po spotkaniu w „Astorii” (trudna sytuacja w kraju, kolejki), Wałęsa nazywał rzeczy po imieniu, wyzwolił impuls do decyzji i działań prodemokratycznych – inspiracja literaturą romantyzmu.
[00:32:00] Ówczesny dyrektor rozgłośni Zdzisław Urbanek. Przestrach w PZPR. Wypadki marcowe w Bydgoszczy [sesja WRN 19 marca 1981], poparcie strajku generalnego w rozgłośni poprzez opuszczenie flag i ogłoszenie komunikatu na antenie. Dyr. Urbanek zgodził się na ogłoszenie komunikatu w eterze, Barbara Rzepa powtarzała emisję komunikatu co 3-4 minuty. Konflikt z dyrektorem, hasło: „teraz rządzi Pająk”.
[00:38:00] Wybór boh do komisji „Solidarności” Radia i Telewizji. Długie negocjacje „S” ze związkiem zawodowym dziennikarzy o dostęp do radia i tv. Boh. został delegatem na pierwszy zjazd „S” we wrześniu i październiku 1981 r. Stan wojenny – w TV tylko Wojciech Jaruzelski. Początek dyktatury, zastraszanie, spikerzy telewizyjni ubrani w mundury. Przed rozgłośnią radiową samochód opancerzony, na portierni żołnierze z karabinami.
[00:42:00] Ostrzeżenie przed zatrzymaniem, boh. nie przyszedł do rozgłośni, nie nocował w domu. Wezwanie do radia, by podpisać listę wynagrodzeń dla pracowników, przymusowe urlopy do odwołania. Materiały przywiezione przez boh. ze zjazdów „S”.
[00:46:00] Wizyta MO w domu boh., przesłuchanie na komendzie w styczniu 1982 r., bezskuteczna przymuszanie do podpisania lojalki, groźby pod adresem rodziny. Po kilku dniach komisja weryfikacyjna w pracy, pretensje redaktora naczelnego o działalność polityczną boh. Faks zakazujący strajkowania w rozgłośni.
[00:56:00] Podziemna „S”: kolportaż bibuły. Pobyt w szpitalu na obserwacji, cukrzyca, w sanatorium w Krynicy Górskiej boh. spotkał kolegów z „S”. Wpadka w mieszkaniu łącznika odbierającego ulotki. Zasadzka milicji. Ulotki zaniesione do Zbigniewa Michalskiego. Zwolnienie z radia w marcu 1982, trzymiesięczna odprawa.
[01:04:00] Propozycja pracy jako barman w barze klubu „Medyk”. Aresztowanie Michała Jagodzińskiego za posiadanie ulotek. Rozprawa w dniu śmierci Breżniewa, wyrok w zawieszeniu. Do klubu „Medyk” przychodzili tajniacy. Egzamin weryfikacyjny na prezentera dyskotek, Franciszek Walicki był szefem komisji. Marek Wardziński pożyczał płyty. W „Medyku” boh. pod stałą obserwacją, wzywany na przesłuchania.
[01:10:00] Reżyser Hieronim Herek Konieczka wystawiał sztuki w kościołach. Wezwanie boh. po spektaklu. Odezwa do władz o zwolnienie z aresztu dziennikarza Stefana Pastuszewskiego, działacza „S”. Kolejne przesłuchanie. Żona boh. pracowała w biurze projektów, za karę z działalność boh. jedno z dzieci nie dostało miejsca w przedszkolu w 1982 r. Teczki esbeckie. W latach 90. oglądanie teczek w IPN przez dziennikarzy, teczka boh.
[01:16:00] Propozycja wyjazdu za granicę, w 1985 r. koleżanka z Niemiec zaprasza go w odwiedziny, wyjazd i szybki powrót. Próba drugiego wyjazdu zagranicznego - odmowa wydania paszportów całej rodzinie, odwołanie do Czesława Kiszczaka, odmowa, próba załatwienia paszportów za pieniądze.
[01:22:00] Rozpowszechnianie na kasetach materiałów z rozpraw sądowych w Toruniu z procesu zabójców księdza Jerzego Popiełuszki. Kłopoty z otrzymaniem paszportu. Wezwanie boh. na milicję, przesłuchanie, propozycja współpracy.
[01:28:00] Wyjazd na stałe rodziny z dwójką dzieci, przejście graniczne w Świecku [1987 r.]. Celnik zabiera paszporty na godzinę, przeszukiwane samochody. Most na Odrze, emigracja.
[01:32:00] 1990, powrót do Polski. Różnice w poziomie życia w Niemczech Zachodnich i w Polsce. Wszechobecne poczucie wolności w Polsce.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..